Wikipedia

Alcuerdos de Paz de Chapultepec

Los Alcuerdos de Paz de Chapultepec, Méxicu fueron un conxuntu d'alcuerdos roblaos el xueves 16 de xineru de 1992 ente'l Gobiernu d'El Salvador y el Frente Farabundo Martí pa la Lliberación Nacional (FMLN) nel Castiellu de Chapultepec, Méxicu, que punxeron fin a doce años de guerra civil nel país.[1][2]

Infotaula documentAlcuerdos de Paz de Chapultepec
Tipu tratáu de paz
Estáu El Salvador
Cambiar los datos en Wikidata

Les primeres negociaciones ente gobiernu y guerrilla fueron acercamientos al diálogu, ensin llograr verdaderos alcuerdos que derivaren nel fin del conflictu.[3] Tres delles rondes de negociación, el númberu de víctimes siguía creciendo y la polarización política enzancaba la finalización pacífica del conflictu. En 1989, tres la intervención de Naciones Xuníes,[4] empecipiáronse negociaciones que refundiaron alcuerdos concretos pa la salida consensuada al conflictu. Nomáronse comisiones negociadores per dambes partes y establecióse una axenda pa tratar los puntos álgidos por resolver.[5] Como resultáu de la negociación, produciéronse dellos alcuerdos y cambeos de la Constitución de la República, que dexaron que dambes partes vencieren hasta llograr un consensu, en parte forzaos por factores internos y esternos qu'influyeron nes decisiones.[6]

El documentu final de los alcuerdos estremar en 9 capítulos que tomen 5 árees fundamentales: cambéu de les Fuercies Armaes, creación de la Policía Nacional Civil, cambeos al sistema xudicial y a la defensa de los Derechos Humanos, cambéu nel sistema eleutoral y adopción de midíes nel campu económico y social. El cumplimientu de los alcuerdos diose baxu tutelar d'una misión especial de Naciones Xuníes, que dio un finiquitu tres 3 años de xestión.[7]

El conflictu armáu

editar

La Guerra Civil d'El Salvador, foi'l conflictu bélicu internu asocedíu nel país centroamericanu nel que s'enfrentaron les Fuercies Armaes d'El Salvador cumpliendo'l so rol constitucional de la defensa de la soberanía del Estáu y les fuercies insurxentes del Frente Farabundo Martí pa la Lliberación Nacional. El conflictu nunca foi declaráu en forma oficial, pero considérase usualmente que se desenvolvió ente 1980 y 1992,[8] anque'l país vivió un ambiente político y social tirante mientres la década de 1970.[9]

El númberu de víctimes d'esta confrontación armada foi calculáu en más de 70000 muertos y 8000 sumíos.[10][11] El conflictu concluyó, depués d'un procesu de diálogu ente les partes, cola firma d'un alcuerdu de paz, que dexó la desmovilización de les fuercies Guerra de guerrilles guerrilleres y la so incorporación a la vida política del país.[12]

Procesu de diálogu y negociación

editar

Magar que históricamente reconozse que'l precedente oficial de los Alcuerdos de Paz de Chapultepec dar en 1992, hubo negociaciones previes qu'ensin dar mayores resultaos, sentaron les bases pa les negociaciones formal y granible.[13]

Primeres negociaciones pa los alcuerdos de paz

editar
 
El presidente José Napoleón Duarte nuna conferencia de prensa del Partíu Demócrata Cristianu mientres la guerra civil (1982).

Los Alcuerdos de Paz fueron el resultáu d'un llargu procesu de negociación ente'l Gobiernu y el FMLN que s'empecipiara a mediaos de la década de los 80. Los primeros alcuentros de diálogu desenvolver en La Palma, Chalatenango el 15 d'ochobre de 1984;[14] Ayagualo, La Libertad el 30 de payares de 1984; Sesori, San Miguel el 19 de setiembre de 1986[15] y la Nunciatura Apostólica de San Salvador el 4 d'ochobre de 1987 ente'l presidente José Napoleón Duarte y funcionarios gubernamentales con delegaos de la dirigencia del FMLN.[16] Anque nos primeros alcuentros de diálogu nun se consiguió nengún alcuerdu concretu, llogróse poner sobre la mesa la posibilidá d'una solución negociada al conflictu.[17]

