Wikipedia

Islla de Tabarca

(Redirixío dende Isla de Tabarca)

La islla de Tabarca, de Nueva Tabarca o Plana,[1] oficialmente Islla Plana o Nueva Tabarca, ye una islla del mar Mediterraneu que s'atopa a unos 22 quilómetros de la ciudá d'Alicante, a unos 8 km del puertu de Santa Pola y a pocu más de 4300 metros (2,35 milles náutiques) del cabu de Santa Pola.[2] Tratar de la islla más grande de la Comunidá Valenciana y la única habitada.[3] Alministrativamente ta considerada como partida rural d'Alicante,[2] y nella topa la ciudá[4][5][6] de Tabarca, que cuntaba con 59 habitantes en 2013.[7]

Islla de Tabarca
Situación
País España
Autonomía Comunidá Valenciana
ProvinciaBandera de Alacant provincia d'Alacant
Comarques Campo de Alicante (es) Traducir
Conceyu Alicante
Tipu islla
Asitiáu en mar Mediterraneu
Coordenaes 38°09′54″N 0°28′31″W / 38.164958°N 0.475267°O / 38.164958; -0.475267
Islla de Tabarca alcuéntrase n'España
Islla de Tabarca
Islla de Tabarca
Islla de Tabarca (España)
Datos
Altitú media 11 m
Superficie 0,3 km²
Llonxitú 1,8 km
Web oficial
Cambiar los datos en Wikidata
Fotografia dende satélite del cabu de Santa Pola; Tabarca apaez na esquina inferior derecha.

Toponimia

editar

La islla recibió diverses denominaciones a lo llargo de la historia. Probablemente los griegos conocer como Planesia,[2][8] ente que los romanos diéron-y el nome de Planaria. El xeógrafu ceutí Al-Idrisi mentar col nome de ابلناصة (ablanāșa),[9] clara derivación de Planesia.[8] En dómina medieval recibió principalmente'l nome de San Pablo, yá que según la tradición esti foi'l llugar onde desembarcó l'apóstol,[2] anque quiciabes el topónimu seya una derivación d'Apolo o Palas Atenea,[10] o inclusive, una etimoloxía popular proveniente del llatín palus ("güelga", en referencia a l'Albufera d'Elx), que por metátesis pasaría a pauls y d'ende a pol.[11] Sicasí, tamién recibía'l nome de Plana, dada'l so principal carauterística física.[5] En llatín medieval conocer como Aliones [insula], pola creencia de que l'antigua Alonis asitiar n'Alicante y non en Villajoyosa como agora créese.[10] Anque foi xeneralmente considerada como islla, tamién se-y llamó castru de Santa Pola poles sos amenorgaes dimensiones. Cola llegada de los refuxaos xenoveses de la islla tunecina de Tabarka en 1770, camudó'l so nome pol de Nueva Tabarca.[5] Este provién del árabe طبرقة (ṭabarqael to), que de la mesma deriva de Thabraca, nome del asentamientu númida orixinal.[12] La ciudá fortificada referir n'ocasiones como San Pablo (en valencianu Sant Pau).[2]

Xeografía física

editar

La islla toma una superficie total de 30 ha, con un llargor máximu de 1.800 m de NO a SE y un anchor máximo de 450 m.[2] Presenta un importante estrechamientu nel so terciu oeste, onde s'asitien el puertu y los dos sableres, lo cual crea un ismu que dixebra la ciudá del restu de la islla.[13] El so relieve tiende al planu, con una altitú máxima de 15 msnm. Cerca de la islla principal atópense los castros de la Nao (Nau), la Galera y la Cantera. Otros peñascos más pequeños arrodien la islla: l'Escull Roig, la Sabata, l'Escull Negre y Cap del Moro.[2] Tola mariña ye accidentada y na parte sur de mariña isleño ta la cueva de Llop Marí. Xeolóxicamente ye posible que formara parte del puexu de Santa Pola y la plataforma continental asina la suxer cola so meyora escontra'l SE. La superficie de la islla ta formada por un conglomeráu miocénico fosilífero, calcoarenitas, y un gran calvero basálticu al N y Y, que probablemente yá foi esplotáu polos antiguos ilicitanos y que s'enllarga por estorbises y farallones. Tola islla foi barrida pola erosión del mar nel Cuaternariu, que produció l'actual planicie. Escarez d'arboláu y la vexetación ye escasa.[2] La ciudá atópase na parte oeste de la islla, xeográficamente una pequeña península de la mesma. Na parte este solamente atópense la torre de San José, el faru, el campusantu y unos campos de cultivu.[14]

Clima

editar

El clima ye mediterraneu secu, con una temperatura medio añal de 18 °C, máximes de 34-35 °C n'agostu y mínimes de 7-8 °C en xineru.[13] Les precipitaciones son bien irregulares a lo llargo del añu, y nun lleguen a superar los 300 mm. Los vientos dominantes en primavera-branu son el llevante y el lebeche; ente que mientres seronda-iviernu predominen los vientos del primer y cuartu cuadrante (norte, maestral y poniente).[13] La velocidá media del vientu nun ye bien alta, 21 km/h mientres el día y 17 km/h pela nueche, qu'indiquen la bondá del réxime de vientos imperante na zona, anque dacuando rexistrárense velocidaes de 167 km/h, como asocedió'l 20 de xineru de 1978.[13]

Historia

editar
 
Planu orixinal de la fortificación tal que se proyeutó, que se caltién nel Archivu Históricu Nacional.

