Fausto Vigil Álvarez

Fausto Vigil Álvarez
Vida
Nacimientu	La Pola Siero, 1873
Nacionalidá	España
Muerte	1956 (82/83 años)
Estudios
Llingües falaes	castellanu
Oficiu	empresariu, químicu, folclorista, políticu

Fausto Vigil Álvarez (1873, La Pola Siero – 1956) foi un políticu, químicu y folclorista español.

Biografía

Fausto Francisco Vigil y Álvarez nació na casa paterna de la cai de San Antonio de Pola de Siero (Asturies) el 13 d'ochobre de 1873. Fueron los sos padres Alejandro Vigil y Riva, natural de Vega de Poja, carpinteru, y María de la Concepción Álvarez Carbajal, natural y vecina de la Pola. El so güelu paternu, Juan Vigil, yera un llabrador acomodáu de Vega de Poja (Siero) y el maternu, que vivía en Les Campes (La Pola Siero), carpinteru.

La so familia

La so madre finó cuando Fausto Vigil tenía quince meses de vida, en xineru de 1875. Foi'l postreru de seis hermanos, de los que namái él y Justo Emilio algamaron la edá adulta.

El so padre (1836-1900) foi unu de los maestros d'obra más activos nel Siero del postreru cuartu del sieglu XIX, encargándose de numberoses tasaciones, arreglos y construcciones de pontes, reconocencies d'edificios, reedificaciones, alcantarellaos, reconstrucciones de caminos, alliniaciones, explanaciones, etc, como consta nes actes municipales d'esos años. Foi conceyal del Conceyu de Siero dende 1875 y alcalde de Siero en 1889. A finales de la década de los ochenta yera unu de los mayores contribuyentes de la capital del conceyu. Finó en Pola de Siero'l 31 de mayu de 1900.

El so hermanu Justo Emilio Vigil Álvarez nació en Pola de Siero'l 10 d'ochobre de 1872 y finó en Mieres del Camín el 2 de mayu de 1943. Sumida la so madre cuando cuntaba dos años d'edá, Xusto Vigil foi criáu en casa d'una tía materna na parroquia de Collada (Siero), en que la so escuela de primeres lletres fixo los sos primeros estudios. Siguir al pie del so hermanu Fausto nel Colexu San Luis d'instrucción primaria de Pola de Siero. Estudió'l bachilleratu, primero por llibre, y más tarde nel Colexu (priváu) de La nuesa Señora del Carmen de Pola de Siero, llogrando finalmente'l Bachiller n'Artes nel Institutu de Segunda Enseñanza d'Uviéu.

Ingresó na Facultá de Derechu de la Universidá d'Uviéu, onde completó la so llicenciatura, y darréu pasó a la Universidá Central de Madrid, onde llogró'l grau de Doctor. N'Uviéu participó nes actividaes de la Estensión Universitaria, conduciendo, siquier nuna ocasión una escursión a Noreña. En Madrid entró de pasante nel despachu del lletráu gallegu y ministru de la Corona en delles ocasiones D. Laureano Llinares Rivas. Dedicó dalgún tiempu entós a preparar la collaboraciones en dellos periódicos de Madrid y d'Uviéu. Xusto Vigil casóse con Teresa Vázquez Prada Vázquez en 1899. Foi notariu públicu de Mieres mientres cuarenta y un años, dende 1902 hasta'l 2 de mayu de 1943, poco primero de la so muerte.

El matrimoniu tuvo dos fíos: Carmen Vigil Vázquez-Prada, nacida en 1902 y creadora de los Coros y Dances de la Seición Femenina en Mieres, y Elena Vigil Vázquez-Prada, nacida en 1903, que aportó a profesora de segunda enseñanza y delegada provincial de la Seición Femenina de F.Y.T y de les J.O.N.S, y un fíu, Manuel Alejandro.

Formación y primeros pasos

Fausto Vigil compaxinó la instrucción primaria y el bachilleratu colos estudios musicales, asistiendo a la Escuela de Música que la Sociedá Filarmónica de Pola de Siero sostenía pa la formación de los educandos de la Banda.

Llueu destacaron ente los mozos de la so edá, participando tanto Justo como Fausto Vigil na vida cultural y asociativo de Pola de Siero. En 1896 Justo yera secretariu del Círculu Católicu d'Obreros de Pola de Siero.