  • Ronda de La Palma, Chalatenango: el 15 d'ochobre de 1984 hubo un primer acercamientu ente les partes en conflictu na ciudá nortiza de La Palma. Dicha xunta dio como resultáu'l "Comunicáu Conxuntu de La Palma";[18] la delegación del Gobiernu foi integrada pol Presidente de la República; pela so parte, la delegación de la guerrilla foi encabezada pol Doctor Guillermo Manuel Unxo y actuando como moderador monseñor Arturo Rivera y Dames, Arzobispu de San Salvador.[19] La declaración foi curtia y folgazana; ensin alcuerdos firmes y col únicu llogru de constituyise nun acercamientu políticu.[13]
  • Ronda de Ayagualo, La Libertad: diose'l 30 de payares de 1984, en Ayagualo, departamentu de La Libertad. Les comisiones fueron presidíes pol doctor Abraham Rodríguez y el doctor Rubén Zamora, pol gobiernu y la guerrilla respeutivamente.[20] Como mediadores presentáronse los moseñores Arturo Rivera y Dames, Giacomo Otonello y Gregorio Rosa Chávez.[19] En dicha xunta emitióse'l "Comunicáu Conxuntu de Ayagualo", que manifestaba la disponibilidad al diálogu ente les partes y el compromisu de siguir axustando[13]
  • Ronda de Sesori, San Miguel: afitárase pal 19 de setiembre de 1986 y los representantes del gobiernu y la guerrilla fueron Rodolfo Antonio Castillo Claramount y Jorge Villacorta respeutivamente; siempres so la mediación de monseñor Rivera y Dames.[19] Sicasí, nun se realizó por un quebre nes negociaciones. Foi hasta dellos meses dempués que se volver# a entamar el procesu nuna xunta privada en Panamá, onde s'alcordó la evacuación al esterior de 42 mancaos de guerra del FMLN el día 29 de xineru de 1987 y el truecu del Coronel Omar Napoleón Ávalos por 57 guerrilleros deteníos.[13]
  • Ronda de la Nunciatura Apostólica: llevar a cabu'l 4 y 5 d'ochobre de 1987 (San Salvador). So la yá avezada mediación de monseñor Rivera y Dames,[19] representó al gobiernu Fidel Chávez Mena y a la guerrilla, Salvador Samayoa.[21] En dicha xunta emitióse'l "Comunicáu Conxuntu de la Tercer Xunta de Diálogu",[22] el cual espresaba la voluntá de buscar un cese al fueu y de sofitar les decisiones tomaes pol Grupu Contadora (Colombia, Méxicu, Panamá y Venezuela),[13] el cual buscaba la pacificación en Centroamérica.[23]

Intervención internacional

editar

En xunu del añu 1989, el gobiernu del presidente Alfredo Cristiani, convocó a una xunta de diálogu que se realizó'l 15 de setiembre d'esi añu na Ciudá de Méxicu; ellí alcordóse la solicitú conxunta de mediación empobinada al Secretariu Xeneral de Naciones Xuníes, Javier Pérez de Cuéllar quién en consultando al Conseyu de Seguridá, nomó como representante especial al peruanu Álvaro de Sotu.[24] El 11 de payares de 1989, el FMLN llanzó una ofensiva xeneral pa demostrar la so fuercia militar.[25] La ofensiva foi contenida pola Fuercia Armada, que sicasí sufrió gran cantidá de baxes. Tres esta batalla, munchos analistes consideraron demostrada la imposibilidá de la victoria militar de cualesquier de les dos partes en guerra.[26][27][28][11]

Alcuerdos pa la negociación

editar

El 4 d'abril de 1990, celebróse una xunta de diálogu en Xinebra, Suiza, onde se robló un alcuerdu qu'afitó'l conxuntu de normes a siguir nel procesu de negociación y establecióse la voluntá de dambes partes, Gobiernu y FMLN, d'algamar una solución negociada y política al conflictu bélicu. Amás, afitáronse los oxetivos de la negociación:

  1. Terminar el conflictu armáu pela vía política;
  2. Impulsar la democratización del país;
  3. Garantizar el irrestricto respetu a los derechos humanos;
  4. Reunificar a la sociedá salvadoriana.[24][29]

El 21 de mayu de 1990, nuna nueva xunta en Caraques, Venezuela, establecióse l'axenda xeneral de negociaciones y les temes que seríen sometíos a discutiniu.[24] Creáronse dos delegaciones negociadores: la gubernamental formada por David Escobar Galindo, Abelardo Rodríguez, Oscar Santamaría, el militar Mauricio Ernesto Vargas y la del FMLN formada polos comandantes guerrilleros Schafik Handal, Joaquín Villalobos, Salvador Sánchez Cerén, Eduardo Sancho Castaneda, Francisco Jovel, Salvador Samayoa, Nidia Díaz y Juan Ramón Medrano, Ana Guadalupe Martínez, Roberto Cañes.[17][29]