Na islla recuperáronse materiales de dómina romana, que evidencian que yá entós tuvo de tar poblada, anque nun s'alcontraron restos de construcciones que dean fe d'un poblamientu estable.[5] Sicasí, esisten restos d'una necrópolis y de pecios con ánfores,[15] según edificaciones quiciabes industriales.[4] Probablemente identifícase cola Planesia de los antiguos griegos,[2] que Estrabón describió como una islla peligrosa pola bayura d'estorbises, fechu que podría confirmase polos diversos naufraxos de naves romanes que se toparon nes cercaníes de la islla.[16] Otru argumentu a favor d'esta hipótesis ye que'l xeógrafu ceutí al-Idrisi menta la islla como بلناسية (Blanāsīa), clara derivación del nome griegu.[8]

Les primeres noticies sobre la necesidá d'establecer dalguna fortificación daten del sieglu XIII. En 1337 autorizóse la construcción d'una torre, pero desconoz si llegó a realizase. Comoquiera que fora, en 1427 propúnxose entamar un bon sistema defensivu pa torgar que fuera ocupada polos corsarios berberiscos veníos d'Arxel, que la usaben como base de les sos aiciones contra'l Campu d'Alicante y el Baxu Vinalopó.[5] Mientres esta dómina conocer popularmente como Islla de San Pablo (Illa de Sant Pau), yá que según la tradición ésti foi'l llugar onde desembarcó'l apóstol.[2] Foi conocida tamién como Islla Plana (Illa Plana), anque los cronistes persisten nes denominaciones Aliones Insula y Castru de Santa Pola. En dómina de Felipe III consideróse la idea de construyir una fortificación de grandes dimensiones, pero esta refugóse polos gastos que entrañaría el so caltenimientu. Magar tou, en 1760 empezaron a construyise les primeres edificaciones de la islla,[5] de la mano del conde d'Aranda, qu'había promovíu tamién la colonización de Sierra Morena.[17]

La historia de l'actual Tabarca empieza en 1768, cuando Carlos III, encamentáu pol mercedario fray Juan de la Virxe,[2] consiguió la redención d'un grupu de sesenta y nueve families d'orixe ligur que, sol gobiernu de la República de Xénova instalárense na islla tunecina de Tabarka. Esta islla, que faltaba unos trescientos metros de les mariñes norteafricanas, fuera sometida pol bey de Tunicia en 1741 y amenorgara a los sos habitantes a esclavitú.[5] Nesi estáu permanecieron hasta'l 14 d'ochobre de 1768, en qu'empezó'l rescate, que s'allargar hasta'l 8 d'avientu del mesmu añu.[10] Probablemente los tabarquinos llegaron per vía marítima a Cartaxena y, d'ellí, en carretes hasta Alicante, onde quedaron provisionalmente instalaos nel Colexu de la Compañía de Xesús,[17] vacíu tres la espulsión de los xesuites en 1767.[10] La fecha tradicional de la so llegada a la ciudá ye'l 19 de marzu de 1769. Finalmente'l conde d'Aranda consiguió'l so treslláu a la islla de Santa Pola, con cuenta de dexa-yos recuperar l'hábitat cotidianu, según que pudieren siguir exerciendo la pesca como actividá predominante. Amás, el conde envalorara qu'una población civil estable na islla sería una gran ventaya a la de caltener la plaza.[10] Por tanto, non yá construyóse un fuerte, sinón que tamién s'edificó un pobláu con categoría de ciudá,[10] que tomó'l nome de Nueva Tabarca.[4][5] En total, fueron 296 los tabarquinos instalaos na islla, de los cualos 31 nacieren n'Italia, 137 en Tabarka, 70 mientres el cautiverio en Tunicia y 58 mientres el cautiverio en Arxel.[18] Tou esti episodiu apaez recoyíu nel mesmu llibru de bautizos de la parroquia de San Pedro y San Pablo de la siguiente manera:

