Wikipedia

Chun Doo-hwan

militar y políticu surcoreanu (1931–2021)

Chun Doo-hwan (hangul: 전두환, hanja: 全斗煥, RR: Jeon Duhwan, MR: Chǒn Tuhwan)? (6 de marzu de 1931, Hapcheon (es) Traducir – 23 de payares de 2021, Yeonhui-dong (es) Traducir) foi un militar y políticu surcoreanu que foi presidente de Corea del Sur dende 1980 hasta 1988.

Chun Doo-hwan
5.2. presidente de Corea del Sur (es) Traducir

25 febreru 1981 - 24 febreru 1988
← Chun Doo-hwan - Roh Tae-woo →
Eleiciones: 1981 South Korean presidential election (en) Traducir
5.1. presidente de Corea del Sur (es) Traducir

27 agostu 1980 - 25 febreru 1981
← Pak Choong-hoon - Chun Doo-hwan →
Eleiciones: 1980 South Korean presidential election (en) Traducir
Vida
Nacimientu Hapcheon (es) Traducir, 6 de marzu de 1931[1]
Nacionalidá Bandera de Corea del Sur Corea del Sur
Muerte Yeonhui-dong (es) Traducir[2], 23 de payares de 2021 (90 años)
Causa de la muerte mieloma múltiple (es) Traducir
Familia
Padre Chun Sang-woo
Casáu con Lee Soon-ja
Fíos/es
Hermanos/es Chun Kyung-hwan (en) Traducir
Estudios
Estudios Academia Militar de Corea (es) Traducir
Llingües falaes coreanu[3]
Oficiu políticu
Premios
Serviciu militar
Cuerpu militar Ejército de la República de Corea (es) Traducir
Graduación xeneral
Lluchó en Guerra de Vietnam
Creencies
Relixón budismu
Partíu políticu Partido de la Justicia Democrática (es) Traducir
Cambiar los datos en Wikidata

De destacada trayeutoria militar, el so pasu pola política foi sicasí oxetu de discutiniu.[4] Dempués de que Park Chung-hee fora asesináu en 1979, lideró un golpe nes Fuercies Armaes pa influyir nel nuevu gobiernu, y en 1980 ordenó eslleir l'Asamblea Nacional al traviés d'otru golpe d'Estáu, pa presentase depués a les eleiciones presidenciales como únicu candidatu.[4] El so mandatu tuvo marcáu por un mayor acercamientu a Estaos Xuníos, el desenvolvimientu de la economía nacional y una serie de polítiques autoritaries que terminaríen provocando la so cayida en 1987, cuando tuvo qu'enfrentar movilizaciones sociales en favor de midíes democrátiques y el reestablecimientu de les llibertaes civiles.[4] La reforma constitucional d'ochobre de 1987 marcó l'entamu de La Sexta República de Corea del Sur.

Chun foi condergáu en 1997 pola so implicación nel golpe d'Estáu de 1979, pola represión violenta del llevantamientu de Gwangju y por corrupción política.[5]

Biografía

editar
 
Doo-hwan en 1959.

Chun Doo-hwan nació'l 18 de xineru de 1931 n'Hapcheon (Gyeongsang del Sur), nel senu d'una familia numberosa d'oríxenes humildes que se dedicaba a l'agricultura. Cuando tenía 5 años treslladar a Daegu, onde cursó la educación básica y vivió la mayor parte de la so mocedá, cola esceición de dos años de residencia en Jilin (China) nos últimos años de la Segunda Guerra Mundial.

En completando la educación secundaria en 1951, Chun ingresó na Academia Militar de Corea y en 1955 llogró'l graduáu col títulu de subteniente pola oncena promoción. De siguío pasó por diverses escueles militares estauxunidenses, onde s'especializó en guerrilla y téuniques de guerra psicolóxica, y casóse con Rhee Soon-ja, la fía del so comandante cimeru na Academia Militar.

