Aldeamayor de San Martín

Aldeamayor de San Martín
Alministración
País	España
Autonomía	Castiella y Lleón
Provincia	provincia de Valladolid
Partíu xudicial	Valladolid
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Nome oficial	Aldeamayor de San Martín (es)
Códigu postal	47162
Xeografía
Coordenaes	41°30′43″N 4°38′22″W / 41.5119°N 4.6394°O
	Aldeamayor de San Martín Aldeamayor de San Martín (España)
Superficie	53 km²
Altitú	705 m
Llenda con	Boecillo, Tudela de Duero, La Cistérniga, La Parrilla, Portillo y La Pedraja de Portillo
Demografía
Población	6035 hab. (2023); - 2859 homes (2019); - 2665 muyeres (2019)
Porcentaxe	1.16% de provincia de Valladolid
Densidá	113,87 hab/km²
Más información
Prefixu telefónicu	983
Estaya horaria	UTC+01:00
	aldeamayordesanmartin.ayuntamientosdevalladolid.es

Aldeamayor de San Martín ye un conceyu español de la provincia de Valladolid, na comunidá autónoma de Castiella y Lleón. Ta asitiada na contorna de Tierra de Pinares, a 17 km al sur de la capital de la provincia.

El pueblu ta enclaváu na zona conocida como'l Rasu de Portiellu, que tomaba na Edá Media un ampliu territoriu, apoderáu dende Portiellu, perteneciente a los Condes de Benavente.^{[nota 1]}

Pertenez dende l'añu 1986 a la Comunidá de Villa y Tierra de Portiellu, que la so competencia ye l'alministración de bienes, y a la Mancomunidá "Tierra de Pinares", de recoyida y tratamientu de residuos sólides urbanos, y servicios sociales.

Evolución demográfica

1900	1910	1920	1930	1940	1950	1960	1970	1981	1991	2014	2016
951	1.133	1.104	1.088	1.176	1.218	1.113	977	995	1.071	4.891	5.077

Historia

Vista de la llocalidá, principio siglo XX

Cai del conceyu, mediaos sieglu XX

Sábese qu'Aldeamayor tien una historia estensa tocantes a asentamientos que se remonten a la primer Edá del Fierro, siendo afayada apocayá una casa romana de la última dómina del Imperiu romanu (s. III o IV). Tamién abonden los restos de poblaos y asentamientos visigodos en tol términu municipal de Aldeamayor. La creación d'un centru poblacional únicu remontar al s. XIV, cuando s'arrexunten siete poblaos d'orixe feudal dependientes de Portiellu, siendo Aldeamayor el más grande d'ellos, polo que se-y dio'l nome de "L'Aldea-Mayor". Carlos III dio-y el títulu de Villa.

Nel sieglu XIX cuntaba inda cola industria de tres telares qu'ellaboraben teles grueses de cáñamu, una masera pa moler roxa y otra pa moler roña que s'emplegaba pa los curtidos.^[2]^{[nota 2]} N'este mesmu sieglu esistía al nordeste del pueblu un pequeñu sotu d'álamos blancos y negros con una casa de campu toa propiedá del Conde de la Cortina, propietariu de la mesma de tierres y granxa en Fuentes de Duero. Foi un personaxe relevante na historia y política de la España del sieglu xix^[3]

Alministración

Alcaldes dende les eleiciones de 1979
Llexislatura	Nome	Partíu
1979-1983
1983-1987
1987-1991
1991-1995		CDS
1995-1999		PP
1999-2003		PP
2003-2007		PP URCL
2007-2011		PP URCL
2011-2015	Bernardo Sanz Manso	PSOE
2015-2019	Fernando del Cal Bono	PSOE
2019-2023	n/d	n/d
2023-	n/d	n/d

Resultaos de les eleiciones municipales de 2015 en Aldeamayor de San Martín.^[4]
Partíu políticu	2015
Partíu políticu	%	Conceyales
Partíu Socialista Obreru Español (PSOE)	23,09	3
Partíu Popular (PP)	22,62	3
Candidatura Independiente-Ciudadanos de Centru Democráticu (CI-CCD)	19,77	2
Ciudadanos-Partíu de la Ciudadanía (C's)	10,78	1
Somos Aldeamayor de San Martín	9,37	1
Izquierda Xunida-Toma la pallabra (IX)	8,65	1

Patrimoniu

Ilesia parroquial de San Martín de Tours

Ilesia de San Martín de Tours.

Dedicada a San Martín de Tours, ye un edificiu de dos naves, construyíu en piedra de les canteres de tierra de Cuéllar.

N'el so construcción estremen delles etapes y distintos estilos arquiteutónicos. A finales del sieglu XV construyeron la cabecera y la capiya allegante, de Santa Catalina, fundada en 1497 pol bachiller Juan Fernández, cura del conceyu y arcipreste de Fuentidueña.

La segunda etapa entamar mientres la segunda metá del sieglu XVI, pero les obres avanzaben amodo, yá qu'a empiezos del sieglu XVII inda se taben construyendo les naves, y en 1623 taba por terminar el cuerpu de la ilesia. Mientres esti periodu trabayaron na so construcción dellos maestros, documentándose en 1598 dellos pagos a Francisco del Bado; en 1610, el maestru canteru Pedro de la Vega reemplaza a de les Corrolades.

Humilladero de San Roque

Humilladero de San Roque en mampostería y lladriyu, ensin encalar.

