Estaos cruciaos

Los Estaos cruciaos fueron un conxuntu d'entidaes polítiques feudales que surdieron a finales del sieglu XI en diversos territorios al oriente d'Europa y el Mediterraneu arriendes de la so ocupación polos europeos cristianu-católicos mientres la dómina de les Cruzaes, y que depués sumieron nel sieglu XIII. Los Estaos Cruciaos definen principalmente a los llamaos Estaos Llatinos d'Oriente allugaos n'Oriente Próximu, magar el términu Estaos Cruciaos aplicar a otres entidaes en distintes rexones de los Balcanes y la redolada oriental del Mar Bálticu.

El Oriente Próximu en 1135, colos Estaos Cruciaos de Xerusalén, Trípoli, Antioquía y Edesa.

Llevante Mediterraneu

Los primeros cuatro estaos cruzaos fueron fundaos nel llevante mediterraneu, mientres la Primer Cruzada:

• Condáu d'Edesa, fundáu en 1098, desapaecíu en 1144.
• Principáu de Antioquía, fundáu en 1098, desapaecíu en 1268.
• Reinu de Xerusalén, fundáu en 1099, desapaecíu en 1291 tres la conquista de la ciudá d'Acre. Esti reinu tenía dellos señoríos vasallos, siendo los cuatro principales:
  • Principáu de Galilea.
  • Condáu de Jaffa y Ascalón.
  • Señoríu de Transjordania.
  • Señoríu de Sidón.
• Condáu de Trípoli (na ciudá libanesa, nun tien de confundir se cola capital Libia), fundáu en 1104, la ciudá de Trípoli foi conquistada en 1109 pero'l condáu sumió en 1288.

El Reinu armeniu de Cilicia anicióse antes de les cruzaes, pero'l Papa Inocencio III concedió-y l'estatutu de reinu y alministráu pola dinastía francesa de la casa de Lusignan.

Xipre

El Reinu de Xipre foi fundáu na Tercer Cruzada por Ricardu I d'Inglaterra conocíu como Ricardo Corazón de Lleón, cuando conquistó Xipre nel so camín escontra Tierra Santa. La isla foi convertida en reinu, este foi ufiertáu al depuestu rei de Xerusalén, Guy de Lusignan, en 1192. Sumió en 1489, cuando la so última reina vender a la República de Venecia. Darréu foi concedíu a los caballeros de la Orde de Malta, pero nunca foi aprovecháu como puestu avanzáu y entró en decadencia.

Balcanes

L'Imperiu Llatín, los sos vasallos y los estaos socesores del imperiu romanu d'oriente escontra 1204.

Dempués de la Cuarta Cruzada los territorios del Imperiu Romanu d'Oriente fueron estremaos en dellos estaos, empecípiase'l llamáu periodu de la Francocracia (en griegu Φραγκοκρατία):

• Imperiu Llatín de Constantinopla (1204-1261)
• Reinu de Tesalónica (1205-1224)
• Principáu de Acaya (1205-1432)
  • Señoríu de Argos y Nauplia (1205-1388)
• Ducáu d'Atenes (1205–1458)
  • Marquesáu de Bodonitsa (1204-1414)
• Ducáu de Naxos o Ducáu del Archipiélagu(1207–1579)
• Ducáu de Filipópolis

Delles isles, d'ente les cualos Creta (1204-1669), Eubea (Señoríu de Negroponte hasta 1470), y les islles Xóniques (hasta 1797) tuvieron baxu dominiu de la República de Venecia.

Estos estaos reciben ataques de los estaos griegos socesores del Imperiu Romanu d'Oriente, como l'Imperiu de Nicea y el Despotado d'Epiru, o bien del Segundu Imperiu Búlgaru. Tesalónica y l'Imperiu Llatín fueron reconquistaos polos griegos bizantinos en 1261. Los descendientes de los cruzaos siguieron gobernando n'Atenes y nel Peloponeso (na dómina llamáu Morea - Despotado de Morea) hasta'l sieglu XV, cuando l'área foi conquistada pol Imperiu otomanu.

La Orde de Malta se estableción en Rodas y en delles otres islles del mar Exéu en 1310. Caltener hasta la so espulsión polos otomanos en 1522 a Malta.

• La isla de Kastelorizo (parte del archipiélagu del Dodecaneso nel Exéu) foi tomada pola Orde de Malta en 1309. Los egípcios ocupar de 1440 a 1450, dempués foi gobernada pol Reinu de Nápoles y el dominiu venecianu empezó en 1635 (col nome de Castellorosso). Toes estes potencies, cola esceición de los exipcios, yeren católiques. El dominiu otomanu establecer en 1686, los griegos controlaren la isla mientres la Guerra d'independencia de Grecia, de 1821 a 1833.

• Otros territorios vecinos temporalmente sol poder de la orde fueron: les ciudaes d'Esmirna (1344-1402), Attaleia (1361-1373) y Halicarnasu (1412-14..), na Anatolia; la ciudá de Corinto na porción griega del Ismu de Corinto (1397-1404); la ciudá d'Anfisa na Fócida (1407-1410); les islles d'Icaria (1424-1521) y Cos (1215-1522), anguaño parte de Grécia.

Les tribús báltiques, escontra 1200, poco primero de les Cruzaes Báltiques. Los Bálticos Orientales tán representaos por tonos castaños ente que los Bálticos Occidentales apaecen en tonos verded. Les fronteres son averaes.

Feudos mediterráneos menores

Hubo delles otres pequeñes entidaes feudales (la definición d'estáu puede volvese confusa) resultantes de les cruzaes menores contra'l Islám nel Mar Mediterraneu, tales como les islles de:

• Djerba y Tabarca, islles na mariña de l'actual Tunicia.

Cruzaes Báltiques

Na rexón del Mar Bálticu, les tribus indíxenes na edá media empiecen a renegar del cristianismu. En 1193 el papa Celestino III sofitó a dos órdenes relixoses de caballeros, los Hermanos Livonios de la Espada y les Orde Teutónica, a invadir y sojuzgar a los paganos: prusianos, lituanos y otres tribús habitantes d'Estonia, Letonia y Prusia Oriental. Esti periodu bélicu foi llamáu de les Cruzaes Báltiques.

Bibliografía

• Großer Atles zur Weltgeschichte, Westermann

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Estaos cruciaos.