Lama guanicoe

especie de mamíferu

El guanacu[2] (del quechua wanaku)[3] (Lama guanicoe) ye una especie de mamíferu artiodáctilu de la familia Camelidae mesma d'América del Sur. Ye un animal selvaxe (n'oposición a la llama), elegante, de güesos finos, con un altor averáu de 1,60 metros y cerca de 91 quilogramos de pesu.[4] Los guanacos nuevos son llamaos chulengos.[5]

Lama guanicoe
Estáu de caltenimientu
Preocupación menor (LC)
Esmolición menor (IUCN)[1]
Clasificación científica
Reinu: Animalia
Filu: Chordata
Clas: Mammalia
Orde: Artiodactyla
Familia: Camelidae
Tribu: Lamini
Xéneru: Lama
Especie: L. guanicoe
(Müller, 1776)
Distribución
Distribución del guanacu (Lama guanicoe)[1]
Distribución del guanacu (Lama guanicoe)[1]
Subespecies
Sinonimia
Lama glama guanicoe
Lama glama cacsilensis
Consultes
[editar datos en Wikidata]

Taxonomía

editar

Según la Llista Colorada de la UICN clasifícase como una especie distinta, Lama guanicoe,[1] con dos subespecies: Lama guanicoe cacsilensis o "guanacu peruanu" y Lama guanicoe guanicoe o "guanacu sureñu";[6] según Mammals Species of the World los guanacos corresponderíen a dos subespecies de Lama glama: Lama glama cacsilensis y Lama glama guanicoe.[7]

Carauterístiques

editar
 
Guanacu en Esquel, Arxentina

Al igual que la llama, (camélido domésticu que baxa del guanacu) el guanacu ye un camélido que ye inclusive más escasu que'l de l'alpaca. Ta revistíu por una pelame doble y gruesu que lu protexe.

El so altor a la cruz ye de 1 a 1,2 m y, si inclúyese la cabeza, ente 1,8 a 1,9 m.[8] Los guanacos carauterizar por ser los animales de mayor tamañu de la Patagonia (quitando los mamíferos marinos). El so pesu ye típicamente'l doble que'l de les vicuñas, alredor de los 100 kg, pero puede algamar hasta los 140 kg. La so pelame ye más llargu que'l de la vicuña pero más curtiu que'l de l'alpaca; ye tamién d'escelente calidá y de color acoloratáu nos guanacos sureños de Perú. El diámetru de la fibra bazcuya ente 16 y 18 micrómetros, y ye bien llixera porque, a diferencia de la llana d'oveya y a semeyanza cola de la vicuña, ye bueca.

Una carauterística de los guanacos ye que tienen la cabeza escura y la parte ventral y les pates de color más ablancazáu. El guanacu nortizu ye l'antecesor de la llama. El permediu de vida del animal ye de 20 a 25 años.

Comportamientu

editar

Vive en fataos pequeños conformaos por un machu y delles femes coles sos críes. Si'l machu detecta dalgún peligru alvierte al grupu por aciu un balido.[9]

El guanacu puede correr a unos 64 km/h.[10] La velocidá ye importante pa la so sobrevivencia, por cuenta de qu'en los llugares abiertos onde viven nun hai onde escondese fácilmente.

El so principal depredador ye'l puma. Otru depredador en forma ocasional ye'l foín coloráu. Anque los ataques reparar en solitariu, esti foín tien dimensiones corporales respetables pa dar caza a críes ya inclusive adolescentes.[11] Esti comportamientu yera desconocíu hasta 2007, cuando s'empezar a reparar la depredación na reserva Karukinka, en Tierra del Fueu. Los científicos axusten la razón de la supuesta nueva depredación a l'adversa condición climática de la isla, que fai arralecer l'alimentu y debilita los animales. Tamién se piensa como factor l'ausencia de pumes en Tierra del Fueu, que dexa ocupar al foín el nichu ecolóxicu d'aquel. A lo último, presumir qu'esti comportamientu nun ye nuevu, una y bones el foín ye nocherniegu, vezu que-y dexa cobrar preses en mayoría, pero enzanca la observación. Ante l'amenaza del foín coloriáu los guanacos recurren a estratexes de cooperación pa protexer a les sos críes con una formación d'escudu, un círculu alredor de los vulnerables. Si tien ésitu saca a pataes al cánidu, anque ye imposible faelo con un puma.[12]

Alimentación

editar

Alimentar de yerbes, mofu y tubérculos.[9] Los guanacos son conocíos pol so gran habilidá pa cuspir, tanto cuspia como yerbes que puedan tar mazcando.