Alcuerdos roblaos pa la finalización de la guerra

editar

El 26 de xunetu de 1990 roblóse'l Alcuerdu de San José, en Costa Rica, que estableció un compromisu pa respetar los Derechos Humanos per parte de les fuercies en guerra,[28] poniendo fin a práutiques como los asesinatos selectivos y la desapaición forzada de persones. Amás, dio orixe a la resolución 693 (1991) del Conseyu de Seguridá pa la formación d'una misión d'observación pal resolución del conflictu.[24] Dicha comisión taría integrada por civiles, militares y policías que velaríen, cada unu nel so campu, pol correutu funcionamientu del proceso de paz.[24]

L'alcuerdu de San José dexó al descubiertu la primer crisis na negociación. El puntu más álgido yera la distribución de les tierres nun país pequeño y sobrepoblao. Puesto que el problema yera d'orde constitucional, la solución arredolaba dos opciones; per un sitiu, modificar la constitución por que pudieren ser incorporaos los artículos más palantre; o tamién, incorporar los cambeos direutamente inorando les disposiciones constitucionales sobre cambéu.[24] La crisis vieno per parte de los grandes terratenientes, que col reordenamientu de posesión de tierres, acababen francamente perxudicaos.[29] La negociación refundió la decisión de modificar la constitución direutamente, pero ensin transgredir los procedimientos establecíos. N'El Salvador, por que un cambéu a la constitución tea a valir, ten de ser ratificada por dos Asamblees Llexislatives distintes; en tal sentíu, por que la asamblea llexislativa vixente llograra aprobar diches reformes, teníen de tar llistes antes del 30 d'abril de 1991, fecha na qu'acababa'l so periodu llexislativu. Dicha decisión obligó a los negociadores y llexisladores a cansoses xornaes con cuenta de llograr alcuerdos a tiempu.[24]

El 27 d'abril de 1991 roblóse l'alcuerdu de Ciudá de Méxicu nel castiellu de Chapultepec, cual, como foi mentáu enantes, tamién foi'l sitiu onde se roblaron los Alcuerdos de Paz de 1992. Nel 27 d'abril de 1991, dar por remataes les negociaciones no que respectaba a tenencia de tierres ya incluyéronse reformes constitucionales d'orde xudicial, militar, eleutoral y de Derechos Humanos. Nuna xornada llexislativa ensin precedentes nel últimu día de la so xestión, l'asamblea llexislativa ratificó les reformes constitucionales salvo les referentes a encomalo Armada, lo cual xeneró una nueva crisis.[24] Tres dicha xornada dio una condición ensin precedentes no que diba de conflictu; per primer vegada'l gobiernu flexibilizar a camudar la constitución n'ares de la finalización de la guerra y el FMLN aceptaba, a lo último la vixencia de la Constitución.[28]

El 26 de xunetu de 1991 establecióse formalmente ONXSAL pa la verificación del respetu a los Derechos Humanos.[30] Dende'l 1 de xineru de 1991 estableciérase una oficina que preparó les condiciones mínimes de funcionamientu de la misión, siendo dotada d'abogaos, educadores, verificadores de Derechos Humanos, personal militar y civil. Magar que l'alcuerdu de San José establecía que la misión instauraríase dempués del cese al fueu, dambes partes en guerra pidieron a Naciones Xuníes que se punxera a funcionar antes de planiar.[31][29]

Magar la llegada de la misión de Naciones Xuníes, los alcuentros de negociación ente'l gobiernu y la guerrilla yera maneres yá que había un puntu inconcluso no referente a encomalo Armada. El FMLN esixía pa baxar les armes, que la Fuercia Armada cumpliera los sos compromisos d'amenorgamientu d'efeutivos y d'acoso militar escontra les fuercies batalloses; buscábense garantíes de reincorporación de los combatientes guerrilleros a la sociedá civil, nel marcu de la llegalidá y seguridá particular.[28] Pa tales efeutos, diose la intervención direuta del Secretariu Xeneral de Naciones Xuníes, quien llogró sentar a les partes en Nueva York el 25 de setiembre de 1991, na sede de Naciones Xuníes. En dicha cume alcordáronse les garantíes mínimes de seguridá pa un cese al fueu, que sería verificaes pola naciente Comisión Nacional pal Afitamientu de la Paz (COPAZ).[28] Amás, llográronse los alcuerdos necesarios pal cambéu constitucional sobre la Fuercia Armada.[24]

La diferencia fundamental ente ONXSAL y COPAZ yera la so composición. La primera taba formada por observadores internacionales y sofitada por Naciones Xuníes; la segunda, taba compuesta por miembros de toles fuercies polítiques del país,[24] constituyéndose na primer comisión multipartidaria nel El Salvador.

