Faru de Bell Rock

El Faru de Bell Rock (inglés: Bell Rock Lighthouse) ye un faru asitiáu sobre'l petón de Bell Rock, tamién llamáu Inchcape, nel Mar del Norte, 18 km mar adientro, al este del Fiordu de Tay, enfrente de la llocalidá d'Arbroath, nel conseyu (council area) d'Angus, Escocia, Reinu Xuníu.

Faru de Bell Rock
faru
Llocalización
País	Reinu Xuníu
Nación constitutiva	Escocia
Conceyu	Angus (es)
Llugar físicu	Inchcape (es)
Coordenaes	56°25′58″N 2°23′17″W
Faru de Bell Rock Faru de Bell Rock (Reinu Xuníu)
Historia y usu
Automatization (en)	1988
Unmanning (en)	26 ochobre 1988
Xestión	Northern Lighthouse Board (en)
Arquiteutura
Arquiteutu/a	Robert Stevenson
Constructor	Robert Stevenson
Materiales	Cairngall granite (en)
Color	blancu (torre)       negru (linterna (es) )
Altor	36 m
Faro
Altor focal	28 m
Distancia de la lluz	18
Cualidaes de la lluz	Fl W 5s
Catálogos	ARLHS: SCO020 NGA: 114-2616 Admiralty: A3108
Patrimoniu

Foi construyíu ente 1807 y 1810 y entró en funcionamientu'l 1 de febreru de 1811. Ye'l segundu más antiguu asitiáu mar adientro inda n'operación, detrás del faru de Cordouan, en Francia, y nun foi remozado nin afechu desque foi construyíu. Foi propuestu y diseñáu pol inxenieru civil Robert Stevenson, anque'l Northern Lighthouse Board, l'organismu regulador de les ayudes al navegación d'Escocia y la islla de Man, finalmente encargó la construcción al inxenieru de dicha institución John Rennie quién nomó a Stevenson el so inxenieru residente, polo qu'esti postreru foi quien siguió realmente les obres. Dambos aldericaron sobre a quien-y correspondía realmente l'autoría del faru, siendo Robert Stevenson el que ye recordáu como autor del mesmu.

El faru trabayaba en conxunción con una base d'operaciones en tierra firme, la Torre de Señales de Bell Rock (n'inglés: Bell Rock Signal Tower), en Arbroath, na que s'atopaba un sistema de señales pa comunicase col faru. Anguaño alluga al Muséu Signal Tower qu'espón oxetos rellacionaos cola llocalidá de Arbroath y tamién oxetos rellacionaos col faru.

En 2011 celebróse'l segundu centenariu del faru, entamáu pol Northern Lighthouse Board, nel que s'arreyaron museos, galeríes y otres instituciones d'Escocia.

Historia

Antecedentes

Inchcape o Bell Rock ye un petón a 18 km d'Arbroath nel so puntu más cercanu a la mariña. Ta asitiáu nun llugar estratéxicu metanes les rutes de navegación escontra los fiordos de Tay y Forth. Mientres les marees vives remanez un altor de 1,5 metros en marea baxa, ente qu'en marea alta atópase somorguiáu a 5 metros de fondura. Nes marees muertes, apenes remanez en marea baxa. Estes condiciones resulten ser d'un gran peligru pa la navegación yá tarrecíes dende la Edá Media. La lleenda diz qu'una campana, remanada por el mesmu aguaxe, foi asitiada nel llugar nel sieglu XIV pol abá de Arbroath p'avisu a los navegantes de la presencia del petón. Anque nun hai constancia del allugamientu de dicha campana, si ye indicativu de la esmolición que causaba Bell Rock.

El inxenieru civil Robert Stevenson, autor del diseñu y de la construcción del faru de Bell Rock.

John Smeaton, autor del faru de Eddystone, que puede vese al fondu de la imaxe, nel que se basó Robert Stevenson pal so diseñu del faru de Bell Rock.

En 1797, Robert Stevenson, entós bien nuevu inxenieru del Commissioners of the Northern Lighthouses, anterior denominación del Northern Lighthouse Board, fixo'l diseñu d'un faru pa Bell Rock basáu nel faru de Eddystone construyíu por John Smeaton, anque ésti apenes quedaba arrodiáu pel mar en marea alta, ente qu'en Bell Rock apenes quedaría en secu mientres la marea baxa y namái nes marees vives. Amás d'esta dificultá na situación del faru, criticábase'l so proyeutu pola so mocedá y llindada esperiencia y sobremanera el costu envaloráu. Sicasí Stevenson recibió'l sofitu de John Clerk of Eldin, influyente escritor sobre táctica naval, quien-y presentó a numberoses personalidaes y patrocinó el so proyeutu en círculos científicos.