Cuando yera capitán, sofitó'l golpe d'Estáu del 16 de mayu de 1961 pol que'l xeneral Park Chung-hee xubió al poder, y asumió la secretaría d'Interior dientro de la xunta militar que gobernó hasta 1963.[4] Mientres el so ascensu nel estamentu militar ocupó puestos como la direición de personal na nueva Axencia Central d'Intelixencia Coreana (KCIA) y diverses comandancies de reximientos y divisiones en conflictos armaos, incluyendo la Guerra de Vietnam.[4] Al poco de tornar a Corea en 1971, siguió progresando hasta convertise en direutor axuntu del Serviciu de Seguridá (1976), el grau de xeneral (1978), la comandancia de la Primer División d'Infantería (1978) y el lideralgu del Comandu de Seguridá.[4]

Golpe d'Estáu de 1980

editar

De la que ganaba influencia dientro de la xerarquía militar, Doo-hwan formó una cámara de poder con oficiales y amigos de l'Academia Militar, conocida como Hanahoe (하나회).[6] Dempués de que Park Chung-hee fora asesináu nun atentáu'l 26 d'ochobre de 1979 pol xefe de la KCIA, abrióse un escenariu onde'l presidente en funciones, Choi Kyu-hah, prometió reformes democrátiques na Cuarta República. Sicasí, l'estamentu militar empecipiara un enfrentamientu internu pa faese col poder. Chun acusó a la KCIA y al xefe del Estáu Mayor del Exércitu, Jeong Seung-hwa, de tar detrás del magnicidiu.

El 12 d'avientu de 1979, dellos militares venceyaos al Hanahoe dieron un golpe d'Estáu pa faese col control de les Fuercies Armaes. Chun Doo-hwan lideraba la operación ensin el consentimientu del presidente, y tamién taben implicaos nella otros líderes como'l xeneral Roh Tae-woo. A la mañana siguiente, el Ministeriu de Defensa y los cuarteles del exércitu fueren ocupaos, Jeong Seung-hwa fuera arrestáu y apostráu del so cargu, y Doo-hwan yera de facto el líder del país. Los mandos militares primieron dempués al presidente por que-y otorgara la direición de la KCIA n'abril de 1980.

Les protestes pola cada vez mayor influencia militar na política surcoreana motivaron un Golpe d'Estáu del 17 de mayu nuevu golpe d'Estáu en 1980 que supunxo l'arrestu de los principales líderes de la oposición, como Kim Dae-Jung, y la declaración de la llei marcial so la sida de que Corea del Norte podía atacar el país. El fechu más grave producir mientres el llevantamientu de Gwangju (17 al 28 d'agostu), una sulevación popular que foi eslleida pol exércitu surcoreanu con estrema violencia: siquier 450 muertos en diez díes d'enfrentamientos, según fontes oficiales.[7] Los militares tomaron el control del país al traviés de la disolución de l'Asamblea Nacional y el so reemplazu por una Comisión Militar, encabezada por Choi Kyu-hah pero dirixida en realidá por Doo-hwan.[8] N'agostu, Kyu-hah foi forzáu a dimitir y Doo-hwan dexó cualquier cargu militar pa presentase como civil a les eleiciones presidenciales de Corea del Sur, siendo l'únicu candidatu.[9] Finalmente, n'ochobre aprobar en referéndum una nueva constitución col 91% de los votos a favor.[10]

Nun principiu Estaos Xuníos, lideráu pol presidente Jimmy Carter, amosó la so esmolición pola persecución a opositores y plantegó retirase les sos tropes militares del país. Sicasí, la situación camudó por completu cola victoria del republicanu Ronald Reagan, más favorable al xeneral. Doo-hwan llevantó la llei marcial en xineru de 1981, conmutó la pena de muerte a Kim Dae-Jung por otra de cadena perpetua, y los estauxunidenses reconocieron el so gobiernu con sofitu militar y económicu.[11]

Presidencia de Corea del Sur

editar
 
Chun Doo-hwan saluda a los militares del exércitu d'Estaos Xuníos (1985).

L'aprobación de la nueva constitución dio entamu a la Quinta República de Corea del Sur en 1981. Esi mesmu añu celebraron eleición presidenciales —les postreres con sufraxu indireutu— y eleiciones llexislatives. Al suspendese los partíos políticos antiguos, Doo-hwan presentar col nuevu Partíu de la Xusticia Democrática, herederu del Democráticu Republicanu de 1963. El candidatu revalidó la presidencia col 90% de los votos pa un mandatu de 6 años, nunes votaciones por colexu eleutoral.[4] Y nes llexislatives llogró mayoría absoluta con 151 escaños na Asamblea Nacional.