Adquiríu'l grau de Bachiller nel Institutu d'Uviéu en 1896, esi mesmu añu incorporar a la Universidá d'Uviéu como alumnu de la primer promoción de la nueva Facultá de Ciencies. Va Completar nella los dos primeros cursos (1895-1897) y va adquirir el grau de Llicenciáu en Químiques en 1933 (cursos 1931-1933).

Actividá empresarial

Participó en dos de los proyeutos industriales más importantes llevaos a cabu en Pola de Siero (Asturies) nos primeros años del sieglu pasáu:

Foi'l responsable de la Sociedá Lletricista de Siero y Noreña, que foi una de les primeres en constituyise n'Asturies. Les centrales llétriques entren en funcionamientu nel postreru cuartu del sieglu XIX, y les primeres sociedaes anónimes constitúyense apenes empecipiáu'l sieglu XX: Llétrica del Narcea (1897), Lletricista de Siero y Noreña (1900), Electra Allandesa (1900), Sociedá Popular Uvieína (1900) y Compañía Popular de Gas y Lletricidá (Xixón, 1901).

Foi tamién el primer direutor xerente d'El Llagar del Nora, dedicada a la producción y comercialización de sidra axampanao, foi una de les munches empreses asturianes llevantaes col impulsu económicu del exiliu de capitales procedente de la crisis colonial de 1898. Constituyida por escritura público otorgada'l 29 de payares de 1901. Caltuvo'l cargu de conseyeru secretariu d'esta sociedá anónima hasta 1923.

Actividá política

L'alternanza nel gobiernu municipal de conservadores y republicanos, aquellos encabezaos pol Marqués de Canillejas y estos pol prestixosu republicanu Ciargüelo reproducía, a pequeña escala, el sistema de poder que s'instalara col réxime políticu de la Restauración.

Los cambeos na composición política municipal tienen llugar a partir de 1913. Nes eleiciones municipales d'esi añu apuerta a una conceyalía per primer vegada un socialista. Los reformistes del asturianu Melquíades Álvarez, entamaos como partíu dende 1912, fracasen nes eleiciones municipales de 1913 a pesar de cuntar nel conceyu col sofitu de la importante base social del republicanismu posibilista de Ciargüelo. Nes de 1915 consiguen dos conceyales, algamando la mayoría nes eleiciones de 1917 tres la fuelga revolucionaria d'esi mesmu añu; van caltenese como'l primeru o'l segundu grupu políticu nel Conceyu hasta'l golpe d'estáu de Primo de Rivera.

Fausto Vigil llega al Conceyu de Siero nes eleiciones de payares de 1917, cuando los reformistes, ente los que s'atopaben Celestino Miranda, José Parrondo, Gregorio Bros, José García Fernández y José Baisán facer col gobiernu llocal.

El so activismu político empezara unos años antes, pos participa nes xuntes que dende finales del sieglu pasáu entamar contra la inxusta contribución del impuestu de consumos, que gravaba los artículos de primera necesidá.

El restu de la so obra política, de marcáu calter críticu y de un gran interés pa la historia política llocal, foi escrita alredor d'anguaño de 1917, clave na historia d'España, nes páxines del periódicu xixonés El Noroeste, órganu del Partíu Reformista y uno de los meyores diarios d'España de la dómina.

Nes eleiciones municipales de 1922 consiguió de nuevu una conceyalía, siendo l'únicu reformista escoyíu nel quintu distritu.

El final de la so obra políticu-reformista asolapar col desenvolvimientu del repertoriu de trabayos de calter relixosu que señalen una de les corrientes temátiques más evidentes na so obra de los años venti, trenta y cuarenta, rematada col llibru Notes pa una Bio-bibliografía de Siero, onde la mayoría de los personaxes reseñaos son relixosos. Coincide tamién col entamu de la so collaboración col periódicu Rexón, que va recoyer la mayor parte de la so obra, cuantimás dende los años cuarenta hasta'l so fallecimientu.