"Verdaderamente consta qu'ente les munches islles que pueblen el Mediterraneu, hai una bien pequeña llamada Tabarca, distante de tierra firme d'África pocu más d'un tiru de piedra. Yera ésta protexida y gobernada pola insigne República de Xénova y habitada d'inmemorial tiempu de cristianos. Foi tomada esta islla pol rei de Túnez n'añu mil setecientos cuarenta y uno, quedando toos cautivos so esti rei bárbaru. Quince años y meses tuvieron estos miserables tabarquinos llorando en Túnez el so cautiverio. Hasta que moviéndose guerra ente Túnez y Arxel, ensin dexar de ser cautivos, pasaron a selo del arxelín, de Túnez pasaron a Arxel, en que'l so tránsitu parieron munches muyeres nel camín, cola mayor penalidá y trabayu. Tuvieron estos desgraciaos tabarquinos sol xugu del arxelín dolce años y meses. Pero, sicasí de pasar la mayor parte del pueblu a Arxel, quedaron delles families tabarquinas na ciudá de Túnez, por que les sos cenices yeren delles les romeríes que fixo'l reverendu padre fray Juan Bautista Riverola, agustino, cura del pueblu, dende Arxel a Túnez y de Túnez a Arxel, pa visitar, asistir y consolar al so amáu pueblu; y cuando más se imposibilitaba el so rescate y menos pensaba na so redención, el nuesu católicu monarca, d'eterna memoria, don Carlos III, l'añu de mil setecientos sesenta y nueve, redimir con suma liberalidad y magnificencia, día de la Concepción Purísima de María Santísima, efectuóse'l preciu de la so redención, fueron conducíos a la ciudá d'Alicante, trescientos noventa y cuatro col espresáu cura. Entós que tuvieron n'Alicante, pensar en buscar un llugar proporcionáu, pa faer decentes habitaciones pa estes redimíes families, y el primer ministru gobernador y presidente del Conseyu, l'Excmo. Conde d'Aranda, influyó para col monarca, por que la islla Plana de San Pablo fuera llugar escoyíu pa la so morada y descansu."
Llibru primeru de Bautismos de la parroquia de Nueva Tabarca.[10]

A cada familia foi-y asignada na islla una casa numberada, con actu formal y recibu regular. Amás, conceder a los colonos una serie de privilexos y exenciones, eximiéndoles del serviciu de les armes y del pagu de los impuestos direutos ya indireutos a que taben suxetos los pueblos de la monarquía.[10] La seguridá foi confiada a una galeota y pal desenvolvimientu de la pesca concedieron seis embarcaciones apareyaes.[18] L'orixe xenovés de los sos habitantes actuales ye bono de comprobar se al traviés d'un siguimientu históricu de los apellíos más comunes, dellos fonéticamente hispanizados: Buzu, Capriata, Chacopino (Jacopino), Colomba, Russo, etc.[2]

 
Vista de la ciudá dende'l Campu.

Les primeres cases terminar en 1770, añu en que se treslladó a los tabarquinos a la islla. Les obres corrieron a cargu del inxenieru militar Fernando Méndez de Ras,[4] que construyó muralles, bateríes, baluartes, tiñaces, puertes, almacenes y glacis.[5] Les obres concluyeron cola construcción de cases pa los colonos, bóvedes soterrañes onde almacenar los pertrechos militares, caballerizas, la ilesia, la casa del gobernador y les cases de Conceyu, por si dalguna vegada llegara a tenelo (cosa que nunca asocedió). Amás, realizóse toa una serie d'instalaciones imprescindibles pa la vida isleña, como llavaderu, cisterna pa l'agua d'agua, fornos de pan, cal y yelsu, etc.[5]

Nueve años dempués del empiezu de la colonización, ente'l 24 y el 25 de marzu de 1779, viaxó a la islla una comisión encargada d'arrexuntar un repartu de los residentes, correspondiente cola real situación residencial y llaboral de cada unu, que'l so informe suxirió una clara situación de cayente: la tierra apenes se trabayaba por cuenta de la poca calidá del terrén, les embarcaciones taben en desusu y faltes de caltenimientu, la mayoría de los colonos vivía raspiando la miseria, la fortaleza yá taba empezando a desmoronarse, faltaba agua, etc.[18] Por tanto, foi necesariu un plan específicu p'activar a la población residente, que se tradució na llegada de José Rouge como Comandante Interín de la Plaza.[18]

Sicasí, la nueva situación xeopolítica de finales del sieglu XVIII y principios del XIX obligó a un cambéu nos oxetivos d'España nel mar Mediterraneu, lo qu'amenorgó drásticamente la importancia militar de la islla y, poro, el númberu de la guarnición.[4] Amás, en 1835, cola implantación del sistema constitucional retiráronse tolos privilexos y exenciones de qu'esfrutaben los tabarquinos.[10] Nel Diccionariu de Madoz (1845-1850) descríbese Tabarca yá nuna fase de ciertu cayente:

Pa gobiernu de la pobl[ación] y de la islla háy un alc[alde] p[edáneo] dependiente del ayunt[amiento] d'Alicante, nomáu pol Gefe Políticu, un gobernador ó comandante militar, y un alc[alde] de mar, que noma'l comandante de la marina de la prov[incia]. Ta edificada con regulares muralles y un espaciosu cast[illo] llamáu de San Pablo [...] Entiende unes 100 cases habitables, sobresaliendo ente elles la del gobernador y la del cura; tópense toes en mala traza, y distribúyense en 2 cais principales, 6 caleyones y una plaza cuadrada [...] con un algibe á cada llau. Sirve de cárcel una torre sit[uada] á 300 vares de dist[ancia] de la c[iudad], na qu'hai ademas una igl[esia] parr[oquial] (San Pablo) [...] El comerciu ye nulu; solo tien 7 pequeñes tiendes de comestibles qu'aproven el pueblu de lo necesario á la vida, y un fornu qu'abastez el ramu del pan. Pobl[ación]: 100 vec[inos], 500 alm[as] [...]
Diccionariu de Madoz[6]

Finalmente, la guarnición, xunto col gobernador, abandonó la islla en 1850,[19] momentu en qu'empieza realmente'l cayente de la islla, que nun se recuperaría hasta bien entrada la década de 1960.[4] En 1854 inauguróse'l faru, que aportó a escuela de fareros.[10]

Debíu per una parte al descensu siguíu de la población, y por otru a los planes especiales de proteición redactaos dende mediaos del sieglu XX, les escases construcciones nueves asitiáronse nel interior del recintu cercáu y na zona del ismu, calteniendo asina la islla en xunto un aspeutu similar al que tenía nel sieglu XVIII.[4] Dende la década de 1980 lleváronse a cabu obres de restauración na mayoría de los edificios de la islla como les muralles, el faru, la ilesia y, con mayor valumbu debíu al avanzáu estáu de ruina que presentaba, la Casa del Gobernador.[4] El 14 d'abril de 1983 declaróse la islla reserva marina, «con cuenta de caltener la fauna y flora marina de la zona y sirvir de base de repoblación en beneficiu de la riqueza ecolóxica de les agües colindantes».[10] Anque les cases orixinales fuéronse sustituyendo a lo llargo de los años, l'únicu conxuntu de vivienda específicamente nuevu constituyir un pequeñu conxuntu d'adosaos na parte suroeste del recintu cercáu, diseñaos pol arquiteutu Juan Luis Gallego.[4]

Demografía

editar

En 1970 Tabarca tenía una población de 242 habitantes, pero esta foi amenorgándose a bon ritmu dada la escasez de los medios de vida, que producieron una emigración empobinada principalmente escontra Santa Pola y Elx.[2] En 2003 cuntaba con 111 habitantes y en 2009 tan solo 73.[2] Esti marcáu descensu poblacional ta causáu por, ente otros factores, una economía precaria, la falta de servicios y la posibilidá d'atopar meyores emplegos na península.[10]

Evolución demográfica de Tabarca[7][18][20]
1769 1779 1876 1920 1970 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Población 311 343 634 1055 242 127 125 118 111 112 105 98 92 79 73 68

Política

editar
 
Puertu de Tabarca.

Pertenez a la ciudá d'Alicante[2] y, anque ye considerada una partida rural, alministrativamente ye parte del distritu sur de barrios que toma tamién el Palmeral, Aguamarga y Urbanova.

Economía

editar

Magar la economía tuvo nun principiu basada na pesca,[2][5] según nel sofitu al destacamentu militar qu'esistía na islla,[15] na actualidá la principal actividá económica ye'l turismu. Nos meses de branu Tabarca puede llegar a recibir alredor de 3000 visitantes diarios.[15]

Servicios públicos

editar

Hasta apocayá, Tabarca abastecer d'agua por aciu dos barcals que s'asitien na plaza de la Carolina, según al traviés de tanques que partíen dende Alicante.[2] Na actualidá esisten unos conductos qu'abastecen a la islla d'agua y eletricidá dende la península.[21] Nel estremu este de la islla asítiase'l campusantu parroquial.[14]

Tresportes

editar

La islla ta comunicada per llinies regulares de catamarán con Alicante y Santa Pola,[22] esistiendo tamién servicios estacionales a Guardamar del Segura, Cabu Roig y Torrevieja. Por cuenta de les amenorgaes dimensiones d'islla, nel so interior nun esisten carreteres nin apenes tráficu de vehículos.[23]

Patrimoniu

editar

Patrimoniu arquiteutónicu

editar
 
Puerta de la Trancada o de San Gabriel.
 
Ilesia de San Pedro y San Pablo en 2010.
 
Faru de Tabarca na década de 1860, fotografía de J. Laurent.