Mientres el so mandatu toleró dellos partíos de la oposición y desfixo la norma introducida por Chung-hee— que dexaba al presidente escoyer un terciu de los diputaos de l'Asamblea Nacional. Sicasí, caltuvo que'l presidente fora escoyíu indireutamente y siguió llindando la llibertá d'espresión. En 1981 l'estáu tomó'l control d'un mediu priváu (MBC) y concentró el poder en matería de radiodifusión sobre la corporación pública KBS.[12]

Mientres el mandatu de Chun, vivióse una reactivación del llamáu «milagru económicu coreanu». Na década de 1980 algamóse una crecedera añal del 8% nel productu internu brutu, magar l'endeldamientu esterior tamién creció de forma esponencial.[13] Anque'l so gabinete introdució midíes para liberalizar el mercáu, el modelu de los conglomeraos nacionales (chaebol) siguía apostando por un capitalismu onde l'alministración dirixía les inversiones n'industries según los intereses nacionales, cuantimás industria pesao, química y teunoloxía. Les rellaciones con Corea del Norte siguíen siendo bien tirantes y nun hubo meyores en materia de reunificación coreana. A nivel internacional, les rellaciones ente Corea del Sur y Estaos Xuníos ameyoraron gracies a la coincidencia ideolóxica con Ronald Reagan y a la fin de la Guerra Fría.[13] Amás, en 1985 consiguió que l'emperador de Xapón, Hirohito, pidiera esculpes en nome del país polos crímenes cometíos mientres la ocupación xaponesa de Corea.[13]

L'otru gran acontecimientu foi la concesión de los Xuegos Olímpicos de Branu de 1988 a Seúl, daos en 1981. Doo-hwan preparó un ambiciosu plan pa promocionar Corea del Sur nel esterior y supervisó la organización del eventu.

Pa ganase'l favor de los ciudadanos promulgó midíes de rexeneración política, qu'incluyíen la depuración d'antiguos altos cargos implicaos en casos de corrupción, y fomentó una política de pan y circu trayendo la televisión en color al país, relaxando la censura de material eróticu y creando asociaciones pa la promoción del deporte. Magar ello, la represión a opositores y la restricción de llibertaes públiques nuna sociedá cada vez más próspera amontó'l descontentu popular, xenerando movilizaciones democrátiques en tol país.[4]

Atentáu de Rangún

editar

El 9 d'ochobre de 1983, Doo-hwan foi víctima d'un intentu d'atentáu na so visita oficial a Yangon (Birmania). Mientres la estancia entamara asitiar una ufrienda floral nel Mausoléu de los Mártires en memoria d'Aung San, unu de los impulsores de la independencia de Birmania que fuera asesináu en 1947. Cuando parte del so séquitu llegó al mausoléu, una bomba esplotó ente l'ensame, dexando 21 finaos y 46 mancaos de diversa considerancia.[14] Ente los muertos taben el vizprimer ministru y los trés ministros d'Asuntos Esteriores, Planificación Económica ya Industria.[14] El presidente surcoreanu llibrar de la esplosión porque'l so coche oficial taba en metá d'un embotellamientu.[14]

La policía birmana pudo identificar a los trés autores del atentáu, toos ellos pertenecientes al Exércitu Popular de Corea. Los sospechosos fueron deteníos y xulgaos en Rangún.

Transición a la democracia

editar
 
Chun Doo-hwan en 1985.

Chun Doo-hwan nun diba presentar se a la reelección en 1987, pero pretendía que'l próximu presidente fora daquién del so plenu enfotu. Por influencia de los militares que sofitaben al réxime de Chun, l'escoyíu final foi Roh Tae-woo, compañeru de promoción na Academia Militar y collaborador nel golpe d'Estáu de 1979.[15]

Per otru llau, bona parte de la sociedá civil surcoreana taba movilizada pa esixir reformes democrátiques,[16][17][18] n'especial la comunidá estudiantil, de pies de guerra dende xineru pol asesinatu d'un activista a manes de la policía. Cuando se conoció que Tae-woo sería'l candidatu, la oposición constituyó'l Movimientu Democráticu de Xunu (6월 민주항쟁), qu'al traviés de marches diaries esixía una transición escontra la democracia plena y eleiciones presidenciales por sufraxu universal.[19] El 18 de xunu entamáronse manifestaciones y fuelgues nes grandes ciudaes, qu'en principiu fueron reprimíes pola policía. Sicasí, Doo-hwan terminó tolerándoles pola medrana a sanciones internacionales que pudieren perxudicar la promoción del país y a los Xuegos Olímpicos.[20] De la mesma, el gobiernu de los Estaos Xuníos llevaba tiempu pidiéndo-y qu'estableciera instituciones democrátiques cuanto antes.[21]