Magar que hubo consensu ente'l gobiernu y la guerrilla, dellos sectores políticos, empresariales y dellos periodistes criticaron l'alcuerdu por consideralo forzáu; surdió una campaña mediática de intimidación a les comisiones verificadoras, a lo cual púnxose fin cola firma de l'acta de Nueva York, onde dambes partes manifestaron definitivamente l'algame d'alcuerdu de paz. El 31 d'avientu de 1991 afitóse la fecha pa la firma de la paz y fíxose pública la noticia; el 13 de xineru de 1992 acabar de roblar los últimos detalles previos a la solución definitiva del conflictu.[24]

El 10 de xineru, el Secretariu Xeneral de Naciones Xuníes pidió al Conseyu de Seguridá l'ampliación de les facultaes y oxetivos de ONXSAL, por que pudiera siguir sofitando'l procesu de paz y les sos consecuencies; dicha cambéu foi autorizada por aciu la resolución 729 del 14 de xineru de 1992.[24][28]

El 16 de xineru de 1992, roblar nel castiellu de Chapultepec, el testu completu de los alcuerdos nun actu solemne, cola asistencia de Xefes d'Estáu de países amigos, lo mesmo que de les delegaciones oficiales de negociación.[29]

Factores determinantes pal llogru d'alcuerdos

editar

Magar los alcuerdos de paz dar so consensu voluntariu, hubo presiones nacionales ya internacionales qu'orellaron a les partes a buscar una solución pacífica.[28]

Factores internos

editar
  • El pruyimientu de Paz del pueblu salvadoreñu: a midida que trescurría los conflicto bélicu, el pruyimientu de paz foi creciendo na conciencia coleutiva del pueblu. A la fin, el convencimiento de que l'alternativa más razonable p'acabar col conflictu yera la negociación estender na mayoría de sectores de la población, tal como foi espresáu por miembros de l'alta dirigencia guerrillera.[32][28]
  • Los cambeos de la derecha civil: un desarrollu qu'abrió'l camín escontra les negociaciones col FMLN foi la tresformación gradual d'Alianza Republicana Nacionalista nun partíu civil, d'amplia base, representativu de la empresa privada, de les clases medies y de sectores probes d'ideoloxía conservadora.
  • La deslegitimación de la Fuercia Armada: un factor clave qu'influyó nel cambéu de la posición institucional del exércitu frente a la negociación, foi l'asesinatu de seis sacerdotes xesuites, perpretado pola fuercia armada, nel marcu de la ofensiva guerrillera en payares de 1989. La Fuercia Armada viose obligada axustar por presiones internacionales, nel entendíu de que la so integridá institucional nun se vería afeutada.[33]
  • La evolución ideolóxica del FMLN: el FMLN afayó que nun tenía la fuercia abondo pa derrocar al gobiernu y que una insurrección popular de mases yera daqué bien alloñáu. Les sos metes revolucionaries camudaron faía la tresformación del país nun Estáu verdaderamente democráticu;[17] ello ye que dellos meses antes del alcuerdu final, la dirigencia guerrillera yá anunciaba'l fin de la guerra a nivel internacional.[34]

Factores esternos

editar
  • La mediación de les Naciones Xuníes: llogró de manera sostenida'l desarrollu del procesu de pacificación al amestar a dambes partes a compromisos de los cualos sería-yos bien difícil retratara, a nun ser a un altu costu políticu.[28]
  • El nuevu escenariu geo-políticu mundial y rexonal: la crisis del bloque soviéticu y la estinción del conflictu esti oeste, protagonizáu poles potencies qu'entós exercíen una notable influyencia nel desenllaz del conflictu armáu n'El Salvador. Tamién contribuyó'l Grupu de Contadora por cuenta de les cercaníes xeográfiques.[17][28]

Conteníu de los alcuerdos

editar

El testu de los alcuerdos roblaos nel Palaciu de Chapultepec, el 16 de xineru de 1992, ta estremáu nos 9 capítulos onde s'establecen una serie de midíes que dambes partes teníen de realizar p'algamar la paz firme y duradera n'El Salvador.[35]

 
Monumentu a la Memoria y la Verdá, n'honor a les víctimes del conflictu armáu que remató tres los Alcuerdos de Paz de Chapultepec.