Esistieron dos humilladeros y una ermita: Humilladero de San Roque, humilladero del Santu Cristu y ermita de La nuesa Señora de Compasco. Caltiénse esta postrera y el humilladero de San Roque.

El humilladero de San Roque asítiase nel antiguu camín de Valladolid. Col tiempu escaeció'l so función estratéxica de humilladero y convirtióse nuna ermita onde se vien celebrando la romería y festexu n'honor d'esti santu, mientres dellos díes cercanos al 16 d'agostu, festividá de San Roque. Ye tamién la capiya del campusantu que s'adosó al edificiu nel sieglu XIX.^[2]

L'edificiu ye de planta rectangular siendo la so exa perpendicular al camín. Ta construyíu con mampostería y verdugadas de lladriyu (tamién llamaes filaes). Nel so acabáu incluyíase'l encalado o enfoscáu que, dependiendo de les dómines y les modes, llevántase dexando ver los materiales de construcción o s'aplica. El teyáu ye a trés agües y nel interior tien cubierta de madera. La fachada tien pilastres nos lladrales, coronaes por pirámides y enriba nel centru rematar por piñón. L'interior ye senciellu, con un pequeñu retablu rococó onde ta asitiada la imaxe de San Roque salvo los díes de la so fiesta en que la treslladen a la ilesia de San Martín hasta devolvela al so espaciu'l día de mayor festexu y romería.

Imaxe de San Roque.
Interior del humilladero de San Roque.

Ermita de La nuesa Señora de Compasco

Abarganáu d'El Rasu de Portiellu con Aldeamayor de San Martín al fondu.

Reses bravos na ganadería El Rasu de Portiellu, Salgüeros de Aldeamayor.

Paraxa inundable de la Llaguna del Sueru nos salgüeros.

Esta ermita atopar a cuatro km de Aldeamayor pela carretera que llega a Tudela de Duero. La nuesa Señora de Compasco ye la patrona del conceyu. Nel so interior venérase la imaxe d'una Virxe con Neñu, románica. La ermita ta asitiada nun espaciu natural ente pinares representativu de la Contorna de Tierra de Pinares. La redolada forma parte d'una ruta de senderismo denomada "Onde los pinos suañen" ^[5] Cercanu a la ermita alza un maxestosu pinu de la especie pinus pinea o pinu piñonero llamáu Pinu Carranza o de la Tida Hilaria ; destaca del restu pol so perímetru de 3,85 metros y un altor averáu de 22 metros. Añalmente celébrense dos romeríes, una'l 13 de mayu y otra el primer domingu de setiembre que ye la fiesta patronal en que tradicionalmente hai dances y puya d'ufriendes.

Ver tamién

Notes

↑ Rasu ye un pandorial o parte alta d'un monte que ta preparáu pal cultivu. Tamién ye una parte de pinar despoblada de pinos. HERNÁNDEZ ALONSO, César (coordinador). Diccionariu del castellán tradicional. Editorial Ámbitu. Valladolid, 2001. ISBN 84-8183-108-5, p. 44
↑ Un molín de roña ye aquel emplégase pa machucar la corteza del pinu hasta convertila en polvu pa usala como curtiente. Cfr: REPRESA, Mª Francisca, Tenerías palentines. La pervivencia d'una tradición, Revista de Folclor Nᵘ 165.

Referencies

↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
↑ ^2,0 ^2,1 Madoz 1984: p. 29
↑ Madoz, 1984, p. 30.
↑ «Resultáu de les eleiciones municipales de 2015».
↑ [1]

Bibliografía

Brasa Egido, José Carlos (1975 Edición= 2000 (facsímil de la 1ª edición de 1977). Antiguu partíu xudicial de Olmedo. Tomu X. Catálogu Monumental de la provincia de Valladolid. Diputación provincial de Valladolid. ISBN 84-500-2143-X.
Madoz, Pascual (1984). Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar (octavu tomu). Valladolid: Edición facsímil del Grupu Pinciano. ISBN 84-86047-34-X.
Sánchez Rivera, José Luis; González Fraile, Eduardo (2003). Humilladeros de la provincia de Valladolid. Diputación de Valladolid, páx. 127. ISBN 84-7852-231-X.

Enllaces esternos

Sitiu web oficial

Aldeamayor de San Martín n'OpenStreetMap.

[2] Rasu ye un pandorial o parte alta d'un monte que ta preparáu pal cultivu. Tamién ye una parte de pinar despoblada de pinos. HERNÁNDEZ ALONSO, César (coordinador). Diccionariu del castellán tradicional. Editorial Ámbitu. Valladolid, 2001. ISBN 84-8183-108-5, p. 44

[4] Un molín de roña ye aquel emplégase pa machucar la corteza del pinu hasta convertila en polvu pa usala como curtiente. Cfr: REPRESA, Mª Francisca, Tenerías palentines. La pervivencia d'una tradición, Revista de Folclor Nᵘ 165.

[4aa567f4760d292d0ff63887ec8a7625a1eb7407-1] Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.

[Madoz29-3] 2,0 ^2,1 Madoz 1984: p. 29

[FOOTNOTEMadoz1984{{{c}}}30-5] Madoz, 1984, p. 30.

[6] «Resultáu de les eleiciones municipales de 2015».

[7] [1]

[1]

[nota 1]

[2]

[nota 2]

[3]

[4]

[5]