A principios d'ochobre de 1923 el nuevu gobiernu de Primo de Rivera decreta la disolución de los conceyos, perdiendo Fausto Vigil el so cargu de conceyal. A principios de 1924 solicita llicencia ilimitada xunto a los conceyales reformistes José Parrondo y Leandro Domínguez, quien arrenuncien al so cargu; nenguna d'elles ye almitida. En marzu de 1925 ye confirmáu como conceyal, pero p'aquella fecha yá abandonara Pola de Siero, asentádose en Mieres, en casa del so hermanu, el notariu de la villa Xusto Vigil. Decisión esta que podría interpretase como un exiliu, obligáu o decidíu personalmente, provocáu pol cambéu de réxime y la so oposición al mesmu. El folletu que publica contra la decisión de la dictadura de reorganizar los partíos xudiciales, esaniciando'l de Siero, puede esplicase nesti sentíu.

Activismu cultural

La iniciativa cultural más brillosa de toles qu'entamó nos años venti en Pola de Siero foi la reorganización de la Banda de Música de la llocalidá y la fundación de la una sociedá musical qu'inda güei sigue n'activu. La Banda dio'l so primer conciertu'l domingu 11 de payares de 1923 nel Parque Alfonsu X de Pola de Siero.

Fausto Vigil desenvolvió a lo llargo de la so vida una obra como folclorista y lliteratu en llingua asturiana tan importante como desconocida en bona midida y que, xunto a la so restante producción intelectual, señála-y como unu de los rexonalistes asturianos más carauterísticos.

El llabor como folclorista de Fausto Vigil coincide col periodu de mayor dedicación a la investigación etnográfica nel conceyu: realizó importantes estudios sobre la lliteratura, la música y dances populares de Pola de Siero; sobre'l teatru popular; les fiestes de la so llocalidá natal; el traxe rexonal y dellos costumes tradicionales. Collaboró con Eduardo Martínez Torner y Ramón Menéndez Pidal nos trabayos d'escoyeta de la música tradicional y el romanceru: nel Archivu de la Fundación Menéndez Pidal caltiénse'l romance “Merienda del moru Zaide”, recoyíu por Fausto Vigil en Aveno (Vega de Poja, Siero), a Florentina Llorián.

Participó amás de forma activa en dalguna de les iniciatives públiques ya institucionales rexonalistes más relevantes del primer terciu del sieglu XX.

D'ente toles organizaciones de calter rexonalista impulsaes n'Asturies, la que mayor trescendencia llogró foi'l Centru d'Estudios Asturianos. Los primeros pasos pa la so constitución dar na seronda de 1918 y la primavera de 1919, que ye cuando s'establecen los oxetivos de la mesma: la creación d'un Boletín trimestral en que se recoyera los documentos inéditos de los archivos asturianos y publicárense monografíes de los más variaos temes referíes a Asturies; la organización periódica de certámenes y concursos lliterarios y artísticos, d'esposiciones artístiques y de certámenes y velaes de dances rexonales y la creación d'un Muséu Provincial.

El 4 de payares de 1920 Aurelio de Llanu convocó una xunta nel Paraninfu de la Universidá d'Uviéu con oxetu de fundar el Centru, siendo él mesmu'l so primer Presidente. El 20 de setiembre de 1921 inauguró los sos trabayos con una esposición de Belles Artes y Prehistoria Asturiana. En 1924 apaeció'l Boletín del Centru d'Estudios Asturianos, publicación trimestral; salieron ocho número hasta 1926. El so direutor foi José María Fernández Ladreda, el so animador Juan Uría y Fausto Vigil unu de los autores más publicaos, llegando a apaecer nes sos páxines ocho trabayos nos númberos 2, 3, 4, 5, 6 y 8 del Boletín.

Profesoráu d'enseñances medies

En 1932 formó parte del claustru de profesores del colexu Mutua Escolar y Cultural”, asociación de padres de familia asturianos que los sos fíos quedaren ensin colexu cuando en 1931 la segunda República eslleió la Compañía de Xesús. Fueron compañeros sos Joaquín Vigil de la Escosura, José María Alonso Vega, Joaquín García Valdés y Juan Uría Ríu, y ente los sos alumnos tuvo Joaquín Manzanares. En 1933, como yá comentemos, termina los sos estudios de Llicenciatura en ciencies químiques nes Universidá d'Uviéu y en 1934 ye nomáu encargáu de cursu de la Cátedra de Matemátiques del Institutu de Segunda Enseñanza de la llocalidá guipuzcoana d'Éibar. Ellí vive los sucesos revolucionarios de 1934, y sufre, na quema de la so casa habíu mientres la Guerra Civil, la perda d'una parte de les sos investigaciones.