Alrodiu de la Fuercia Armada

editar

Nel primer capítulu, con al respeutive de la Fuercia Armada, el gobiernu aceptó los siguientes compromisos:

  • Modificar los principios doctrinarios de la Fuercia Armada por que pudiera cumplir colos alcuerdos tomaos, estableciendo que l'oxetivu únicu de la institución ye "la defensa de la soberanía del Estáu y la integridá del territoriu, ye una institución permanente al serviciu de la nación" y esclariando que la institución "ye obediente, profesional, apolítica y non deliberante".[36][37]
  • Reformar el sistema educativu de la Fuercia Armada.[36]
  • Crear una Comisión ad hoc pa la depuración de los oficiales implicaos en violaciones a los Derechos Humanos.[36]
  • Amenorgamientu d'efeutivos de la Fuercia Armada; fueron daos de baxa un total de 21000 soldaos, a los cualos pagóse-yos la so respeutiva indemnización, rematando'l procesu un añu antes de lo previsto, el 28 de febreru de 1993.[36]
  • Superación de la impunidá cola Creación de la Comisión de la Verdá qu'investigaría los más graves fechos de violencia de la guerra civil; la cesación d'oficiales empecipió'l 31 d'avientu de 1992.[36]
  • Disolución de los 3 cuerpos de seguridá pública que dependíen de la Fuercia Armada: Guardia Nacional, Policía Nacional y Policía de Facienda.[36]
  • Disolución de los servicios d'intelixencia militar y creación d'un serviciu d'intelixencia civil: el Organismu d'Intelixencia del Estáu (OIE). Los antiguos cuerpos d'intelixencia fueron suprimíos na so totalidá'l 9 de xunu de 1992, dando pasu a los nuevos que taba yá funcionando dende'l 28 d'abril del mesmu añu.[36]
  • Disolución de los Batallones d'Infantería de Reacción Inmediata (BIRI). El batallón "Xeneral Eusebio Bracamonte" foi eslleíu'l 16 d'agostu de 1992, el batallón "Atlacatl" el 8 d'avientu de 1992 y el batallón "Xeneral Manuel José Arce" escastóse'l 6 de febreru de 1993; apurriendo un total de desmovilizaciones qu'algamaron los 10000 efeutivos.[36]
  • Reformar la Constitución pa definir claramente la subordinación de la Fuercia Armada al Poder Civil.[36]
  • Supresión de les entidaes paramilitares (Patrulles de defensa civil).[36]
  • Suspensión de les actividaes de reclutamiento forzosu.[36]

Creación de la Policía Nacional Civil

editar

Nel segundu capítulu, el gobiernu comprometer a:

  • Crear la Policía Nacional Civil como nuevu cuerpu policial que sustituyera los antiguos cuerpos de seguridá con una doctrina civilista y democrática.
  • Establecer cuotes pal personal de la nueva policía, na que participaríen elementos desmovilizados del FMLN, antiguos axentes de la Policía Nacional y persones ensin militancia en dambos bandos. Alcordóse que fora'l 20% pa cada bandu y el 60% de participantes neutrales.[17]
  • Crear l'Academia Nacional de Seguridá Pública pa formar a los axentes de la Policía Nacional Civil, dando énfasis a la formación pal respetu de los Derechos Humanos.[37]

Sistema Xudicial y Derechos Humanos

editar

Nesta área los compromisos gubernamentales fueron:

Sistema Eleutoral

editar

Nesti tema alcordáronse una serie de midíes p'asegurar la plena vixencia de los derechos civiles y políticos de los ciudadanos:

  • La creación de reformes institucionales: creación del Tribunal Supremu Eleutoral, la más alta autoridá alministrativa y xurisdiccional na materia.
  • El derechu de los partíos políticos en vixilar la ellaboración, organización, publicación, y actualización del rexistru eleutoral.
  • Nel planu políticu, les midíes adoptaes buscaron garantizar a los dirixentes del FMLN y a los sos integrantes el plenu exerciciu de los sos derechos civiles y políticos dientro un marcu d'absoluta llegalidá, por aciu la so incorporación a la vida civil, política ya institucional del país. El FMLN comprometer a desmovilizar les sos fuercies guerrilleres, so la supervisión de la ONXSAL. El gobiernu comprometer a aprobar la llexislación necesaria por que'l FMLN tresformar nun partíu políticu llegal y pudiera participar nos comicios xenerales de 1994.[37]

No económico y social

editar

Nesta área'l gobiernu comprometer a:

  • Crear el Foru de Concertación Económica y Social, organismu onde tendríen representación los sindicatos, les asociaciones empresariales y l'Estáu pa dialogar sobre la política económica del país.
  • Distribuyir les tierres en zones conflictives ente los ex combatientes desmovilizados.[37]
  • Les tierres qu'entepasaben les 245 hectárees, según aquelles propiedaes del Estáu que nun yeren reserva natural, teníen de ser distribuyíes ente los llabradores y pequeños llabradores qu'escarecíen de terrenes cultivables.[29]

