Vilanova d'Ozcos

Vilanova d'Ozcos
	Escudu de Vilanova d'Ozcos
Alministración
País	España
Autonomía	Principáu d'Asturies
Provincia	Provincia d'Asturies
Partíu xudicial	Castropol
Tipu d'entidá	conceyu
Capital	Vilanova
Alcalde de Vilanova d'Ozcos	Abel Lastra Bravo
Nome oficial	Villanueva de Oscos (es)
Xeografía
Coordenaes	43°18′41″N 6°59′11″W / 43.3114°N 6.9863°O
Superficie	72.98 km²
Llenda con	Taramundi, A Veiga, Castropol, Bual, Eilao, Samartín d'Ozcos y Santalla d'Ozcos
Altitú media	650 m
Demografía
Población	261 hab. (2023)
Densidá	3,58 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00

Vilanova d'Ozcos ye un conceyu d'Asturies. Llenda'l norte con A Veiga, Castropol y Bual, al sur con Samartín y Santalla d'Ozcos, al este con Eilao y Samartín y por el oeste con Taramundi. .

Asitiáu na zona suroccidental de la rexón, la so superficie abarca una estensión de 72,70 km² y tenía una población de 404 habitantes nel añu 2008. La distancia de la so capital a Uviéu ye de 185 km, aproximao, y la so principal carretera ye la comarcal AS-13, que treviesa'l conceyu dende'l puertu de la Garganta, sigue'l calce del ríu y va dar a Samartín.

La capital correspuende a la villa que da nome, al empar, a tol conceyu. Asitiada a unos 658 metros d'altitú, la so vida permanez direutamente lligada a la del antiguu monesteriu de Santa María, antiguu centru de poder de tola zona, y que perdió tal condición nel añu 1827, nel que la xurisdicción pasó a ser conceyera. Cunta un guapu padremuñu etnográficu con viviendes perfectamente integraes nel paisaxe, onde predomina l'us' de los materiales afayaos nel so mediu físicu.

Xeografía

Dende'l puntu de vista xeolóxicu, y de la mesma manera que'l restu de la rexón, el suelu del conceyu pertenez cuasi na so totalidá al silúricu y al cambrianu, con una abondanza de les pizarres, xeneralmente arcilloses con variedaees y tránsitos a silícea y cloritosa. La presencia de piedra caliares ye mui insignificante, presentándose una pequeña porción d'éstes na zona de Salgueiras.

La so xeoloxía y la erosión exercida sobre'l terrén polos agentes atmosféricos y la rede fluvial conformen un relieve con una orientación dominante norte-sur, de mayoría de formes seles, interrumpíes polos crestones cuarcíticos. El conceyu de Vilanova tien en más de la metá de la so superficie elevaciones superiores a los 800 metros. Les altures más pronunciaes danse na so parte septentrional, siendo'l picu O Filso na sierra de las Bobias, na llende con Castropol, el que presenta una mayor altitú con 1.202 metros. Otros picos importantes son la Peña Pumarín y la Peña Grallas, llocalizaes tamién nel norte anque dalgo más centráu, y el Cordal de Murias que percuerre interiormente'l conceyu de norte a sur. Ya pel so postreru noroccidental la sierra del Ouroso ye la que dixebra los territorios de Vilanova y Taramundi.

La rede hidrográfica ta compuesta por numberoses ñores que bañen tol conceyu y que vierten les sos agürs a lrs cuenques del Navia y del Eo. Dientro de toos estos accidentes vamos destacar a dos: el Vilanova que recibe les agües del Acebeiral, desembocando nel Pasarón. Y tamién la ñora de la Bobia, que flúi les sos agües nel Soutelo.

El so clima presenta los rasgos xenerales del oceánicu, con unes precipitaciones medies abundantes, presencia dala d'aridez na época estival y una escasa amplitú térmica. Na zona nortiza, concretamente na sierra de la Bobia, apaecen fenómenos atmosféricos destacables, como les borrines y les ñevaes.

En cuantes a la so vexetación la mayor parte de la superficie del conceyu presenta un dominiu del terrén forestal, onde'l matuyal va ganando fuercia col pasu del tiempu, debío sobretoo a la erosión, los fueos y les cortes de les árboles. Sicasí entá podemos adicar dalgunes manches autóctones de carbayos, castañales y bedulares, mecíes coles verdes eríes qu'alcuentren diseminaes per tol territoriu.

Ye ún de los conceyos nos que se fala gallegoasturianu.