Tres el so pasu pol Institutu de Ponferrada, l'últimu destín como profesor de Fausto Vigil foi l'Institutu Carreño Miranda d'Avilés, onde-y algamó la xubilación en 1943.

Reconocencies institucionales

N'avientu de 1930, cuando frisaba los sesenta años, ye nomáu pol Conceyu de Siero Cronista Oficial. Dos años más tarde, el 23 d'avientu de 1932 la Comisión Provincial de Monumentos Históricos y Artísticos d'Uviéu nómalu collaborador, y el 18 de mayu de 1935 ye nomáu tamién correspondiente del Muséu del Pueblu Español pola provincia d'Uviéu, actuando tamién esi mesmu añu pola de San Sebastián.

En 1943 ye nomáu Académicu correspondiente de la Real Academia de la Historia n'Asturies a propuesta de don Ramón Menéndez-Pidal, don Luis Redonet y López-Dóriga, don Eduardo Ibarra y Rodríguez y don Emilio García Gómez. Por alcuerdu de la Diputación Provincial ye tamién nomáu en 1946 miembru de númberu del Institutu d'Estudios Asturianos. Rematando la década'l Conceyu de Siero publica la so obra más estensa, Notes pa una Bio-bibliografía de Siero (Asturies).

La Biblioteca Pública Municipal de Pola de Siero lleva'l so nome dende 1954.

Obra escrita

Les primeres obres conocíes del autor tán fechaes na última década del sieglu XIX: dalguna composición musical, cróniques locales, dellos artículos sobre la lletricidá, los estatutos de la Lletricista de Siero y Noreña y un curtiu estudiu sobre la industria de Siero. Estos trabayos marquen el camín siguíu pol autor a lo llargo de la so vida nos sos estudios y publicaciones: el calter llocal y la fragmentación de los sos trabayos en múltiples escritos de curtia estensión, daqué propiu de los grandes y los pequeños autores de la dómina.

Fallecimientu

Finó a los ochenta y tres años d'edá, el 15 de xunetu de 1956. El veloriu instalar na biblioteca pública que llevaba'l so nome, asitiada na casa del Frente de Mocedaes. Recibió sepultura al pie del so padre y hermano Carmen nel campusantu de Pola de Siero (Asturies).

Selección de la so obra

La Selmana Santa en Pola de Siero”, El Corréu d'Asturies, Uviéu, 19 d'abril de 1897

Aplicaciones de la lletricidá a la guerra”, Gaceta de la Banca y de la industria llétrico, Madrid, 1898, en tres capítulos.

Estatutos de la Sociedá Anónima Lletricista de Siero y Noreña, Xixón, Imprenta la Económica, 1900.

Pot-Pourri d'Aires Asturianos, interpretáu pol Orfeón Uvieín mientres el Gran Festival Patrióticu Asturianu que se celebró'l domingu 26 de setiembre de 1909 n'Uviéu a beneficiu de los soldaos muertu y mancar en Melilla en defensa de la Patria, col concursu de los conceyos d'Avilés, Cabrales, Colunga, Xixón, Mieres, Siero, Valdés, Uviéu y otros

Danza de romeros. Danza de los caranquiños. Danza de San Pedro”, La Tierrina. Revista Asturiana, editada por Leopoldo Trenor, cola collaboración de los lliteratos y artistes d'Asturies. Órganu del Festival Asturianu, Uviéu, 1909, p. 63-65.

La obra moralizadora de los conservadores nel Conceyu de Siero, Uviéu, Imprenta La Comercial, 1910.

Pola de Siero. Pa los eleutores de Siero”, El Noroeste, Xixón, 21 de marzu de 1916.

Orixe de la nuesa fiesta”, El Noroeste, Xixón, 18 de xunetu de 1920.

Carta d'un soldáu a la so madre, La Felguera, Imprenta La Torre, 1921; tamién publicáu en El Noroeste, Xixón, 14 d'ochobre de 1921; en El Progresu d'Asturies, L'Habana, 30 d'avientu de 1921; y en Lletres Asturianes, nᵘ36, Uviéu, 1990.

