Diploma

Na so acepción clásica, llámase diploma (del Griegu δίπλωµα. díplōma) a cualquier preséu o documentu expedíu por dalguna autoridá pública, qu'en munchos casos tien de ser apurríu na casa del premiáu. Ente los distintos nomes con que se-y conoz na antigüedá, tópense como más comunes los siguientes: cártula, carta o karta, preséu, testamentu, páxina o escritura. Dase'l nome de cartulariu, llibru, magüetu o balto, al códiz qu'axunta les copies lliterales de los diplomes o privilexos concedíos a una ilesia o corporación, y que se guarda nel archivu de la mesma.

En tou diploma figuren tres elementos personales:

el autor, en que'l so nome escribir
el destinatario, a quien se dirixe
el canciller o escribán que lo escribe o auténtica a ruegu del autor o del destinatario

Los diplomes o documentos carauterizar por razón de:

el so autor, estrémense **

públicos, los que vienen de una cancillería o autoridá ** privaos, pertenecen a dereches priváu y van autorizaos por notarios.

el so oxetu o asuntu. Los diplomes pueden ser
- autógrafos, orixinales auténticos. Los autógrafos estremar en:
  - ológrafos, escritos pola mano del so autor
  - quirógrafos, obra d'un escribiente (amanuense) cola firma d'aquel.
- apógrafos, simples copies. Estremar en:
  - normales
  - autorizaos o refrendaos.
pol oxetu que los motiva pueden ser:
- decretos
- edictos
- constituciones
- pragmátiques
- ordenances
- cartes de privilexos, concesiones de gran importancia que l'Autoridá fai a particulares y corporaciones.
- cartes-puebles, como les anteriores pero que contienen repartu de tierres y otres concesiones feches por lor reis a quien vaigan poblar ciudaes conquistaes.
- actes y sentencies xudiciales, daes en nome del poder xudicial.
- escritures notariales o actes, testamentos y contratos qu'autoriza un notariu públicu **

actes capitulares y documentos equivalentes o actes de sesiones.

- ejecutories, documentos qu'atestigüen llograr una persona en xuiciu sentencia declaratoria de nobleza de sangre **

títulos civiles y cartes credenciales que dan fe del nomamientu oficial o de la misión o embaxada que se confió a una persona y les postreres, sobremanera, cuando se daben a un embaxador en nome del rei para col d'otra nación.

- cartes comendaticias, qu'encamienten oficialmente al suxetu al que s'otorguen.
poles formalidaes qu'acompañen al documentu puede ser:
- privilexu rodáu, que lleva en dibuxu o pintura un signu rodáu **

carta plomada, que tien sellu de plomu ** buldes, curtios y motu-proprios.

- albalá, documentu real de mercé o provisión o llicencia pa coses d'interés secundariu.
- les simples cédules reales qu'asocedieron a los albalaes y que namái s'estremen d'estos en tar escrites con lletra cortesana.
- les cartes partíes por A, B, C o escritures per duplicáu nes que se ponen diches lletres ente los dos exemplares y córtense al traviés por que se enzanque la falsificación quedándose caúna de les partes contratantes cola so porción respeutiva. Estos documentos empezaron n'Inglaterra yá nel sieglu IX. En Francia, nel sieglu XI y n'España mientres la segunda metá del mesmu pero fixéronse rares al xeneralizase l'usu del papel.

Materia y forma de los diplomes

La materia clásico de los bonos diplomes na Edá media, dende'l sieglu VII y entá na moderna foi constantemtne el pergamín más o menos avitelado pero ensin esclusión d'otres llámines nos primeros sieglos medievales. Hasta la dómina de Carlomagno usóse delles vegaes el metal y hasta'l sieglu XI llogró dalgún favor el papiru. Dende'l sieglu XIII prepárase meyor el pregamino y estrémase pol so mayor blancura y nel mesmu sieglu o antes (dende'l XII en Sicilia por Roger II) empezó a usase'l papel común en documentos de menor importancia lo cual xeneralízase nel sieglu XV a pesar de lo porcaz y fluexo que resultaba dicha materia daquella y que se diba ameyorando de sieglu en sieglu. El documentu más antiguu en papel que se conoz n'España ye un rexistru del añu 1237 sobre'l repartimientu del reinu de Valencia que mandó faer Xaime'l Conquistador.