N'avientu de 1799 producióse una tarrecible nube na que 70 navíos naufragaron na mariña oriental escocesa. La certidume de que la presencia d'un faru en Bell Rock salvara a munchos d'esos navíos emponiéndolos con seguridá hasta'l fiordu de Forth, foi lo que motivó al Board a tomar en considerancia'l proyeutu de Stevenson y presentar un pidimientu en 1802 nel Parllamentu pa construyilo.

El proyeutu definitivu que Stevenson presentó foi redactáu dende empiezos de 1800, añu en qu'él mesmu visitó'l petón xunto col so amigu y antiguu profesor l'arquiteutu James Haldane, y foi valoráu en 42.000 llibres. La dificultá d'axuntar el dineru foi la razón d'allegar al Parllamentu, una y bones los bancos nun podíen faer frente a esa suma.

El proyeutu pasó pola Cámara de los Comunes, pero foi refugáu na de los Lores. El Board buscó entós el sofitu de conocíos inxenieros pa sofitar la viabilidá téunica del edificiu, primero'l de Thomas Telford y dempués el de John Rennie. El dictame favorable d'esti postreru impulsó al Board a presentar de nuevu un pidimientu al Parllamentu qu'esta vegada foi aceptada en xunetu de 1806.

Construcción

Tres l'aprobación del proyeutu, empecipiáronse los preparativos pa la construcción del faru, que s'empecipiaría nel branu de 1807. Estos preparativos incluyeron l'apareyamientu d'un buque de tres mástiles, bautizáu como Pharos, que foi fondiáu a dos milles aproximao de Bell Rock, como buque faru para lo que s'asitiaron faroles en cada unu de los mástiles, y qu'amás sirviría de residencia de los trabayadores del faru. Amás construyóse pa la ocasión otru buque, llamáu Smeaton n'honor del inxenieru precursor del tipu de faru que se diba a construyir, pa serviciu de la obra nel petón. Preparáronse amás talleres y maquinaria en Arbroath.

Grabáu nel que se detallen les embarcaciones y grúa usaes na construcción del faru.

El 17 d'agostu de 1807, Stevenson embarcó en Arbroath nel Smeaton con 24 trabayadores pa dar empiezu a la construcción del faru. Ésta foi bien difícil nos sos empiezos porque podía trabayase apenes 2 hores al día en marea baxa, dos veces al día. Les condiciones de trabayu y agospiamientu yeren bien dures. Los trabayadores nun principiu agospiáronse nel Smeaton, que la so estrechez yera considerable y al tar fondiáu práuticamente en mar abiertu'l valumbu que sufría pol aguaxe enzancaba la estancia nél. Amás teníen de remar en dos botes un cuartu de milla (400 metros), hasta'l petón. Darréu trabayaben hasta que la marea xubía y volvíen a bordu del barcu cuando l'agua yá-yos llegaba poles rodíes. A los cuatro díes treslladar al Pharos, más ampliu, pero tamién fondiáu más lloñe polo que'l tiempu emplegáu en remar hasta'l petón yera mayor. Amás mientres les marees muertes, yera imposible trabayar nin siquier en marea baxa, anque s'aprovechó esta circunstancia pa realizar midíes de fondura nos llugares previstos pa la instalación del faru.

Na primer temporada de trabayu dio empiezu a la construcción d'un tendeyón con forma de palafitu que sirviría d'agospiamientu del personal y talleres. El tendeyón taba construyíu sobre un treme de grandes tueros de madera de 40 cm² de seición y 15 metros d'altor encaxaos na roques y aseguraos con barres de fierro clavaes nel suelu pa lo qu'escavó direutamente na roca hasta 54 furacos de 5 cm de diámetru y 45 cm de fondura. Una fragua fíxose necesaria pal caltenimientu de los preseos d'escavación y la so instalación y caltenimientu foi otru de los trabayos principales nesta fase de les obres. El trabayu del ferreru yera especialmente difícil daes les condiciones del llugar, nel que l'aguaxe del mar apagaba la fragua con muncha frecuencia, hasta que la estructura del tendeyón tuvo lo suficientemente avanzada como pa instalala nél.

Grabaos qu'amuesen diversos estadios nel progresu de les obres.