Cumplimientu de los alcuerdos

editar

El cese definitivu de los combates dio'l 1 de febreru de 1992, so la supervisión de COPAZ y la presencia notable d'ex comandantes del FMLN y los sos antiguos enemigos formales. Por que dicha xunta pudiera dase, l'Asamblea Llexislativa aprobó'l 23 de xineru una Llei de Reconciliación Nacional,[38] por aciu la cual l'Estáu salvadoreñu quitar d'abrir causes llegales contra los combatientes de la guerra, abriendo una amnistía nacional.[28] La baxa masivo y paulatino d'efeutivos de la Fuercia Armada foise dando mientres los ex combatientes guerrilleros esplegar de les zones ocupaes escontra quince árees que primeramente s'establecieron pa dichu propósitu.[28] L'armamentu guerrilleru foi depositáu en contenedores controlaos por ONXSAL, salvo aquelles armes pequeñes destinaes a la defensa personal.[28]

Axentes policiales de dellos países acompañaron en xeres de patrullaje a la Policía Nacional, que dexara de depender del Ministeriu de Defensa Nacional; dichu acompañamientu dar hasta la creación de la Policía Nacional Civil.[28]

Per otru llau, el repartu de tierres a los ex-combatientes llevó más tiempu de lo previsto, según la instauración de l'Academia Nacional de Seguridá Pública y la llegalización del FMLN como partíu políticu.[28] Dichos retrasos empezaron a crear tensión ente les fuercies polítiques, lo que llevó a COPAZ a convocar a una recalendarización, que llevóse a cabu'l 12 de xunu de 1992.[28] Felicidad calendarización foi modificada en repitíes ocasiones p'afaese a los plazos reales que marcaba'l ritmu de la meyora del procesu; ye asina que, dellos meses dempués de lo previsto, el 15 d'avientu de 1992 celebróse oficialmente'l fin definitivu del conflictu armáu.[28]

La principal crítica a la consecución de los alcuerdos ye sobre la parcialidá del cumplimientu, decantándose tolos esfuercios en cumplir na so totalidá los alcuerdos referentes a encomalo Armada, Derechos Humanos y fuercia policial, destinando gran cantidá de recursos a reformar esos rubros. El debilitamientu de la Fuercia Armada, la creación de la Procuradoría pa la Defensa de los Derechos Humanos y el fortalecimientu masivu de la Policía Nacional Civil ocuparon l'axenda principal. Sicasí, la tema económico y social viose apostráu a un segundu planu, provocando crítiques y polarización política ente'l partíu nel gobiernu y el FMLN como naciente partíu políticu.[39]

Fin de los alcuerdos

editar
 
Elías Antonio Saca, Presidente de la República nel periodu de celebración de los 15 años de los Alcuerdos de Paz de Chapultepec.

En 1997, Butros Butros-Ghali, Secretariu Xeneral de Naciones Xuníes, dio per rematáu'l procesu de paz n'El Salvador, señalando que magar yera ciertu que non tolos alcuerdos cumpliérense na so totalidá, el grau de cumplimientu yera aceptable.[40]

Na celebración de los quince años de los alcuerdos, la sociedá salvadoriana viose estremada pola polarización política imperante. El gobiernu realizó pela so parte l'actu oficial de conmemoración nel llugar nel que se roblara l'Alcuerdu de Paz Social, eventu al cual asistieron representantes de tolos partíos políticos.[41][42] La xustificación arramada pol entós presidente Elías Antonio Saca foi:

Llegó'l momentu d'un nuevu alcuerdu, yá non ente dos fuercies en bracéu. Falo d'un alcuerdu nacional. Un nuevu contratu social que tea percima d'intereses políticos partidarios o sectoriales
Elías Antonio Saca, ex-presidente de la República d'El Salvador.[32]

Sicasí, la oposición política tamién celebró la conmemoración de la firma de los alcuerdos nun actu públicu nel centru de San Salvador, frente a la Catedral Metropolitana.[32]