La totalidá de la islla foi declarada Conxuntu Históricu-Artísticu el 27 d'agostu de 1964,[24][25] con adscripción de materiales dende la dómina altoimperial hasta'l sieglu XIX.[26]

  • Muralla:[27] El so perímetru afacer al de la islla y construyóse na so mayor parte según los planes orixinales. Ta construyida en piedra, coles cares esteriores en sillería.[28] Esisten tramos de muralla bien deterioraos ya inclusive desmoronados sobre'l mar, y les almenes casi sumieron. Sicasí, dende 1980 lleváronse a cabu delles obres de reconstrucción y rehabilitación.[28] La muralla tien tres puertes, toes d'estilu barrocu:[24]
    • Puerta de Llevante o de San Rafael (Porta de Llevant o de Sant Rafel): Ta asitiada al este y trátase de la vía de comunicación ente la ciudá y el campu, onde se topa'l puertu. Ante ella tendría de construyise un antemural que dexara la vixilancia del campu y del mar a entrambos llaos.[14]
    • Puerta de la Trancada o de San Gabriel (Porta de la Trancada o de Sant Gabriel): Ye la puerta oeste y da pasu a l'antigua cantera d'onde s'estrayxo la piedra pa realizar les construcciones de la ciudá.[14] En dichu castru prevía la construcción d'un estelleru y una torre, que nun llegaron a realizase.[14] Pela redolada de la puerta topáronse enterramientos y vertideros de dómina romana.[29]
    • Puerta de Tierra, d'Alicante o de San Miguel (Porta de Terra, d'Alacant o de Sant Miquel): Ye la menor y ábrese a una pequeña cala na que s'atopaba'l puertu,[28] del que namái queda constancia pol amenorgáu espigón formáu pola roca natural.[4]
  • Ilesia de San Pedro y San Pablo (Església de Sant Pere i Sant Pau):[30] En 1769 yá esistía una pequeña capiya, que s'amplió a ilesia y foi bendicida en 1770. L'edificiu actual ye exentu, de nave única y capiyes llaterales.[24] Sol so pavimentu hai tres bóvedes con sepultures.[2] Cuenta con dos puertes, una na fachada de poniente y otra na fachada sur, onde empieza la exa NS que se dirixía, en principiu, al castiellu que nunca llegó a construyise.[31] Tanto'l pórticu como los buecos de les ventanes son d'inspiración barroca, apoderando nelles les curves y les superficies alabeadas. Allegante a la ilesia construyó un edificiu destináu a casa del cura y a escueles.[31]
  • Casa del Gobernador (Casa del Governador):[32] Al nun llegase nunca a edificar el castiellu, la casa del Gobernador construyir nun llateral de la plaza, sobre la casa que se construyera pa caballerizas, con cuenta d'instalar un agospiamientu decente ya interín que tien pal Gobernador y Conceyu».[33] En xunto trátase d'una edificación de dos plantes y cubierta a cuatro agües. Parte de la planta baxa reflexa l'usu d'almacenaxe que primeramente taba previstu, destacando sobremanera los grandes espacios llibres, sosteníos pola doble arcada entemedia.[33] Na actualidá ta totalmente restaurada y alluga un hotel.[22]
  • Torre de San José (Torre de Sant Josep): Los sos antecedentes tán nes construcciones realizaes nos sieglos XIV y XV y ta asitiada nel terciu oeste del campu. L'edificiu actual, obra de Baltasar Ricoud,[24] tien forma de tueru piramidal con planta cuadrada y alredor d'ella proyeutóse un foso que nunca se construyó. La puerta d'accesu atopar a eleváu altor sobre'l terrén, dende onde puede aportase al traviés d'una amenorgada escalera. Nel so interior esiste un patiu cuadráu. Los paños de les fachades son llisos y les esquines taben provistes de garitones que sumieron al abandonase l'edificiu.[34] Mientres el sieglu XIX foi utilizáu como prisión del estáu.[35]
  • Faru (Far):[36] Inaugurar en 1854,[24] según planos d'Agustín Elcoro Berocíbar,[16] y trátase d'un edificiu de grandes dimensiones que sirvió d'escuela de fareros. Ta formáu por un cuerpu inferior de volume cúbico de dos plantes destinaes a vivienda. Sobre él alza la torre prismática que sostenía'l mecanismu de llume, güei esmanteláu. Estilísticamente pertenez al neoclasicismu, anque la so cronoloxía ye daqué tardida. En 1971 construyir al so llau un nuevu faru de formigón armáu,[34] el cual foi sicasí baltáu en 1998 pa recuperar el faru orixinal.[16]

Patrimoniu natural

editar
  • Cueva del Llop Marí: Asitiar na aguada meridional de la islla, so les muralles. Presenta dos boques allegantes con accesu per mar y ye visitable por embarcaciones de pequeñu caláu, con un percorríu de 100 metros. Según la lleenda popular ye l'abellugu d'una horrible bisarma marina, de cuerpu llisu y mafosu con boca armada de dientes de distintos tamaños y formes, al cual escuerren los tabarquinos peles nueches.[37]

Urbanismu

editar
 
Planu de la ciudá na primer década, cola cortil cercada y el puertu.