A finales de setiembre la estructura yá asitiada del tendeyón dexó la estancia nel llugar mientres tol día en casu de necesidá. A la fin de la temporada la estructura esterior taba terminada y empecipiaos los trabayos d'escavación del llugar onde se construyiría'l faru. El 5 d'ochobre de 1807, John Rennie, acompañáu del so fíu, efectuó una visita al llugar de la construcción del faru tres la cual diose por rematada la temporada de trabayu.

El 1 de marzu de 1808, Stevenson realizó una inspeición del sitiu de les obres pa comprobar cómo afectaren los embates del mar ivernizu al mesmu, atopándo-ylo tou en perfectu orde, confirmando d'esta forma la idoneidad del tendeyón como abellugu mientres les obres. El segundu añu d'obres empezó col usu d'un nuevu barcu como agospiamientu de los trabayadores del faru, el Sir Joseph Banks, ente que el Smeaton ocupar del treslláu del material a Bell Rock y de la evacuación de los restos d'escavación. El 25 de mayu los trabayadores embarcaron de nuevu pal empiezu de les obres. Asitiar nel tendeyón dos plataformes onde llegaron a funcionar hasta trés cuayes que s'ocupaben non yá de reparar los preseos d'escavación sinón tamién de preparar la instalación del pequeñu ferrocarril que foi instaláu pa treslladar los materiales de construcción y les piedres dende los puntos de desembarcu hasta'l llugar de la obra. Trabayar na escavación d'un furacu de 12,8 metros de diámetru y 0,6 metros de fondura, que s'anubría con cada marea y del qu'había qu'achicar l'agua antes d'empezar a trabayar. Una vegada niveláu y preparáu el terrén, Stevenson pudo tomar les midíes definitives de la primer piedra, treslladar a Arbroath pa encargala na cantera y embarcóse de nuevu a otru día con ella en direición a Bell Rock. El día 10 de xunetu de 1808 proceder con toa solemnidá al allugamientu de la primer piedra, que llevaba grabada namái la lleenda 1808. Pal 10 d'agostu yá s'asitiaren les 123 piedres de la primer filada del faru, volviéndose a celebrar el fechu. Conforme fuéronse añadiendo filaes a la torre, foi sumiendo la necesidá d'achicar l'agua del llugar de les obres, lo que restó dificultá y penosidad al trabayu. La segunda temporada de trabayu terminó'l 21 de setiembre asitiándose trés filaes. Nestos dos primeros años de trabayu apenes se trabayó un mes en total considerando díes de 10 hores llaborables.

N'ochobre de 1810 rematáronse los trabayos de construcción. El 1 de febreru de 1811 encender por primer vegada'l faru de Bell Rock.

Discutiniu Rennie-Stevenson

L'inxenieru John Rennie quien respondió por el proyeutu y foi nomáu Inxenieru Xefe de la so execución anque finalmente tuvo poca influencia nél.

Pa presentar el segundu pidimientu al Parllamentu pa la construcción del faru de Bell Rock, el Northern Lighthouse Board pidió un dictámen a pestigiosos inxenieros, ente ellos, y a propuesta del propiu Robert Stevenson, a John Rennie quien gociaba de gran reconocencia y foi nomáu pol Board como Inxenieru Xefe de la execución del proyeutu a pesar de nun construyir nunca un faru, ente que Stevenson, quien fuera'l primeru en diseñar y defender la necesidá d'un faru en Bell Rock y supervisara la construcción de numberosos faros a les órdenes de quien aportó al so suegru, Thomas Smith, foi nomáu inxenieru residente.

John Rennie interesar pola obra y dio les sos opiniones, conseyos y soluciones a los problemes que Stevenson plantegó-y, pero dende la so residencia de Londres y apenes sí visitó obrar dos veces, ente que Stevenson foi'l qu'encaró la construcción del faru en persona y soportó los mesmos rigores y peligros que los sos trabayadores. Stevenson tuvo una frecuente correspondencia, calificada d'atenta, con Rennie, quien contestaba con puntualidá y rigor a les cartes de Stevenson, anque nun paez qu'ésti aplicara munches de les suxerencies que-y fixo Rennie. acusóse-y a Stevenson de caltener a Rennie alloñáu de la obra por aciu esta estrataxema.

