Gran Cañón
El Gran Cañon (inglés: The Grand Canyon) ye una mena ḥou nel pasu'l ríu Colorado pal norte d'Arizona, Estaos Xuníos. El Cañón ta consideráu como una de les maraviyes naturales del mundu y ta asitiáu na so mayor parte dientro del Parque Nacional del Gran Cañón (que foi de los primeros Parques Naturales de los Estaos Xuníos). El presidente Theodore Roosevelt foi'l mayor promotor del área del Gran Cañón, visitándolu abondes ocasiones pa cazar pumes o para regalase col impresionante paisax.
| Gran Cañón | |
|---|---|
| Grand Canyon (en) | |
 | |
| Situación | |
| País |  Estaos Xuníos |
| Estaos |  Arizona |
| Tipu | canga |
| Asitiáu en | ríu Colorado |
| Coordenaes | 36°05′51″N 112°05′43″W / 36.0975°N 112.0953°O |
  Gran Cañón Gran Cañón (los EE.XX.) | |
| Datos | |
| Conca hidrográfica |
cuenca hidrográfica del Colorado (es)  |
| Llonxitú | 277 mi |
| Fondura | 1300 m |
 | |
El cañón foi creáu pol ríu Colorado; el so calcer socavó'l tarrén durante millones d'años. Tien sobre 446 km de llargor, cuenta con cordaleres d'ente 6 a 29 km d'anchor y llega a fondures de más de 1.600 m. Cerca de 2.000 millones d'años de la historia de la Tierra quedaron espuestos cuando'l ríu Colorado y los sos tributarios o afluentes cortaben capa tres capa de sedimentu al mesmu tiempu que la meseta del Colorado s'alzaba.
Xeografía
editar
El Gran Cañón ye mui fondu, per dalgunes estayes supera'l quilómetru y mediu de fondura, con 446 quilómetros de llargor corta la meseta del Colorado asoleyando estratos paleozoicos. Los estratos apaecen gradualmente dede Lee's Ferry (puntu oficial del comienzu del Gran Cañón) hasta Phantom Ranch. El cañón termina na fastera ú'l ríu crucia'l Grand Wash Fault (cerca del llagu Mead).
La oroxénesis, provocada poles plaques tectóniques, conxugó l'orixe de los Montes Rocosos asina como la formación de la meseta del Colorado irguiendo varios quilómetros les estremaes capes de sedimentu. La mayor elevación provoca mayores precipitaciones na cuenca de drénax del ríu Colorado, pero non lo suficiente como pa que'l Gran Cañón dexe de ser una zona semiárida.
La elevación de la meseta del Colorado ye desigual, como resultáu el borde norte (North Rim) del Gran Cañón tá asitiáu 300 metros pencima del borde sur (South Rim). El fechu de que'l ríu Colorado discurra más cerca del South Rim explícase por mor d'esta elevación asimétrica. Casi tola escorrentía dende la meseta detrás del cantu norte (el que recueye más lluvia y nieve) discurre hacia'l Gran Cañón, mentres que la mayor parte de la escorrentía sobre la meseta detrás del arba al sur va llonxe del Cañón (siguiendo la inclinación predominante). El resultáu ye una mayor erosión y polo tanto un mayor ensanchamientu del cañón y los cañones tributarios asitiaos al norte del ríu Colorado.
Les temperatures nel North Rim son xeneralmente menores que nel South Rim per aciu la mayor elevación (2.483 m sobre'l nivel del mar). Les grandes nevaes son comunes metanes los meses de iviernu. El borde sur tien meyores servicios pal turismu, y les vistes panorámiques que faen pernomáu al Gran Cañón.
Xeoloxía
editarLa mayor parte de les roques sedimentaries que se pueden observar nel Gran Cañón van dende los 2.000 millones d'años de antigüedá de los esquistos asitiaos nel fondu del Inner Gorge hasta los 230 millones d'años de les piedres calices vieyes de 'Kaibab'. La mayor parte de los estratos foron depósitaos nos mares caldios poco fondos na zona cercana a la costa y nos pantanos costeros que formaba el mar nos repetidos avances y retiradas de la costa. La mayor esceición ye la piedra arenisca de Coconino que fue depositada del mesmu mou que les dunes nel desiertu.
La gran fondura del Gran Cañón y especialmente la altura de sus estratos (muchos de los cuales se formaron debajo del nivel del mar) se puede atribuir a los 1.500-3.000 m de elevación de la meseta del Colorado, elevación que principió a producise fai cerca de 65 millones d'años; esta elevación produxose en delles etapes más que nun procesu continu. El procesu de elevación aumentó el gradiente de la corriente del río Colorado y tributarios, aumentando asina la so velocidá y la so capacidá pa atravesar la roca.
L'área de drenax del ríu Colorado (del cualu forma parte el Cañón del Colorado) formóse hai 40 millones de años, dun que'l Gran Cañón tien probablemente menos de 6 millones d'años de antigüedá (teniendo llugar la mayor parte del procesu erosivu nos últimos 2 millones d'años). El resultáu d'esta erosión son unes de les más completes columnes xeolóxiques del planeta. El ríu sigui na actualidá erosionando activamente'l so calcer, asoleyando roques ca vegada más vieyes.
Les condiciones climatolóxiques más llentes que se dieren metanes les glaciaciones incrementaron la cantidá d'agua recoyío nel área de drenax del ríu Colorado. La consecuencia foi que'l ríu aumentó la velocidá y la fondura del so procesu erosivu durante estes dómines.
Fai 5,3 millones d'años el nivel base (puntu más baxu del ríu) y el cursu del ríu Colorado (o'l so ancestru xeológicu) camudaron cuando s'abrió'l golfu de California y descendió'l nivel base del ríu. Esto incrementó la velocidá d'erosión de tala forma que casi la totalidá de l'actual fondura del Gran Cañón se consiguió fai 1,2 millones d'años. Las paredes colgantes del cañón foron creaes pola erosión diferencial.
Fai un millón d'años l'actividá volcánica (principalmente cerca del área oeste del cañón) depositó cenices y llava sobre l'área, material qu'inclusive llegó producir preses naturales sobre'l Colorado. Estes son les roques más nueves del parque.
Col actual gradiente de corriente, el ríu Colorado podría afondar otros 370 a 600 metros na roca nantes d'algamar el nivel base.
Xeneralidaes
editar- Altor: el Ríu Colorado cuerre a 2.210 m abaxo del borde o ribera sur.
- El borde norte alcanza 2.422 m d'altor.
- Anchu: La distancia ente les riberes o bordes norte y sur oscila ente los 16 a 29 km según el puntu del que se mida la distancia.
- Altor máxima de garganta: 1.470 m
- De la entrada este a la salida oeste del Gran Cañón mide alredor de 350 km.
Referencies
editarEnllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Gran Cañón.
- Semeyes y Llibru del camín del Gran Cañón
- Visita Visual al Gran Cañón Archiváu 2007-10-12 en Wayback Machine
- Fotográficu virtual excursión al Gran Cañón Archiváu 2010-10-24 en Wayback Machine
- Gran Cañón Panorama Archiváu 2009-08-03 en Wayback Machine Fotografíes panorámiques de 360°
Datos: Q118841- Multimedia: Grand Canyon