La Ilesia parroquial de Pola de Siero, Cuadonga, nᵘ17 , 15 de febreru 1923, p. 8-10.

Artículos de Fausto Vigil sobre los traxes y costumes asturianes. (Publicaos pol Boletín del Centru d'Estudios Asturianos), xunetu y ochobre 1924, Uviéu, Imprenta La Cruz, 1924, 33 p.

Memoria-Informe de la non supresión del Partíu Xudicial de Pola de Siero (Asturies), Mieres, Imprenta de Mieres, M. Bárcena Sordu, 1927.

“La ilesia de Mieres”, Álbum-Programa de les Fiestes de Mieres, Mieres, 1927, p. 41-57.

Apuntes biográficos de Fray José María del Monte Carmelo Acevedo y Pola (P. Cadete), Cuadonga, Editorial Cuadonga, 1928, 294 p., 10 h. de llámines.

“La Valesquida. Ordenances de la Hermandá”, Portfolio de la Fiesta de la Balesquida, Uviéu, 1933, mayu, 16.

“Informe sobre l'estáu en que quedó la ermita de Santa Cristina de Ḷḷena (Monumentu Nacional) dempués del bombardéu que sufrió los díes 7, 8 y 9 d'ochobre de 1934”, Mieres, 1934. Uviéu: Comisión Provincial de Monumentos. 6 h.

Exágono trigonométricu. Percenciellu métodu p'aprender y retener, ensin esfuerciu, el valor d'una llinia trigonométrica en función de los valores d'otres, 1936.

“Del mio Archivu. Una nota pal d'Avilés”, La Voz de Avilés, Avilés, 29 de xineru de 1942.

“A l'Asamblea xeneral d'actos pa la Consagración de la Cámara Santa y XI Centenariu d'Alfonso'l Castu”, Rexón, Uviéu, 2 d'agostu de 1947.

Del folclor de la Pola. La fiesta de los Güevos Pintos de la Pola, Pola de Siero, [Conceyu de Siero] (Gráfiques Siero), 1948, 10 p.

Notes pa una bio-bibliografía de Siero (Asturies), [Pola de Siero, Conceyu de Siero], (Santander, Aldus) 1949.

“El alferazgo y los alféreces mayores de Siero (Asturies)”, Boletín del Institutu d'Estudios Asturianos, nᵘ6, Uviéu, 1949, p. 3 - 45. Discursu d'ingresu nel Institutu d'Estudios Asturianos, lleíu n'abril d'esi añu; contestáu por Guillermo Estrada Acebal.

“Del mio Archivu. Daqué sobre Noreña de hai 116 años”, Portfolio de les tradicionales Fiestes del Ecce-Homo de Noreña. Setiembre de 1950, Noreña, 1950, p. 15-19.

Biblioteca Municipal Fausto Vigil de Pola de Siero, Pola de Siero, 1954, 18 p. Pallabres lleíes pol autor nel actu d'inauguración d'esa biblioteca'l 23 de payares de 1954.

“Efemérides sierenses. Del mio archivu”, Boletín del Institutu d'Estudios Asturianos, nᵘ28, Uviéu, 1956, p. 257 - 270.

Bibliografía

DÍAZ GARCÍA, Fructuoso. “Historia d'un manuscritu asturianu escaecíu: Les Notes pa una Monografía de Siero (Asturies), 1953, de Fausto Vigil Álvarez”. En: Actes del II Congresu de Bibliografía Asturiana: celebráu n'Uviéu, del 21 al 24 d'abril de 1999. Uviéu: Serviciu de Publicaciones del Principáu d'Asturies, 1999, Tomu 1: 79-87.

DÍAZ GARCÍA, Fructuoso (2006). “L'autor. Vida y obra”. En: VIGIL ÁLVAREZ, Fausto (1873-1956). Notes pa una monografía de Siero (Asturies): (1953). Pola de Siero: Fundación Municipal de Cultura de Siero: 19-31.

VIGIL ÁLVAREZ, Fausto. Notes pa una monografía de Siero (Asturies): (1953). Introducción, trescripción, notes y apéndices, Fructuoso Díaz García. Pola de Siero: Fundación Municipal de Cultura de Siero, 2006. 462 p. il. col. y n.