Wikipedia

Fíu de puta

Fíu de puta ye una espresión soez y un disfemismo que s'utiliza davezu como insultu,[1] anque tien tamién otres connotaciones en función del contestu en que se pronuncie.[2] Según el Diccionario de la lengua española, de la Real Academia Española, ye una forma vulgar de denominar a daquién "mala persona".[3] El calter ofensivu del términu vien del usu de la pallabra "puta", un sinónimu peyorativu de prostituta.[4]

La evolución del términu, y la so integración nel llinguaxe habitual, llevó a un usu menos peyorativu del mesmu, qu'inclusive, y según delles sentencies xudiciales, nun ye consideráu un insultu a efeutos llegales, siquier n'España.[5] La llocución nominal "fíu de puta" ta considerada unu de los tacos o insultos más utilizaos en llingua castellana.[6]

Nos últimos tiempos, produciéronse delles variaciones de la espresión, como'l vulgarismu fíu puta y los sos contraiciones apocopadas hijoputa y joputa, utilizaes con ciertu avezamientu inclusive en prensa escrita.[1][7][8] N'Hispanoamérica (particularmente na zona del Caribe y América Central), abondó l'usu de hijueputa y jue'puta,[9] de resultes tamién d'una vulgarización de la orixinal.

Orixe y evolución

editar
 
L'emplegu de vocablos como 'hi de puta' o 'fíu de puta' ye habitual na lliteratura del Sieglu d'Oru y n'obres como El Quixote o El Buscón.[10]

Según el llingüista José Antonio Millán, l'ambivalencia de "fíu de puta" como ofiensa y como allabanciosu data yá de la lliteratura del Sieglu d'Oru, basándose na definición de Gonzalo Correas, quien na so Vocabulariu de refranes y frases proverbiales definía Hi de puta como una espresión que s'emplegaba "encareciendo o allabando en bien o en mal".[11] Yá en 1553 Juan de Valdés nel so Diálogu de la llingua esclariaba l'usu na dómina de 'hi' por 'fíu', acomuñando 'hi de puta' con 'fíu de puta'.[12]

N'efeutu, nuna de les obres cume de la lliteratura en castellán, Don Quixote de la Mancha, del sieglu XVII, emplégase, en castellán antiguu la espresión hi de puta en dellos pasaxes, n'unu de los cualos Sancho Panza alude a esta dicotomía:

-¡Oh hi de puta, bellacu, y cómo ye católicu!

-¿Véis ende -dixo'l del Monte n'oyendo'l hi de puta de Sancho- como allabastis esti vinu llamándo-y hi de puta?

-Digo -respondió Sancho- que confieso que nun ye deshonra llamar fíu de puta a naide, cuando cai debaxo del entendimientu d'allaba-y. Pero, dígame, señor, pol sieglu de lo que más quier: ¿esti vinu ye de Ciudá Real?[13]

En 1734, nel Diccionariu de la llingua castellana en que s'esplica'l verdaderu sentíu de les voces, destacábase'l sentíu peyorativu del términu, definíu como: "El que nun ye procreáu de llexítimu matrimoniu".[14]

Estes apaiciones de la espresión nel Quixote son estudiaes por Guillermo Sheridan, quien na so obra Paralelos y meridianos realiza una reflexón sobre la tema,[15] concluyendo que "fíu de puta" ye un insultu de delles bandes: faltar al adversariu por ser fíu de puta, pero, por metonimia, faltar a la madre [por puta] y al padre [por dexar ser puta a la so muyer] (...) ye amás un insultu gerundial, pos el fíu de puta dir al nacer, sigui siéndolo nel presente y ser entá nel futuru (...) Un fíu de puta ser a perpetuidad.[16]

La introducción del términu nel llinguaxe cotidianu llevó a dellos autores a considerala una pallabra "de moda", como José Antonio Hernández Guerrero, quien considera que "el sentíu de la frase nun ye la simple suma de los significaos de les pallabres que la integren, y el valor de la espresión oral depende, en gran midida, del tonu con que ye pronunciada".[17]

Según dellos estudios, l'usu común d'esti tipu de pallabres ye unu de los aspeutos más complexos d'enseñar a los nativos d'otres llingües qu'aprienden castellanu, cómo pallabres consideraes insultos pueden ser intrínsecamente simples apellativos.[18] Dellos manuales inciden na necesidá de faer ver que'l valor qu'adquieren les pallabres varia dependiendo del contestu en que se pronuncien.[18] Ello ye qu'en ciertos países, como na Arxentina, esta espresión puede ser utilizada tantu en forma d'insultu como en forma d'aponderamientu informal, anque ensin perder el so calter soez.[19]

Aspeutos llegales (España)

editar

L'usu de términos como 'fíu puta' puede ser considerada un delitu d'inxuries, reguláu pol artículu 38 del Códigu Penal.[20] Según el mesmu, constitúin delitu les espresiones teníes nel conceutu públicu por graves, siendo les leves consideraes 'falta'.[21] La valoración deber realizar el xuez, atendiendo a una serie de circunstancies, lo que llevó a qu'en delles sentencies la mesma espresión fuera calificada como grave o leve atendiendo a la contextualización del casu.[21]

