Barkleyanthus salicifolius

Barkleyanthus ye un xéneru monotípicu de plantes yerbácees perteneciente a la familia de les asteracees. La so única especie: Barkleyanthus salicifolius, ye orixinaria d'El Salvador y Méxicu,, dacuando llistáu como Senecio salignus y conocíu popularmente como chilca, jarilla o azumiate ye un arbustu qu'acompaña munches parceles y caminos nes partes altes de Méxicu. Floria na temporada seca y puede convertir a paisaxes enteros en xardinos.

Barkleyanthus salicifolius
Clasificación científica
Reinu:	Plantae
(ensin clasif.):	Eudicots
(ensin clasif.):	Asterids
Orde:	Asterales
Familia:	Asteraceae
Subfamilia:	Asteroideae
Tribu:	Senecioneae
Subtribu:	Tussilagininae
Xéneru:	Barkleyanthus H.Rob. & Brettell
Especie:	B. salicifolius (Kunth) H.Rob. & Brettell
Consultes
Royal Botanic Gardens, Kew	Royal Botanic Gardens, Kew
World Flora Online	World Flora online
[editar datos en Wikidata]

Descripción

Son arbustos, qu'algamen un tamañu de 100-200 cm d'altor (xeneralmente glabros. Formaos xeneralmente por un únicu tarmu, irguíu a laxo. Fueyes caulinares; alternes (arrexuntaes distalmente); sele peciolaes, llámines sele trinervaes, les fueyes son elíptiques o llanceolaes, márxenes oscuramente dentaos escontra subenteros o enteros. Capitulescencies, en visos o panículas (trupes en recímanos axilares y terminales). Los involucros son hemisféricos o campanulaos, de 5 a 8 mm de diámetru. La corola ye mariella. Miriguanos persistentes, blancos. Tien un númberu de cromosomes de x = 30.

El frutu ye secu. Contién solo una grana, que se conoz como aqueniu (o cipsela), que ye claviforme, de 1 a 1.5 mm de llargu, estriáu, de color café-verdosu a coritu y con pelillos na superficie. Nel ápiz del frutu preséntase una estructura llamada “miriguanu” que consiste de numberoses goches blanques, tan llargues como les coroles de les flores del discu.

Distribución

Atopar dende'l sur d'Arizona hasta El Salvador y Hondures. En Méxicu considérase planta nativa y rexistróse en Chiapas, Colima, Durango, Estáu de Méxicu, Guanajuato, Guerrero, Hidalgo, Jalisco, Michoacán, Nuevo León, Oaxaca, Puebla, Querétaro, Sonora, Tabasco y Veracruz. Destaca pol usu como insecticida natural en Méxicu según pol so usu melecinal en Méxicu y Centroamérica. Apaez en llugares monteses y veres de camín. Tamién en montes d'abies, pinus y quercus, en carbes xerófiles y praderíes alpines. Nel Valle de Méxicu alcuéntrase de los 2250 a los 3650 metros.

Fenoloxía

Considérase una planta perenne. Floria y fructifica de xineru a xunu, principalmente de xineru a mayu.

Usu como insecticida

La chilca utilizóse tradicionalmente en Chiapas, Méxicu pa protexer granos almacenaos del dañu d'inseutos. En xunetu de 1998 nel Institutu de Fitosanidad del Colexu de Postgraduaos en Montecillo, Méxicu llevar a cabu una evaluación con polvu de fueya, tarmu y raigañu de la chilca pal control del gorgoyu mexicanu del frijol (Zabrotes subfasciatus). Esti inseutu, que ye una de les plagues más importantes del frijol almacenáu, distribuyóse nes rexones centrales y surieges d'América. L'usu de la chilca como insecticida incentiva en Méxicu l'usu d'insecticides naturales que provienen d'orixe vexetal.

Según l'estudiu realizáu, concluyóse que'l raigañu de chilca ye más tóxica que la fueya mesma. Poro, ye más efectivu usar el raigañu que la fueya como faíen los Tzeltales nos Altos de Chiapas. De la mesma manera, demostróse que'l raigañu de chilca resultó ser más efectiva que'l raigañu de cancerina (Hippocratea escelsa), grana de nim (Azadirachta indica) y fueyes de mumo (Piper auritum) les cualos son otres plantes útiles nel manexu del gorgoyu mexicanu. El raigañu de chilca evaluar n'en dosis de 1%; 0,5% y 0,1%, causando 100, 100 y 91% respeutivamente de mortalidá lo cual indica'l so desempeñu. Concluyendo qu'una dosis de 5 kg de polvu de raigañu de chilca por tonelada de frijol provoca 100% de mortalidá.

Usu Melecinal

Considérase que la chilca "ye una de les plantes con marcada influyencia máxicu-relixosa na cultura kaqchikel". La chilca ye emplegada pa combatir el reumatismu en llocalidaes sureñes en Méxicu según nel centru d'América. De la mesma, emplegóse la decocción de los gayos contra dolores reumáticos y sifilíticos. Sirve p'atender contusiones provocaes por quebres, esguinces y cualquier tipu de dolor muscular. (García Morales, CONAP).

Taxonomía

Barkleyanthus salicifolius describióse por (Kunth) H.Rob. & Brettell y espublizóse en Phytologia 27(6): 407. 1974.

Sinonimia

• Cacalia angustifolia Kunth
• Cineraria angustifolia Kunth
• Monticalia angustifolia (Kunth) B.Nord.
• Senecio humboldtianus DC.
• Cineraria salicifolia Kunth
• Cineraria verna Mairet ex DC.
• Senecio axillaris Klatt
• Senecio salignus DC.

Bibliografía

1. Berendsohn, W. G. & A. Y. Araniva de González. 1989. Llistáu básicu de la Flora Salvadorensis: Dicotyledonae, Sympetalae (pro parte): Labiatae, Bignoniaceae, Acanthaceae, Pedaliaceae, Martyniaceae, Gesneriaceae, Compositae. Cuscatlania 1(3): 290–1–290–13.
2. CONABIO. 2009. Catálogo taxonómico de especies de México. 1. In Capital Nat. Méxicu. CONABIO, Mexico City.
3. Flora of North America Editorial Committee, e. 2006. Magnoliophyta: Asteridae, part 7: Asteraceae, part 2. 20: i–xxii + 1–666. In Fl. N. Amer.. Oxford University Press, New York.
4. Hind, D. J. N. & C. Jeffrey. 2001. A checklist of the Compositae of Vol. IV of Humboldt, Bonpland & Kunth's Nova Genera et Species Plantarum. Compositae Newslett. 37: i–iii,.

• Datos: Q15591459
• Multimedia: Barkleyanthus salicifolius
• Especies: Barkleyanthus salicifolius