Parroquies

Nᵘ	Nome	Superficie (km²)	% superficie Vilanova d'Ozcos	Población	% población Vilanova d'Ozcos	Densidá (hab./km²)
1	Martul	9,23	12,6512,65%	23	8,818,81%	2,49
2	San Cristobo	21,68	29,7129,71%	12	4,64,6%	0,55
3	Vilanova	29,22	40,0440,04%	179	68,5868,58%	6,13
4	Xestoso	12,85	17,6117,61%	78	29,8929,89%	6,07

Evolución demográfica

La evolución de Vilanova en cuantes a población siguió los mesmos calces que nel restu de la comarca de los Ozcos, pudiéndose adicar un continuu amenorgamientu nestes caberes décades, en concretu dende metá de la centuria pasada. Hasta esi momentu, la población se caltuvo más o menos estable, presentando una cifra qu'oscilaba en tornu a 1200-1300 habitantes. Pero ye a partir d'esta data y a costafecha de los movimientos migratorios haza les zones centrales del país, del estáu y inclusive d'Europa, cuando la tendencia ruempe, produciéndose un bruscu descensu nel númberu de persones qu'orixina que güei Vilanova presente la cifra de 423 habitantes, amosándonos una de les densidaes de población más baxes de toa Asturies. Too esto xenera una alteración significativa nes estructures demográficas nel conceyu, teniendo Vilanova un índiz d'avieyamientu superior a les 170 persones mayores de 65 años por cada 100 menores de 15, y non llegando la representación de les persones menores de 20 años al 18% de la población total. Anguaño'l conceyu repártese en cuatro parroquies, Santa Eufemia, Xestoso, Martul y San Cristobo, siendo la primer d'elles la más poblada de toes.

La so actividá económica xira principalmente alrodiu la estaya primaria, gracies a l'actividá ganadera, qu'absorbe al 74,34% del emplegu llocal. Básicamente namái se trabaya col ganáu vacuno, presentando la mayoría de les esplotaciones una orientación claramente empobinada haza la producción cárnica, como asina lo demuestra'l predominiu de la raza roxa.

La estaya secundaria malpenes sí tien representación nel conceyu, llegando a xenerar namás un 6,58% de los emplegos llocales. Únicamente se contabilicen emplegos na rama de la edificación y la construcción, rama ésta que presenta un continuu apoxéu dientro de tol país. Al empar que Samartín y Santalla, Vilanova tevo nel so tiempu, una importante presencia de ferreríes artesanes, qu'utilizaben fierro estrayío na zona.

Per último, la estaya terciaria de los servicios ocupa al 19,08% de la población activa, siendo l'actividá comercial la que presenta una mayor medría dientro del mesmu, desenrollándose cuasi na so totalidá na capital del conceyu, Vilanova. La implantación del turismu rural en tola comarca de los Ozcos, puee aidar a reactivar tola zona, convirtiéndose'l conceyu nún de los llugares más visitaos, ya qu'axunta toles carauterístiques necesaries pa dichu esfrute.

Política

Nel conceyu de Vilanova d'Ozcos, de magar 1979, el partíu que más tiempu gobernó foi'l PSOE. L'actual alcalde ye Abel Lastra Bravo (ver la llista d'Alcaldes de Vilanova d'Ozcos).

Eleiciones municipales
Partíu	1979	1983	1987^[1]	1991^[1]	1995^[1]	1999^[1]	2003^[1]	2007^[1]	2011^[2]	2015	2019
PSOE	1	1	4	4	5	5	4	5	6	6	6
CD / AP / PP		1	2	0	2	1	3	2	1	1	1
UCD / CDS	6		1	3
JIU				1
URAS						1
Independientes		5
Total	7	7	9	7	7	7	7	7	7	7

Fontes: Ministeriu del Interior Archiváu 2009-08-27 en Wayback Machine y Federación Asturiana de Conceyos

Historia

La historia de Vilanova sigue los mesmos caminos que la de los sos conceyos vecinos de Samartín y Santalla, peles etapes prehistóriques, la edá antigua y la edá media hasta 1137, data na que pasa a ser cuetu abadengu.

Los primeros restos afayaos que demuestren la presencia humana nel conceyu pertenecen a la etapa neolítica, como asina lo demuestren los campos tumbanares descubiertos nes estribaciones de la sierra de Pumarín, destacando de ente toos éllos el d'A Chaira das Grallas.