La tinta emplegada comúnmente nos diplomes ye la negra salvu en pequeños adornos de les lletres y en firmes o robles de perantiguos documentos imperiales que la tienen colorada. Dalguna escasamente en documentos imperiales o reales de la dómina de Carlomagno aplicóse tinta áurea y más de cutiu facer los Emperadores d'Oriente. Pero nun se refieren a ella sinón al sellu d'oru los nomes de carta áurea o bulda áurea que se dan a ciertos diplomes regios y pontificios de la Edá Media. Nos documentos escritos con tinta negra dende'l sieglu XIII, reparar de cutiu notable palidez o color amarellentáu nes lletres por cuenta de la descomposición química amodo producida col andar del tiempu. Sicasí caltiénse negra la de los sieglos XI y XII. Atribúyese esta diferencia a que nos sieglos anteriores al XIII solía emplegase la tinta de negru de fumu y non la d'agalles que s'usó dende entós.

La forma esterna de los diplomes ye la d'una llámina rectangular escrita por una de les sos cares (que nos pergaminos, ye la interior o de carne) y dispuesta pa guardase arrollada o doblada escolgando del cantu inferior unu o más sellos de cera o de metal nos documentos más solemnes. Si tuviera escritu por dambes cares probaría con esto nun ser orixinal sinón una copia o un documentu falsu a nun ser n'actes y ejecutorias cuando tienen la forma de cuadiernu, lo cual ye perrraru antes del sieglu XIV.

Nes antigües civilizaciones asiriu-caldees y exipcies, lo mesmo que na griega y primitiva romana, hubo ensin dulda, verdaderos diplomes pero la so materia y la so forma nun s'estremaben aparentemente d'otros escritos nacionales consistiendo por tanto en tabletas de magre, papiros y llámines de bronce.

Llingua y escritura de los diplomes

Na Edá Antigua y na Edá Moderna l'idioma usáu nos documentos yera'l mesmu de la nación respeutiva, siquier, nesta postrera nos que nun yeren internacionales. Mientres la Edá Media redactáronse polo xeneral en llatín los documentos de les naciones correspondientes al Occidente cristianu y en griegu, les d'Oriente y por munchos sieglos, tamién les de Sicilia y Sur d'Italia. Pero yá dende'l sieglu X van entemeciéndose cn el llatín frases vulgares o en romance y dende fines del XII redáctense dellos documentos por entero en llingua vulgar, a lo menos, nes naciones europees (en Provenza, yá dende'l sieglu XI) cuando nun se trata de comunicaciones internacionales, qu'aumenta de tal manera nel sieglu siguiente que llega hasta faese esclusivu l'idioma vulgar pa documentos eclesiásticos.

Nos documentos castellanu y lleonés cesó'l llatín dende mediaos del sieglu XIII anque daqué más retener los notarios, sobremanera, nel formulismo de les sos actes. Na Corona d'Aragón siguió'l llatín hasta'l sieglu XVII pero dende mediaos del XIII redactar en catalán dellos documentos notariales. En Navarra adoptóse'l castellán y dalguna vegada, el francés dende'l sieglu XIV.

L'idioma llatín de los documentos medievales presentar en toles naciones bien decadente y llenu de barbarismos y esto entá na mesma Corte Pontificia dende'l sieglu VIII hasta mediaos del XI. Pero dende esta última fecha va ameyorando n'Italia, mayormente dende'l sieglu XIII asonsañándo-y daqué les demás naciones.

En cuanto al tipu de lletra adoptáu nos diplomes, según la so clase polo xeneral puede afirmase que n'Occidente s'usó la lletra capital y uncial romana hasta'l sieglu VII. Siguieron dempués les escritures nacionales y mientres los sieglos XIII, XIV y XV emplegó la llamada escritura gótico coles sos derivaciones, pa reemplazala cola itálica dende finales del sieglu XV nos meyores documentos. A la escritura acompañen dellos adornos siempres con sobriedá nos diplomes y allúmense con dalgún color les iniciales y los signos rodaos pero nes copies de dellos diplomes de gran importancia reparar con frecuencia mayor decoración pictórica ostentando de cutiu el semeya de la persona regia que dio'l documentu.

Otra acepción de diploma ye la de credencial qu'expede una corporación, asociación, etc. p'acreditar un gallardón o grau académicu.

Referencies

Enllaces esternos

Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Diploma.