Tanto'l mesmu Stevenson, como los sos fíos Thomas y David Stevenson, rebaxaron nos sos escritos el papel de Rennie al de pixín conseyeru a quien Stevenson pudiera recurrir en casu d'urxencia. El nietu de Stevenson, l'afamáu autor de La islla de l'ayalga, Robert Louis Stevenson, reconoció'l cargu de Rennie como Inxenieru Xefe, pero alegó que nel so casu se -y debía interpretar como'l d'un conseyeru yá que indica espresamente que Rennie nun diseñó'l faru, nun lo executó y sobremanera que nun foi pagáu pol trabayu, cosa que sí asocedió col so güelu, Robert Stevenson.

En 1814 Rennie yá se diera cuenta de que Stevenson taba atribuyéndose el méritu del diseñu y construcción del faru de Bell Rock. Nuna carta a un amigu amuesa'l so disgustu al rellata-y esi fechu, quexándose amás de la publicidá que-y faíen los periódicos d'Edimburgu a Stevenson.

A la muerte de Robert Stevenson en 1850, el Northern Lighthouse Board publicó una necrolóxica, que foi lleida nos sos funerales, na que se-y atribúi a Stevenson el diseñu y construcción del faru. Nesa llectura taben tamién presentes los fíos de Stevenson, quien tamién yeren, yá nesi tiempu, inxenieros del Board.

Diseñu

Anque'l diseñu basar nel faru de Eddystone construyíu por John Smeaton, incluyía numberoses meyores y cambeos yá que anque les circunstancies d'unu y otru yeren paecíes, dambos son faros construyíos nun petón en mediu del mar, el de Eddystone apenes ye cubiertu pel agua en marea alta, ente que el de Bell Rock apenes sí remanez nes marees baxes.

• 
  Seición del faru de Eddystone construyíu por John Smeaton nel que se basó Robert Stevenson pal so diseñu de faru de Bell Rock. Tán indicaes les llinies d'altor de les marees alta y baxa. Como puede apreciase, namái en marea alta'l mar llega al nivel del faru.
• 
  Seición del faru de Bell Rock. Apréciase que la llinia de marea alta cubre hasta práuticamente la metá de la base sólida del faru que tien 9 metros d'altor. Al so llau ta'l tendeyón provisional onde s'agospiaben talleres y trabayadores del faru, incluyendo al propiu Robert Stevenson.

A suxerencia de Rennie, l'enclín de les parés del faru foi aumentada hasta los 40 graos na base, de forma que ésta aumentaba enforma en superficie, pa darréu dir ganando en verticalidá de forma más gradual que'l de Smeaton col fin de soportar meyor los embates del mar. El faru de Bell Rock sería más altu, 30 metros d'obra de mampostería, frente a los 21 metros del de Eddystone, teniendo amás los 9 primeros metros d'altor d'obra sólida en cuenta de 3,5 metros del diseñu de Smeaton.

Detalle comparativu de la construcción de los solados de los faros d'Eddystone, abovedaos, y de Bell Rock, planos.

Detalle de la primer filada de piedres de la base del faru. Tán indicaes les posiciones de los pasadores qu'afiten les piedres al suelu o la filada inferior nel casu del restu de les filaes.

Una de los cambeos estructurales más importantes referir a la construcción de los solados de caúna de les cámares del faru. Stevenson fizo que les piedres de los mesmos tamién fueren parte de los murios. Smeaton construyera bóvedes les cualos producíen un emburrie llateral sobre los murios. Pa reforzar éstos foi necesariu asitiar unes cadenes nunes raspies preparaes nos murios y tapaes con plomu fundíu. Nel diseñu de Stevenson l'emburrie de los solados tresmitir a los murios nel so mesma vertical polo que'l mesmu muriu suxetaba los solados y nun yeren necesarios refuerzos esteriores. Nesti diseñu, Stevenson tuvo la facilidá de poder encargar a les canteres de piedra'l talláu de les pieces d'alcuerdu a los sos deseos, facilidá de la que nun dispunxo Smeaton que namái utilizó un llindáu númberu de diseños de corte de la piedra.

Detalle de la construcción de la última planta del faru. Apréciase falsa bóveda del techu. Apréciase tamién la manera d'unión con encaxes nes cares cimera ya inferior ente les distintes filaes.