Dientro de la cultura castreña, tamién Vilanova mos ufre diverses muestres d'estos singulares asentamientos, destacando los llocalizados en A Pena del Castro en Morlongo y El Castelo en Vilanova. La etapa colonizadora romana, tamién se deca notar en tol territoriu, tando venceyáu'l territoriu dientro del conventus lucenssis. Dellos son los vestixos alcontrados de dicha época, como los crisoles de piedra y conos d'escories, rellacionaos con trabayos de fundición. Como ye de suponer la presencia de minerales como'l fierro foi una de les causes qu'atraxo a los asentamientos romanos haza la comarca de los Ozcos.

Yá en 1137 la historia de Vilanova toma camín diferente a Samartín y Santalla, col establecimientu d'una orde Benedictina na zona d'As Tremoras gracies a la donación efectuada al so favor pol rei Alfonsu VII de Lleón, per aciu la cuala cedía tol territoriu del conceyu a los monxos. Delles son les donaciones realizaes demientres esti sieglu al monesteriu por particulares, na cuala se recibíen terrenos de tola comarca occidental, como la efectuada por Honega Ramírez na que da les sos posesiones en Xío y Vilar de Piantón, o la de Gutierre Alfonso al traviés de la cuala ceden faciendes de Nonide, Grandas y El Franco. Nel añu 1162 produzse l'arrivada al monesteriu de los Cistercienses, reactivando la vida nel monesteriu gracies al llabor agropecuariu, al que s'axuntó'l trabayu del fierro en ferreríes artesanes yá pel sieglu XVII. En 1182 el monarca Fernandu II de Lleón concede un privilexu al cuetu pel que tola xurisdicción diba a pertenecer al monesteriu, teniendo les sos xentes que cumplir les deldes y los deberes énte l'abá, ensin que se produza nenguna intromisión real. Esta exención sería refrendada polos socesivos reinaos que dirixeron les riendes del estáu, dende Alfonsu IX de Lleón a Felipe V d'España.

Anque la mayor parte de la superficie de Vilanova pertenecía al cuetu de Santa María, había una pequeña porción de terrén exenta de los dominios eclesiásticos, que tevo representada na Xunta Xeneral d'Asturies tomando parte del partíu de Castropol, siendo los representantes del conceyu en 1693 pal repartimientu d'alcabales Domingo López Bermúdez y Antonio de Soto.

El poder exercíu polos monxos pelos sieglos entama a esquebrase en 1721, data na que les xentes del conceyu espresen el so descontentu pola enorme servidume a la que se-yos sometía. Con too ello, nel añu 1792 l'abá, queriendo caltenerr la integridá del territoriu y amansiar al pueblu, aceuta reducir dalgunes tases y impuestos, circunstancia que nun pescancia parar el descontentu, llegándose al añu 1827, data na que'l monesteriu dexa de tener xurisdicción sobre tola zona, algamando d'esti xeitu la deseyada condición conceyera. Una vuelta perdíu tol poder, los monxos foron espulsados en 1836, debío a la desamortización de Mendizábal, y tolos bienes del monesteriu foron puestos a la venta.

Los tiempos actuales discurren ente una situación d'incertidume criada pol continuu despoblamientu de la zona, anque s'espera que la situación escomience a invertise, daes les condiciones naturales qu'ufre Vilanova pa la vida humana.

Economía

**Emplegaos nos diversos sectores económicos (añu 2011)**
	Númberu de trabayadores	Tantu por cientu
TOTAL	104	100
Agricultura, ganadería y pesca	48	46,15
Industria	0	0,00
Construcción	13	12,50
Servicios	43	41,35
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2011, SADEI

**Usos del suelu del conceyu (añu 2010)**
Usu	Superficie (km²)
Tierres de llabrantíu	0,36
Praderíes	13,57
Terrenu forestal	32,67
Otros usos (industrial, residencial, tierra ermo...)	26,38
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2011, SADEI

**Carauterístiques del sector primariu (añu 2011)**
Ganaderíes de bovín	46
Cabeces de ganáu bovín	1.704
Cabeces de ganáu ovín	93
Cabeces de ganáu cabrín	5
Ganaderos con cuota llechera	5
Quilos de cuota llechera	397.528
Metros cúbicos de madera valtao	0
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2011, SADEI

Referencies

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 «Direición Xeneral de Política Interior». Archiváu dende l'orixinal, el 2020-11-14.
↑ «Eleiciones Llocales 2011». Archiváu dende l'orixinal, el 2019-07-08.

Enllaces esternos

Federación Asturiana de Conceyos (castellán)

[mir-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 «Direición Xeneral de Política Interior». Archiváu dende l'orixinal, el 2020-11-14.

[2] «Eleiciones Llocales 2011». Archiváu dende l'orixinal, el 2019-07-08.

[1]

[2]