L'esquema urbanísticu de Tabarca respuende a la tradición española de creación de nueves ciudaes, de la cual esiste una llarga esperiencia n'América y, yá nel sieglu XVIII, cola formación de les poblaciones de Sierra Morena, según les Pías Fundaciones de la Vega Baxa del Segura.[14] Formalmente recueye'l planteamientu utópicu barrocu, al tar cercada na llende oeste de la islla ente que'l restu, denomináu el campu, taba destináu a l'agricultura que, xunto cola pesca, constituyiríen les fontes de subsistencia de los habitantes.[14]

El planu ta integráu por dos exes principales, unu EO y otru NS, que se crucien na gran plaza central, denomada de la Carolina n'honor al rei, y la cual proyeutóse con un pórticu periféricu que nunca llegó a realizase. La finalidá de los dos exes esprender del planu orixinal. La exa EO, de mayor llargor, ye funcional y sirve principalmente pa coneutar la ciudá col esterior, al tar nos sos estremos dos de los trés puertes de la fortificación. El so allongamientu imaxinariu sigue hasta la torre de San José y más allá, al faru.[14] La exa tresversal ye más bien simbólicu, y tendría de xunir la ilesia col castiellu y la casa del gobernador que se toparía nel so interior. Estos dos últimos edificios, sicasí, nunca se construyeron.[14] Les restantes cais disponer en paralelu a los dos grandes exes, formando un treme ortogonal colos llaos de mayor llargor en direición EO. Les cais, formaes por dos files de viviendes con fachaes a cais opuestes, dexen nel so interior un patiu corríu a lo llargo de tola mazana.[14]

El sistema urbanu completar por aciu una serie de places. Amás de la plaza central (la Carolina), esisten la plaza del Conde al pie de la puerta de Llevante y la de Baillecourt, al pie de la de la Trancada. Otra abre ante la ilesia, ente que la que tenía d'abrir ante'l castiellu nunca llegó a realizase.[14]

Cultura

editar
 
Edificiu de la Almadraba, sede del Muséu Nueva Tabarca.
  • Muséu Nueva Tabarca: Ta asitiáu nel edificiu de la Almadraba, un antiguu almacén usáu principalmente pa la pesca del atún.[38] El muséu, fundáu en 2004,[39] centrar nel estudiu y espardimientu de les rellaciones que les poblaciones costeres establecieron, al traviés del tiempu, cola so redolada natural, emplegando como paradigma la islla de Tabarca, y con éses esponiendo'l so espaciu natural, terrestre y marín, xunto col so conxuntu históricu.[40]
  • Fiestes mayores: celebrar n'honor a San Pablo, patrón de la islla, y a San Pedro.[2]

Llingua

editar

Tabarca ye la única llocalidá del términu municipal d'Alicante na que se caltién l'usu cotidianu del valencianu,[41] yá que dáu'l so aislamientu la sustitución llingüística a favor del español nun foi tan acusada como na capital. Ye notable'l fechu de que n'apenes dos años el xenoveses que poblaron la islla sustituyeren l'ligur pol valencianu, y que nun caltuvieren nengún rastru de la so llingua orixinal, amás de los apellíos.[41] Sicasí, la sobrevivencia del dialeutu alicantín na islla ta bien amenazada por cuenta de la acusada emigración y a l'ausencia de dotaciones educatives.[41]

Tabarca na lliteratura y el cine

editar

L'escritor malagueñu Salvador Rueda, precursor del modernismu, instalar en Tabarca a principios del sieglu XX por iniciativa de Gabriel Miró y gracies a les xestiones del inxenieru Antonio Sanchís Pujalte, de quien dixo que convirtiera a Tabarca na Islla de los Poetes.[10] Mientres la so estancia, en mayu de 1908, el Centru d'Escritores y Artistes y l'Atenéu Científico y Lliterario entamáron-y un homenaxe que s'enllargó mientres dos díes, nel que, ente otres coses, concedióse-y a Rueda'l títulu de fíu adoptivu d'Alicante y regalóse-y un terrén na islla, nel que'l poeta decidió construyir la so residencia.[10]

L'escritor tarbení Miguel Signes Molines, que compartió cárcel con Miguel Hernández tres la guerra civil, escribió la novela Tabarca. Nella narra la historia d'un activista políticu republicanu que, escorríu pol franquismu, abellugar en Tabarca.[42] La obra de Signes llevar al cine en 1996 col títulu de Tabarka y, so la direición de Domingo Rodes, rodóse íntegramente na islla.[42] En 1996 l'autor menorquín Ponç Pons escribió la novela xuvenil Memorial de Tabarca, que'l so desenllaz trescurre na islla. En 2012 publicóse la novela negra Dos langosta pa ti… d'esta barca, de María Jesús Toro, ambientada na Tabarca de mediaos del sieglu XX, en plenu despegue turísticu.[43]