Les piedres de granitu y arenisca que constitúin la base sólida del faru tienen formes con entrantes y salientes nos sos llaterales de forma qu'encaxen unes con otres a manera d'un ruempecabeces. Les pieces de cada filada tallábense y montábense en tierra firme pa comprobar qu'encaxaben perfectamente y ensin problemes y darréu embarcábense escontra Bell Rock. Caúna de les piedres tenía unos furacos de 4,5 cm por onde s'introducía un pasador de madera de carbayu que travesaba tou la grosez de la piedra y encaxábase na filada darréu inferior hasta una fondura de 15 cm. P'asegurar esti pasador, introducíense-y cuñas tamién de madera nunes ranuras nos sos estremos. D'esta manera xuníen les filaes ente sigo. Finalmente, les piedres d'una filada teníen amás unes raspies llaterales que yeren rellenaes con un morteru especial de cuayáu rápido y en condiciones de mugor, yá usáu por Smeaton en Eddystone, el llamáu Cementu Romanu, inventáu y patentáu por James Parker en 1796. Esti sistema de fixación foi l'usáu por Smeaton en Eddystone y aplicóse nes 38 primeres filaes de piedra qu'ocupen la base sólida del faru y l'accesu hasta la primer cámara.

Dende la filada númberu 39 hasta'l cumal del faru, el métodu d'unión ente filaes camuda, cada piedra tien un resalte na cara cimera qu'encaxa nun cuévanu na cara inferior de la piedra darréu cimera. Esti métodu ye una de les grandes diferencies con respectu al diseñu emplegáu por Smeaton en Eddystone.

La 81ª y última filada, que tenía de soportar el pesu de la llinterna, foi asegurada con un aniellu de fierro. Púnxose en candia una barra de fierro que darréu foi moldiada ya introducida nuna raspia circular de 10 cm d'anchu y 7,5 de fondura na cara cimera de la filada y sellada darréu con plomu fundíu. Smeaton utilizó una cadena d'esta mesma manera pa reforzar los murios frente al emburrie de les bóvedes de los pisos.

Carauterístiques

Óptica orixinal de 1811 de reflectores catóptricos. A la derecha corte del reflector nel que s'aprecia la posición de funcionamientu de la llámpara. A la izquierda represéntase'l reflector col soporte de la llámpara en posición baxa pa estrayer la llámpara d'aquél y dexar el so caltenimientu. La pieza marcada como "a" ye'l depósitu d'aceite.

L'aparatu ópticu orixinal instaláu yera catóptrico y consistía en 24 reflectores parabólicos de 64 cm de diámetru fechos de cobre y recubiertos de plata pulío pa conferi-yos les sos carauterístiques reflectantes. Coles mesmes dísponían d'un sistema d'estracción de la llámpara pa facilitar la llimpieza y arreglu de los reflectores. Éstos taben asitiaos nun marcu paralelepipédico de planta rectangular, siete asitiaos en caúna de les cares de los llaos llargos del rectángulu y cinco nes de cada unu de los curtios. Estos últimos diez teníen afitaos nel so esterior discos de cristal coloráu. El marcu xiraba remanáu por un mecanismu de reloxería movíu por un pesu que baxaba pel interior de la torre. L'efectu yera'l d'una lluz colorao y blanca alternada. Foi'l primer faru con lluz xiratorio d'Escocia.

En 1842 tola óptica orixinal foi desmontada y treslladada al Faru de Bonavista en Terranova, Canadá. En 1877 camudóse l'alimentación d'espermaceti o aceite de ballena a parafina vaporizada. En 1902 camudar de nuevu tola óptica instalando unes lentes de Fresnel de primer orde, de 1.330 mm de distancia focal. El faru siguió emitiendo rellumos blancos y colloraos nun periodu de 60 segundos.

En 1964 el faru sufrió nuevos cambeos. Instalóse una llámpara de incandescencia llétrica de 3.500 w de potencia, instalándose xeneradores diesel pa la so alimentación. Tamién se camudó la óptica, por otra tamién de primer orde proveniente del Faru de Chicken Rock, que taba montada sobre un pedestal xiratoriu aicionáu por dos motores que-y faíen xirar a una velocidá de 2 rpm. El faru pasó a emitir rellumos de lluz blanco con un algame nominal de 28 milles náutiques.

En 1988 el faru foi automatizado siendo controláu dende entós dende'l centru de control del Northern Lighthouse Board n'Edimburgu. La Torre de Señales de Bell Rock en Arbroath perdió la so función y convirtióse en muséu de la llocalidá. Aprovechar nesta ocasión pa instalar una óptica de Dalen, sustituyendo la llámpara llétrica por otra alimentada por acetilenu y esaniciando tamién los xeneradores pa dexar espaciu a les botelles del gas. La nueva óptica yera, y sigue siendo, de tercer orde de 700 mm de distancia focal. A partir d'entós el faru pasó a emitir un rellumu de lluz blanco cada 5 segundos con un algame nominal nocherniegu de 18 milles náutiques, carauterística que caltién na actualidá.