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. ↑ Edelberto Torres Rivas (1993). Historia Xeneral de Centroamérica (Cap. "La guerra civil salvadoriana"). Madrid: Sociedá Estatal Quintu Centenariu y Facultá Llatinoamericana de Ciencies Sociales. ISBN 84-86956-28-5.
  2. ↑ Fernando Orgambides (17 de xineru). «El Salvador recupera la paz tres 12 años de guerra». Consultáu'l 3 d'abril de 2008.
  3. ↑ Raúl Benítez Manaut. «Negociaciones de paz nel Tercer Mundu: analís comparativu (Cap. "El Salvador de 1980").». Archiváu dende l'orixinal, el 29 de febreru de 2008. Consultáu'l 3 d'abril de 2008.
  4. ↑ Centro d'Información de Naciones Xuníes. «Logro de les Naciones Xuníes». Archiváu dende l'orixinal, el 7 de xunu de 2008. Consultáu'l 3 d'abril de 2008.
  5. ↑ Miguel Morales (mayu de 2004). «Interpretación académica del procesu de negociación política nel salvador, a 13 años de la firma de los alcuerdos de paz: 1992-2004». Consultáu'l 14 d'abril de 2008.
  6. ↑ Universidá Centroamericana "José Simeón Cañes" (2002). «Sociedad: dos décades n'El Salvador». Proceso 22 (1000). ISSN 0259-9864. http://www.uca.edu.sv/publica/procesu/proc1000.html#soc. 
  7. ↑ Naciones Xuníes. «Establishment of ONXSAL». Universidá Centroamericana. Archiváu dende l'orixinal, el 25 de xineru de 2008. Consultáu'l 14 d'abril de 2008.
  8. ↑ Salvador Duarte (Avientu de 2002). «El Salvador Capítulos de la historia que nun se deben escaecer». Freedom Socialista. Archiváu dende l'orixinal, el 30 de marzu de 2008. Consultáu'l 3 d'abril de 2008.
  9. ↑ Luis Armando González (Ochobre de 1997). «1970-1992: dos décades de violencia sociopolítica n'El Salvador». Revista ECA. Consultáu'l 3 d'abril de 2008.
  10. ↑ BBC Mundu (19 de marzu). «Radiografía d'El Salvador». Consultáu'l 3 d'abril de 2008.
  11. ↑ 11,0 11,1 Institutu Emiliani. «Acuerdo de Paz n'El Salvador». Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'abril de 2008. Consultáu'l 3 d'abril de 2008.
  12. ↑ Enrique del Olmo. «El Salvador: Ana Guadalupe Martínez "Comandante María"». Archiváu dende l'orixinal, el 19 de marzu de 2008. Consultáu'l 3 d'abril de 2008.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 Ana Elizabeth Villalta Vizcarra. «Los alcuerdos de paz n'El Salvador y la comisión negociadora». Archiváu dende l'orixinal, el 21 d'abril de 2007. Consultáu'l 2 d'abril de 2008.
  14. ↑ Serviciu Informativu Ecuménicu y Popular (17 d'ochobre). «La Palma 1984: el corazón rebalbu d'El Salvador». Archiváu dende l'orixinal, el 12 d'abril de 2008. Consultáu'l 3 d'abril de 2008.
  15. ↑ La Prensa Gráfica (12 d'ochobre). «De La Palma a Chapultepec». Archiváu dende l'orixinal, el 4 d'abril de 2008. Consultáu'l 3 d'abril de 2008.
  16. ↑ Le centre de recherches pour le développement international (17 d'avientu). «La xestación de la paz n'El Salvador». CRDI. Consultáu'l 3 d'abril de 2008. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 Maristes d'El Salvador (2009 de 2009). «El procesu de negociación de los alcuerdos de paz n'El Salvador 1990 - 1992». 2009. Consultáu'l 2 d'abril de 2008.
  18. ↑ Pedro Antonio Angel (avientu de 1989). «El procesu diálogo-negociación nel periodu 1980-1988 y la vinculación ideolóxica-política de la UNTS - FMLN». Consultáu'l 3 d'abril de 2008.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 Raymundo Calderón Morán (25 d'ochobre). «El Papa Juan Pablo II y el conflictu sociopolítico n'América Llatina». Archiváu dende l'orixinal, el 20 de febreru de 2008. Consultáu'l 3 d'abril de 2008.
  20. ↑ Jesús Ceberio (12 de xineru). «La guerrilla propón al presidente salvadoreñu la creación d'un Gobiernu de consensu nacional». Consultáu'l 3 d'abril de 2008.
  21. ↑ Diariu El País (4 d'ochobre). «Conversaciones na nunciatura». Consultáu'l 3 d'abril de 2008.
  22. ↑ Raúl Benítez Monaut (1989). La paz en Centroámerica : espediente de documentos fundamentales 1979 - 1989. Méxicu D.F.: Universidá Nacional Autónoma de Méxicu. ISBN 968-36-1265-2.
  23. ↑ Fundación Príncipe d'Asturies. «Grupu de Contadora». Archiváu dende l'orixinal, el 16 de mayu de 2008. Consultáu'l 2 d'abril de 2008.