L'usu de la espresión "fíu de puta" na xíriga habitual, especialmente n'España, llevó a l'apaición de problemes llegales derivaos de denuncies realizaes por persones que se sintieron agraviaes al ser calificaes asina. Una de les primeres sentencies nesti sentíu producir en 2005, cuando un xuez de Barcelona absolvió d'un delitu d'inxuries a un periodista que nuna crónica consideró un 'fíu de puta' al baillador Farruquito. El xuez envaloró que "la espresión 'fíu de puta' nun foi utilizada pol periodista 'como un ataque personal contra Farruquito, sinón como una definición que resulta aplicable a cualquier suxetu que, habiendo atropelláu a un home, fuxa ensin empresta-y auxiliu'".[8]

En 2007, l'Audiencia Provincial de Les Palmes absolvió a un vecín de Telde que fuera xulgáu por llamar a otru fíu de puta» y «maruxu». La sentencia concluyó que «espresiones tales como fíu de puta o maruxu tán tan integraes nel vocabulariu que dacuando nin siquier se consideren insultos, nun llegando a constituyir el so emplegu un vexame inxustu, sinón más bien una evidencia d'una mala conducta o un comportamientu maleducáu».[5]

En 2009, el Tribunal Cimeru de Xusticia de Cataluña obligó a una empresa a readmitir a un emplegáu que fuera despidíu por llamar fíu de puta al so xefe. Según la sentencia "la degradación social del llinguaxe provocó que les espresiones utilizaes pol agora recurrente sían d'usu corriente en determinaos ambientes".[22]

Influencia cultural

editar

Lliteratura

editar

Música

editar

Cine

editar

Referencies

editar
  1. ↑ 1,0 1,1 Cervantes.es «prensa_en_espanol/martinez_b.htm#Llamada22 Eufemismos y disfemismos nos periódicos españoles» Consultáu'l 26 de setiembre de 2010
  2. ↑ Cases, pp. 96
  3. ↑ Diccionario de la lengua española «Fíu de puta» ~ Consultáu'l 22 de setiembre de 2010
  4. ↑ Grupu Métodu «Nin puta nin trabayadora sexual: prostituta» pp. 9. Consultáu'l 22 de setiembre de 2010
  5. ↑ 5,0 5,1 Canaries 7 «L'Audiencia diz que llamar «fíu de puta» nun ye vexatoriu Archiváu 2016-12-20 en Wayback Machine» Consultáu'l 22 de setiembre de 2010
  6. ↑ Cases, pp. 95
  7. ↑ Intereconomía «Aguirre allegrar de quitar poder al "hijoputa" en Caja Madrid» Consultáu'l 22 de setiembre de 2010
  8. ↑ 8,0 8,1 Terra «Xuez absuelve inxuries periodista calificó 'fíu puta' Farruquito» Consultáu'l 22 de setiembre de 2010
  9. ↑ Casares G. Cantón, Raúl; Duch Colell, Juan; Antochiw Kolpa, Michel; Zavala Vallado, Silvio et ál (1998). Yucatán nel tiempu, páx. 259. ISBN 970 9071 04 1.
  10. ↑ Quevedo, Francisco de. El Buscón. Editorial Castalia, 1990. ISBN 8470395556. pp. 82
  11. ↑ José Antonio Millán «L'insultu y el xeniu de la llingua Archiváu 2017-12-19 en Wayback Machine» Consultáu'l 22 de setiembre de 2010
  12. ↑ Valdés, pp. 133
  13. ↑ Cervantes, pp. 541
  14. ↑ Dellos, pp. 156
  15. ↑ Sheridan, pp. 27
  16. ↑ Sheridan, pp. 28
  17. ↑ Hernández, pp. 247
  18. ↑ 18,0 18,1 Celis y Heredia, pp. 157
  19. ↑ Marchetti, Pablo (2014). Putu'l que llee: Diccionariu arxentín d'insultos, inxuries y improperios. Granica.
    • Jitrik, Noé (19 de payares de 2009). «De puta madre». Diariu Páxina/12.
  20. ↑ De Carreres, pp. 194
  21. ↑ 21,0 21,1 De Carreres, pp. 196
  22. ↑ 20 minutos «Llamar "fíu de puta" al xefe nun ye motivu de despidu, según una sentencia xudicial» Consultáu'l 22 de setiembre de 2010
  23. ↑ Google Books «El pequeñu hijoputa» Consultáu'l 22 de setiembre de 2010
  24. ↑ FNAC «convertise-en-un fíu-de-puta Cómo convertise nun fíu de puta» Consultáu'l 22 de setiembre de 2010
  25. ↑ Sterman, Demian; Rotemberg, David; Fantoni, Jorge (2009). Cómo sobrevivir a un xefe fíu de puta. Méxicu: Editorial Grijalbo, páx. 240. ISBN 978-03-073-9275-6.
  26. ↑ Diez Crespo, Daniel (2009). Fíu-de-Puta-Cabron El fíu de puta cabrón, Novela en llinia, páx. 260. Consultáu'l 26 de setiembre de 2010.
  27. ↑ Indyrock «O'Funk'illo» Consultáu'l 22 de setiembre de 2010
  28. ↑ Yahoo! Música «Ma Lladiya» Consultáu'l 22 de setiembre de 2010
  29. ↑ 20 minutos «Llancen una campaña por que'l cantar 'Fíu de puta' de 'La hora chanante' represéntenos n'Eurovisión 2008» Consultáu'l 22 de setiembre de 2010
  30. ↑ IMDb «Goretech: Bienveníos al planeta fíu de puta (2012)» Consultáu'l 17 de marzu de 2013

Bibliografía

editar

Ver tamién

editar

Enllaces esternos

editar


Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Fíu_de_puta&oldid=4296511»