En 1999 tuvo llugar l'últimu cambéu importante del faru na que se volvió a instalar una llámpara llétrica nesti casu alimentada por bateríes cargaes por paneles solares. Les botelles de gas fueron esaniciaes pa volver asitiar xeneradores de respaldu.

Nel faru tamién ta instalada una abaliza radar o racon qu'emite la lletra M en códigu morse con un algame tamién de 18 milles náutiques.

Historial de Serviciu

Representación del Faru de Bell Rock en mediu del estreldu d'una nube.

El faru namái permaneció intencionalmente apagáu mientres les Primer y Segunda Guerres Mundiales. Namái encendíase si avisar con antelación del pasu de dalgún buque.

El 27 d'ochobre de 1915 el cruceru acorazáu HMS Argyll unvió la señal de rutina pa encender el faru en dicha nueche. Sicasí'l mensaxe nun foi pasáu al faru, una y bones ésti nun tenía radiu y los mensaxes llevar en bote. La mar gruesa torgó que pudiera ser lleváu al faru, ésti nun foi encendíu nin s'unvió señal dalguna de respuesta al navío. Como resultáu'l cruceru embarrancó en Bell Rock, afortunadamente ensin víctimes. Foi asistíu polos destructores HMS Jackal y HMS Hornet, rescatada la so tripulación y otros enseres, y voláu col fin de fundilo.

Mientres la Segunda Guerra Mundial foi delles vegaes ametralláu por aviones enemigos mientres los años 1940 y 1941, ensin causar desperfectos importantes y una vegada bombardiáu ensin que fora alcanzáu.

La peor traxedia que sufrió'l faru tuvo llugar el 14 d'avientu de 1955 cuando un helicópteru Bristol Sycamore de la Fuercia Aérea británica estrellar contra la llinterna del faru bastiándose al mar. Los fareros trataron de rescatar a la tripulación del helicópteru pero ensin ésitu por cuenta de les males condiciones del mar y ésti acabó per llevar se los restos del aparatu. Como resultancia, amás de la perda de la tripulación del helicópteru, el faru quedó estropiáu y tuvo apagáu hasta'l 20 d'avientu en que les condiciones del mar dexaron el desembarcu d'un equipu d'emerxencia que consistió en dos flotes que fueron colgaes a cada llau del cumal del faru y regulaes por qu'emitieren un rellumu simultáneu hasta que la llinterna pudo ser reparada.

Bibliografía

• Stevenson, Alan (1861). Biographical sketch of the late Robert Stevenson (n'inglés). Edimburgu: W. Blackwood and sons. Consultáu'l 22 d'ochobre de 2010.
• Stevenson, Alan (1857). On the theory and construction of lighthouses (n'inglés). Edimburgu: Adam and Charles Black. Consultáu'l 22 d'ochobre de 2010.
• Stevenson, David (1878). «The Bell Rock Lighthouse», Life of Robert Stevenson (n'inglés). Edimburgu: Adam & Charles Black. Consultáu'l 22 d'ochobre de 2010.
• Stevenson, Robert (1931). Collins, A. F.: The Bell Rock Lighthouse. Passages selected from An account of the Bell Rock Lighthouse published in 1824 (n'inglés). Cambridge: Cambridge University Press. Consultáu'l 22 d'ochobre de 2010.
• Stevenson, Robert Louis (1912). «The building of the Bell Rock», Records of a family of engineers (n'inglés). Londres: Chatto & Windus. Consultáu'l 22 d'ochobre de 2010.
• Tomlinson, Charles (1844). «The Bell Rock Lighthouse as a type of scottish lighthouses», Smeaton and lighthouses (n'inglés). Londres: John W. Parker, West Strand. Consultáu'l 1 d'avientu de 2010.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Faru de Bell Rock.
• Lighthouses of Eastern Scotland. Sitio web con información de faros de tol mundu. (n'inglés).
• NGA list of lights. Sitio web de l'Axencia Nacional d'Intelixencia-Geoespacial. (n'inglés).
• Northern Lighthouse Board. Sitio web oficial del organismu regulador de les ayudes al navegación d'Escocia y la Islla de Man. (n'inglés).
• Bell Rock Lighthouse. Sitio web referíu al faru de Bell Rock.
• The Bell Rock Lighthouse. William Turner. 1819 (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).. Sitio web de la Galería Nacional d'Escocia.

• Datos: Q2305375
• Multimedia: Bell Rock Lighthouse