Reproducción

editar

La dómina de celu asocede ente payares y febreru. Los machos tórnense entós agresivos y lluchen ente sigo poles femes. Dempués d'once meses de xestación naz una sola cría.[9]

Distribución xeográfica

editar

Habita namái n'América del Sur, calteniendo poblaciones en tol oeste de l'Arxentina y de Bolivia, gran parte de Chile, y poblaciones menores nel oeste de Paraguái y Perú. Cuando los europeos llegaron a Suramérica, envaloraron la so cantidá en 500 000 exemplares.

Por efeutu de la cacería desafranada y el deterioru del so hábitat hai zones nes que'l guanacu ye consideráu una especie en peligru, yá que son cazaos pola so carne, cueru y llana. Na rexón alto andina y puneña les poblaciones son pequeñes, atopándose en munchos casos nun amenorgamientu progresivu de los sos númberos.

Arxentina
La so distribución sufrió una retracción del 58 %; aun así ye bien amplia, yá que tien el 95 % de la población mundial d'esta especie; distribuyir dende la Puna hasta la canal Beagle nel estremu sur de la Patagonia arxentina. Nesi país gocia de cierta proteición; la provincia de Mendoza declarar monumentu natural provincial pola llei n.° 6599 sancionada'l 12 de mayu de 1998[13] y la so caza ta puramente prohibida. Ello derivó nuna bultable recuperación de la población de la especie; sobremanera, en Paramillos de Uspallata. N'otres provincies déxase la tosquila viva del guanacu, p'aprovechar la so fibra. Polo xeneral, les mayores densidaes de guanacos acomuñar a aquellos espacios que presenten una mayor cobertoria vexetal, como carbes altes, terrenes irregulares, esistencia d'abellugos, pendientes abruptas y víes d'escape frente a depredadores.[14]
  • Na Provincia del Neuquén, esiste una reserva natural llamada Auca Mahuida onde ente otres especies animales protexer a los guanacos y esiste una importante población d'ellos.[15]

Na Provincia de Tierra del Fueu al nun tener un depredador como'l puma, el so númberu va n'aumentu dexándose'l so caza en ciertes dómines del añu.

Chile
La so distribución sufrió una retracción del 75 %. Gocia de proteición en delles reserves naturales, como por casu nel Parque nacional Torres del Paine.
Perú
Ye una especie seriamente amenazada d'estinción, magar lo cual cázase-y por deporte», por cuenta de que esti estatus de peligru nun ye conocíu pola opinión pública. Nesi país la so distribución sufrió una retracción del 75 %; d'antiguo el so geonemia estendíase tamién polos desiertos costeros. Güei gocia de proteición en delles reserves naturales altoandinas como por casu en Salinas y Aguada Blanca.
Bolivia
Ta amenorgáu a la so mínima espresión.
Paraguay
Queden apenes delles tropillas nel Parque nacional Médanos del Chaco, Departamentu Boquerón, en plenu Chaco Paraguayu.
Ecuador
Considerar estinguíu (Puig 1991).[ensin referencies]

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. 1,0 1,1 1,2 Baldi, B., Lichtenstein G., González, B., Funes, M., Cuéllar, Y., Villalba, L., Focetes, D. & Puig, S. (2008). «Lama guanicoe» (inglés). Llista Roxa d'especies amenazaes de la UICN versión 2010.3. Consultáu'l 01 d'ochobre de 2010.
  2. Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: guanacu
  3. Lesley Fountain. «Guanacu – LLAMBA GUANICOE» (inglés). America Zoo. Consultáu'l 12 d'ochobre de 2014.
  4. Stahl, Peter W.. Springer: Handbook of South American Archaeology. ISBN 9780387752280.
  5. «Species Profile: Guanacu». Concervación Patagonia.
  6. "Lama guanicoe" (n'inglés)
  7. (2005) Wilson, Don: Mammal Species of the World, 3ª (n'inglés), Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2 vols. (2142 pp.). ISBN 978-0-8018-8221-0.
  8. «Guanacu: Lama guanicoe». World Association of Zoos and Aquariums [Asociación Mundial de los Zoos y Acuarios]. Consultáu'l 10 d'avientu de 2012.
  9. 9,0 9,1 9,2 Boitani, Luigi y Stefania Bartoli (1985) Guía de Mamíferos: 358. Barcelona: Grijalbo.
  10. «San Diego Zoo's Animal Bytes: Guanacu» (inglés). Zoological Society of San Diego. Consultáu'l 10 d'avientu de 2012.
  11. «Fauna patagónica autóctona». Archiváu dende l'orixinal, el 2013-04-23.
  12. «Facultá de Ciencies Biologicas».
  13. «Llei n.° 6599». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-02-18.
  14. Baldi; R.; C. Campagna y S. Saba (1997). «Abundancia y distribución del guanacu (Lama guanicoe) nel NE del Chubut». Mastozooloxía Neotropical 4:  p. 5-15. ISSN 0327-9383. 
  15. http://neuquentur.gob.ar/es/areas-protexíes/a-p-p-auca-mahuida/

Enllaces esternos

editar