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. ↑ CIVIS (Sistema d'Información Municipal de la Generalitat Valenciana)
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 2,18 (2009) «Tabarca, islla de», Gran Enciclopedia Temática de la Comunidá Valenciana. Editorial Prensa Valenciana.
  3. ↑ 3,0 3,1 (2009) «Reserva marina de la Islla de Tabarca», Gran Enciclopedia Temática de la Comunidá Valenciana. Editorial Prensa Valenciana.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 Varela Botella, Santiago (16 de xunu de 2007). «Viaxe a Nueva Tabarca: El territoriu y l'arquiteutura: Curtia descripción d'una construcción que sobrevive a la utopía». Col·legi d'Arquitectes de la Comunitat Valenciana y Colexu Territorial d'Arquiteutos d'Alicante. Archiváu dende l'orixinal, el 4 de xunu de 2014. Consultáu'l 30 de xunu de 2010.
  5. ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 Varela, Santiago; Juan Calduch (1983). «Nueva Tabarca / Nova Tabarca: 1. Xeneralidaes / 1. Generalitats», Alicante / Alacant, Tabarca: Rutes d'aproximamientu al patrimoniu cultural valencianu / Rutes d'aproximació al patrimoni cultural valencià, Joaquín Lara (diseñu gráficu), Serviciu de patrimoniu arquiteutónicu: Conselleria de Cultura, Educación y Ciencia: Xeneralidá Valenciana.
  6. ↑ 6,0 6,1 Madoz, Pascual (1982). Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar d'Alicante, Castellón y Valencia (edición facsímil de la de 1845-50) I. Valencia: Institució Alfons el Magnànim, páx. 155-156. ISBN 84-500-5413-5.
  7. ↑ 7,0 7,1 INE - Rellación d'unidaes poblacionales
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 (2009) «Planesia», Gran Enciclopedia Temática de la Comunidá Valenciana Historia. Editorial Prensa Valenciana.
  9. ↑ Al-Idrisi. «نزهة المشتاق في اختراق الآفاق» (árabe). shiaonlinelibrary.com páx. 500.
  10. ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 10,11 10,12 10,13 Cerdán Tato, Enrique. «Tabarca: la islla de los nomes perdíos». La islla posible. Actes del Congresu de l'Asociación Española d'Estudios Lliterarios Hispanoamericanos.
  11. ↑ Juan Luis Román del Cuetu (27 de xunu de 2004). «Les marismas diéron-y el so nombre». Diariu Información. 
  12. ↑ «Thabraca» (inglés). Catholic Encyclopedia. Robert Appleton Company.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 «Mediu físicu». Conceyu d'Alicante: Reserva Marina de Tabarca. Archiváu dende l'orixinal, el 13 de xunu de 2005. Consultáu'l 29 de xunu de 2010.
  14. ↑ 14,00 14,01 14,02 14,03 14,04 14,05 14,06 14,07 14,08 14,09 14,10 Varela, Santiago; Juan Calduch (1983). «Nueva Tabarca / Nova Tabarca: 2. Urbanismu / 2. Urbanisme», Alicante / Alacant, Tabarca: Rutes d'aproximamientu al patrimoniu cultural valencianu / Rutes d'aproximació al patrimoni cultural valencià, Joaquín Lara (diseñu gráficu), Serviciu de patrimoniu arquiteutónicu: Conselleria de Cultura, Educación y Ciencia: Xeneralidá Valenciana.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 «Historia y usos». Conceyu d'Alicante: Reserva Marina de Tabarca. Archiváu dende l'orixinal, el 13 de xunu de 2005. Consultáu'l 29 de xunu de 2010.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Armando Parodi (24 de febreru de 2007). «Cróniques tabarquinas (VII)». Alicante Vivu. Consultáu'l 30 de xunu de 2010.
  17. ↑ 17,0 17,1 Armando Parodi (20 de xineru de 2008). «Cróniques tabarquinas (II)». Alicante Vivu. Consultáu'l 30 de xunu de 2010.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 Armando Parodi (30 de setiembre de 2009). «7 de marzu de 1769: Los tabarquinos lleguen a Alicante». Alicante Vivu. Consultáu'l 30 de xunu de 2010.
  19. ↑ «isla-de.html La nuesa provincia na alcordanza: Tabarca 1». Alicante Vivu (4 de mayu de 2007). Consultáu'l 30 de xunu de 2010.
  20. ↑ «Estudis d'onomàstica» (catalán) páx. 154. L'Abadia de Montserrat.
  21. ↑ «La electrificación de Tabarca desahuciará la central solar construyida na islla en 1988». El País (19 de setiembre de 1998). Consultáu'l 9 d'agostu de 2011.
  22. ↑ 22,0 22,1 «Isla de Tabarca». Conceyu de Santa Pola. Archiváu dende l'orixinal, el 25 de xunu de 2010. Consultáu'l 29 de xunu de 2010.