El 26 de xunu celebró la «Marcha Nacional pola Paz», na que participaron más d'un millón de persones en 34 ciudaes. L'actuación de la policía provocó graves disturbios en Seúl.[22]

A la fin, Chun Doo-hwan tuvo que vencer a les presiones populares y presentó la so dimisión. El 29 de xunu fixo una declaración na que prometía reformar la constitución por que'l presidente fora escoyíu por sufraxu universal, según la llibertá por que cualquier persona pudiera presentase. Amás decretó una amnistía xeneral pa lliberar presos políticos, restablecer la llibertá de prensa ya instaurar derechos básicos como'l hábeas corpus. La enmienda constitucional foi aprobada n'ochobre.[23]

Les eleiciones presidenciales de Corea del Sur de 1987, celebraes el 16 d'avientu, depararon trés favoritos: Roh Tae-woo caltúvose como'l líder de Xusticia Democrática, ente que los opositores Kim Dae-Jung y Kim Young-sam presentar por separáu.[24] Dos selmanes antes produció l'atentáu del Vuelu 858 de Korean Air, nel que finaron 115 persones. Tae-woo terminó proclamándose vencedor de los comicios col 36,6% de los votos, frente a una oposición estremada que llogró'l 28% (Young-sam) y 27% (Dae-jung), respeutivamente.[15] Doo-hwan dexó'l cargu'l 25 de febreru de 1988, momentu en qu'empezó La Sexta República.

Últimos años

editar

Al poco tiempu d'abandonar el poder, Doo-hwan foi nomáu presidente d'un Comité Nacional d'Homes d'Estáu y tuvo cierta influencia na política nacional. Esa posición privilexada duró-y pocu, pos nes eleiciones llexislatives de 1988 el Partíu de la Xusticia Democrática perdió la mayoría na Asamblea Nacional. La oposición política promovió comisiones d'investigación sobre la represión mientres la Quinta República, incluyida un sobre'l llevantamientu de Gwangju de 1980 que probaba la responsabilidá direuta del ex-presidente en crímenes d'estáu.[25] Amás, súpose que nueve familiares de Doo-hwan —incluyíos dos de los sos hermanos— taben siendo investigaos por corrupción.[25]

El 11 de payares de 1988 Chun Doo-hwan pidió esculpes públiques, presentó la dimisión de tolos sos cargos y anunció el so retiru a un monesteriu pa expiar culpes.[25] Nun tornaría a la escena pública hasta avientu de 1990.

El cercu sobre la so responsabilidá política estrechar cola victoria presidencial en 1992 del opositor Kim Young-sam. En 1995, la fiscalía de Corea del Sur reabrió los casos contra Doo-hwan y el so socesor Roh Tae-woo pola so implicación n'escándalos de corrupción y la masacre de Gwangju. Doo-hwan foi encarceláu, acusáu de dambos delitos y condergáu a muerte n'agostu de 1996.[26] En presentando recursu, la Corte Suprema de Seúl rebaxó la pena a cadena perpetua y el pagu d'una cuantiosa multa (220.000 millones de wons). El procesu nun remató hasta'l 17 d'abril de 1997, cuando foi formalmente acusáu de corrupción y 12 delitos contra la seguridá nacional, toos venceyaos col golpe d'Estáu de 1979 y la represión del llevantamientu de Gwangju. Sicasí, el ex-presidente solo cumplió un añu de condena; n'avientu de 1997, Kim Young-sam alcordó con Kim Dae-Jung concede-y l'amnistía como xestu de reconciliación nacional».[5]

El perdón oficial nun incluyó rebaxar de la multa impuesta. Doo-hwan solo pagó una cuarta parte y aliega que nun-y queda más dineru, asina que'l gobiernu surcoreanu abrió una investigación p'afayar el so patrimoniu real.[27]