  24. ↑ 24,00 24,01 24,02 24,03 24,04 24,05 24,06 24,07 24,08 24,09 24,10 24,11 Guadalupe Miranda. «Acuerdo de Paz». Consultáu'l 2 d'abril de 2008.
  25. ↑ Serviciu Informativu Ecuménicu y Popular (1 d'ochobre). «El día “D” hasta'l tope». SIEP. Archiváu dende l'orixinal, el 12 de xunu de 2011. Consultáu'l 3 d'abril de 2014.
  26. ↑ Ricardo Valencia. «De la guerra a la paz». El Faru. Archiváu dende l'orixinal, el 13 d'agostu de 2007. Consultáu'l 2 d'abril de 2008.
  27. ↑ La Prensa Gráfica (1992). El Conflictu n'El Salvador. San Salvador: La Prensa Gráfica.
  28. ↑ 28,00 28,01 28,02 28,03 28,04 28,05 28,06 28,07 28,08 28,09 28,10 28,11 28,12 28,13 28,14 28,15 28,16 Ministeriu d'Educación de la República d'El Salvador (1994). Historia d'El Salvador, tomu II (Cap. "De la guerra a la paz). San Salvador: MINED.
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 29,3 29,4 29,5 Heródoto el Colloráu. «Los alcuerdos escontra una nueva nación». Consultáu'l 2 d'abril de 2008.
  30. ↑ Naciones Xuníes. «United Nations Observer Mission in El Salvador». Archiváu dende l'orixinal, el 14 de marzu de 2008. Consultáu'l 3 d'abril de 2008.
  31. ↑ Enrique ter Horst. «El procesu de paz y los derechos humanos». Archiváu dende l'orixinal, el 11 d'abril de 2008. Consultáu'l 2 d'abril de 2008.
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 Europa Press (16 de xineru). «Crónica El Salvador.-El Salvador celebra'l XV aniversariu de los Alcuerdos de Paz en mediu del desencantu y la violencia». Archiváu dende l'orixinal, el 5 d'abril de 2008. Consultáu'l 2 d'abril de 2008.
  33. ↑ Iván Montecinos (15 de Payares). «L'asesinatu de los padres Xesuites de la UCA». Diariu Co Llatín. Archiváu dende l'orixinal, el 6 de marzu de 2008. Consultáu'l 3 d'abril de 2008.
  34. ↑ «Va Haber alcuerdu de paz n'El Salvador antes de fin d'añu». El País (12 de xunu). Consultáu'l 2 d'abril de 2008.
  35. ↑ Asamblea Xeneral de Naciones Xuníes (12 de febreru). «La situación en Centroamérica: procedimientos pa establecer la paz firme y duradero, y progresos pa la configuración d'una rexón de paz, llibertá, democracia y desarrollu». Consultáu'l 3 d'abril de 2008.
  36. ↑ 36,00 36,01 36,02 36,03 36,04 36,05 36,06 36,07 36,08 36,09 36,10 Gaceta Militar. «Cumplimientu AC-PAZ». Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'abril de 2008. Consultáu'l 2 d'abril de 2008.
  37. ↑ 37,0 37,1 37,2 37,3 37,4 Heródoto el Colloráu. «L'alcuerdu de paz definitivu». Consultáu'l 2 d'abril de 2008.
  38. ↑ ACNUR (23 de xineru). «Ley de Reconciliación Nacional». Consultáu'l 3 d'abril de 2008.
  39. ↑ Antonio Martínez Uribe (Febreru de 2007). «Los alcuerdos de paz n'El Salvador: 15 años dempués». Nuevu Enfoque. Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'abril de 2008. Consultáu'l 2 d'abril de 2008.
  40. ↑ Espaciu de Concertación pola paz, la dignidá y la xusticia social (16 de xineru). «Evaluación de 15 años dempués de la firma de los Alcuerdos de Paz n'El Salvador.». Consultáu'l 2 d'abril de 2008.
  41. ↑ Bernardo Valiente (2 de xineru). «Consensu políticu pa firma alcuerdo de paz social». La Prensa Gráfica. Archiváu dende l'orixinal, el 16 d'abril de 2008. Consultáu'l 2 d'abril de 2008.
  42. ↑ Bernardo Valiente (29 d'Avientu). «El Salvador va conmemorar 15 años d'alcuerdos de paz en Madrid». Ministeriu de Rellaciones Esteriores. Archiváu dende l'orixinal, el 29 de marzu de 2008. Consultáu'l 2 d'abril de 2008.

Bibliografía

editar
  • Ministeriu d'Educación de la República d'El Salvador (1994). Historia d'El Salvador, tomu II. San Salvador: MINED.
  • La Prensa Gráfica (1992). El Conflictu n'El Salvador. San Salvador: La Prensa Gráfica.
  • Edelberto Torres Rivas (1993). Historia Xeneral de Centroamérica. Madrid: Sociedá Estatal Quintu Centenariu y Facultá Llatinoamericana de Ciencies Sociales. ISBN 84-86956-28-5.
  • Raúl Benítez Monaut (1989). La paz en Centroámerica : espediente de documentos fundamentales 1979 - 1989. Méxicu D.F.: Universidá Nacional Autónoma de Méxicu. ISBN 968-36-1265-2.

Enllaces esternos

editar

Ye obligatoriu indicar l'idioma de Wikisource.


Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Alcuerdos_de_Paz_de_Chapultepec&oldid=4308424»