  23. ↑ (2006) Mapa Oficial de Carreteres, 46ª, Madrid: Ministeriu de Fomentu. ISBN 84-498-0751-4.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 «Patrimoniu artísticu». Conceyu d'Alicante: Reserva Marina de Tabarca. Archiváu dende l'orixinal, el 13 de xunu de 2005. Consultáu'l 29 de xunu de 2010.
  25. ↑ 25,0 25,1 «La islla de Nueva Tabarca». Muséu Nueva Tabarca. Consultáu'l 29 de xunu de 2010.
  26. ↑ «Plan especial de proteición arqueolóxica del términu municipal d'Alicante: Tabarca». Conceyu d'Alicante. Consultáu'l 29 de xunu de 2010.
  27. ↑ «Plan especial de proteición arqueolóxica del términu municipal d'Alicante: Sistema defensivu de la islla de Tabarca». Conceyu d'Alicante. Consultáu'l 29 de xunu de 2010.
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 Varela, Santiago; Juan Calduch (1983). «Nueva Tabarca / Nova Tabarca: 3. Les muralles / 3. -yos muralles», Alicante / Alacant, Tabarca: Rutes d'aproximamientu al patrimoniu cultural valencianu / Rutes d'aproximació al patrimoni cultural valencià, Joaquín Lara (diseñu gráficu), Serviciu de patrimoniu arquiteutónicu: Conselleria de Cultura, Educación y Ciencia: Xeneralidá Valenciana.
  29. ↑ «Plan especial de proteición arqueolóxica del términu municipal d'Alicante: Puerta de San Gabriel». Conceyu d'Alicante. Consultáu'l 29 de xunu de 2010.
  30. ↑ «Plan especial de proteición arqueolóxica del términu municipal d'Alicante: Ilesia de Tabarca». Conceyu d'Alicante. Consultáu'l 29 de xunu de 2010.
  31. ↑ 31,0 31,1 Varela, Santiago; Juan Calduch (1983). «Nueva Tabarca / Nova Tabarca: 4. La ilesia / 4. L'església», Alicante / Alacant, Tabarca: Rutes d'aproximamientu al patrimoniu cultural valencianu / Rutes d'aproximació al patrimoni cultural valencià, Joaquín Lara (diseñu gráficu), Serviciu de patrimoniu arquiteutónicu: Conselleria de Cultura, Educación y Ciencia: Xeneralidá Valenciana.
  32. ↑ «Plan especial de proteición arqueolóxica del términu municipal d'Alicante: Casa del Gobernador de Tabarca». Conceyu d'Alicante. Consultáu'l 29 de xunu de 2010.
  33. ↑ 33,0 33,1 Varela, Santiago; Juan Calduch (1983). «Nueva Tabarca / Nova Tabarca: 5. La casa del Gobernador / 5. La casa del Governador», Alicante / Alacant, Tabarca: Rutes d'aproximamientu al patrimoniu cultural valencianu / Rutes d'aproximació al patrimoni cultural valencià, Joaquín Lara (diseñu gráficu), Serviciu de patrimoniu arquiteutónicu: Conselleria de Cultura, Educación y Ciencia: Xeneralidá Valenciana.
  34. ↑ 34,0 34,1 Varela, Santiago; Juan Calduch (1983). «Nueva Tabarca / Nova Tabarca: 6. La torre y el faru / 6. La torre i el far», Alicante / Alacant, Tabarca: Rutes d'aproximamientu al patrimoniu cultural valencianu / Rutes d'aproximació al patrimoni cultural valencià, Joaquín Lara (diseñu gráficu), Serviciu de patrimoniu arquiteutónicu: Conselleria de Cultura, Educación y Ciencia: Xeneralidá Valenciana.
  35. ↑ (2009) «Tabarca, castiellu de», Gran Enciclopedia Temática de la Comunidá Valenciana Historia. Editorial Prensa Valenciana.
  36. ↑ «Plan especial de proteición arqueolóxica del términu municipal d'Alicante: Faru de Tabarca». Conceyu d'Alicante. Consultáu'l 29 de xunu de 2010.
  37. ↑ (2009) «Llop Marí, cueva del», Gran Enciclopedia Temática de la Comunidá Valenciana Historia. Editorial Prensa Valenciana.
  38. ↑ «L'edificiu de la Almadraba». Muséu Nueva Tabarca. Consultáu'l 29 de xunu de 2010.
  39. ↑ «Muséu Nueva Tabarca». anuariosculturales.com (20 de febreru de 2009). Consultáu'l 30 de xunu de 2010.
  40. ↑ «El muséu». Muséu Nueva Tabarca. Consultáu'l 29 de xunu de 2010.
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 Jordi Palmer (8 de setiembre de 2009). «Els confins de la llengua (3): Illa de Tabarca» (catalán). Diariu Avui. Consultáu'l 30 de xunu de 2010.
  42. ↑ 42,0 42,1 «Tabarka». Alicante Vivu (24 de xunu de 2007). Consultáu'l 30 de xunu de 2010.
  43. ↑ «Dos llagostes pa ti... d'esta barca». Editorial Club Universitariu. Consultáu'l 14 de mayu de 2010.

Enllaces esternos

editar
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Islla_de_Tabarca&oldid=4316760»