Referencies

editar
  1. ↑ Afirmao en: SNAC. Identificador SNAC Ark: w6nd00pt. Apaez como: Chun Doo-hwan. Data de consulta: 9 ochobre 2017. Llingua de la obra o nome: inglés.
  2. ↑ URL de la referencia: https://www.reuters.com/world/asia-pacific/former-south-korean-military-dictator-chun-doo-hwan-dies-90-2021-11-23/.
  3. ↑ Biblioteca Nacional de Francia. «autoridaes BNF» (francés). Consultáu'l 10 ochobre 2015.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 «Biografia de Chun Doo Hwan». Consultáu'l 28 d'ochobre de 2015.
  5. ↑ 5,0 5,1 «El presidente surcoreanu y el so socesor alcuerden amnistiar a dos ex xefes d'Estáu encarcelaos» (21 d'avientu de 1997). Consultáu'l 29 d'ochobre de 2015.
  6. ↑ «El 'cla' de la clase 11» (1 de xunetu de 1987). Consultáu'l 29 d'ochobre de 2015.
  7. ↑ «Kwangju permanez erma tres la ocupación militar» (28 de mayu de 1980). Consultáu'l 27 d'ochobre de 2015.
  8. ↑ «Creáu un conseyu de seguridá nacional en Corea del Sur» (1 de xunu de 1980). Consultáu'l 28 d'ochobre de 2015.
  9. ↑ «El xeneral Chun Doo-Huang, escoyíu presidente de Corea del Sur» (28 d'agostu de 1980). Consultáu'l 28 d'ochobre de 2015.
  10. ↑ «Aprobada en plebiscitu la nueva Constitución surcoreana» (24 d'ochobre de 2015). Consultáu'l 28 d'ochobre de 2015.
  11. ↑ «Reagan empecipia una "lluna de miel" col réxime surcoreanu» (3 de febreru de 1981). Consultáu'l 28 d'ochobre de 2015.
  12. ↑ «Korea's TV Age Began With KBS in 1962» (inglés) (17 de xineru de 2010). Consultáu'l 27 d'ochobre de 2014.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 «Chun Doo Hwan, un presidente duru» (4 de marzu de 1985). Consultáu'l 28 d'ochobre de 2015.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 «Cuatro ministros surcoreanos, muertos nun atentáu na capital birmana» (10 d'ochobre de 1983). Consultáu'l 28 d'ochobre de 2015.
  15. ↑ 15,0 15,1 «Roh Tae Woo, el militar» (castellanu) (16 d'avientu de 1987). Consultáu'l 29 d'ochobre de 2015.
  16. ↑ «370 estudiantes, deteníos en Corea del Sur por protestar contra'l Gobiernu» (21 d'abril de 1985). Consultáu'l 29 d'ochobre de 2015.
  17. ↑ «Violenta represión en Corea del Sur.» (19 de mayu de 1986). Consultáu'l 29 d'ochobre de 2015.
  18. ↑ «Plegaria pola democracia.» (25 de mayu de 1987). Consultáu'l 29 d'ochobre de 2015.
  19. ↑ «1988, l'añu de los Xuegos Olímpicos, va ser crucial pal futuru políticu surcoreanu» (28 de xunu de 1986). Consultáu'l 29 d'ochobre de 2015.
  20. ↑ «El 'factor olímpicu'» (5 de xunetu de 1987). Consultáu'l 29 d'ochobre de 2015.
  21. ↑ «EE UU prime pa un cambéu democráticu rápidu y pacíficu en Corea del Sur» (9 de mayu de 1986). Consultáu'l 29 d'ochobre de 2015.
  22. ↑ «La 'marcha pola paz' convierte les cais de Seúl nun campu de batalla» (27 de xunu de 1987). Consultáu'l 29 d'ochobre de 2015.
  23. ↑ «El Parllamentu surcoreanu aprueba la nueva Constitución» (13 d'ochobre de 1987). Consultáu'l 29 d'ochobre de 2015.
  24. ↑ «Presión popular por que la oposición surcoreana opte por un solu candidatu» (11 d'avientu de 1987). Consultáu'l 29 d'ochobre de 2015.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 «L'ex dictador surcoreanu Chun Doo Hwan retirar a un monesteriu pa expiar culpes» (24 de payares de 1988). Consultáu'l 29 d'ochobre de 2015.
  26. ↑ «Condergáu a muerte el ex-presidente surcoreanu Chun Doo Hwan pol golpe militar de 1979» (27 d'agostu de 1996). Consultáu'l 29 d'ochobre de 2015.
  27. ↑ Harlan (13 d'agostu de 2013) (n'inglés). South Korea goes after the fortune of Chun Doo-hwan, its last military strongman. The Washington Post. https://www.washingtonpost.com/world/south-korea-goes-after-the-fortune-of-chun-doo-hwan-its-last-military-strongman/2013/08/13/a3y2b35y-00be-11y3-9711-3708310f6f4d_story.html. Consultáu'l 29 d'ochobre de 2015. 

Enllaces esternos

editar


Predecesor:
Choi Kyu-hah 		 
Presidente de Corea del Sur
1980-1988 		Socesor:
Roh Tae-woo


Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Chun_Doo-hwan&oldid=4292423»