Idioma emiliano-romañol

El emiliano-romañol (tamién llamáu a cencielles emiliano) ye una llingua del grupu galoitaliano de les Llingües romániques. Falar n'Italia noroccidental, na Emilia-Romaña, nel sur de Lombardía, norte de Toscana (Lunigiana) y nel norte de Marche. Tamién s'usa en San Marín.

Emiliano-romañolo
'Emiliàn-rumagnòl'
Faláu en Bandera d'Italia Italia
Bandera de San Marín San Marín
Falantes 3,5 millones
Familia Llingües indoeuropees

 Itálicu
  Romance
   Ítalo-occidental
     Galu-italianu
       Emiliano-romañol

Alfabetu Llatín
Estatus oficial
Oficial en Nengún país
Reguláu por Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1 nengún
ISO 639-2 ruque
ISO 639-3 egl

Estensión del emiliano-romañolo

El númberu de falantes na Emilia-Romaña envalorar en 3.500.000 aproximao (datu de 1987). En San Marín el 83% de la población (20.100 habitantes) falen el sanmarinés (datu de 1993), que ye un dialeutu del Emiliano-Romañol. El emiliano-romañol ta reconocíu como llingua minoritaria d'Europa dende 1981 (Informe 4745 del Conseyu d'Europa). Tamién la UNESCO incluyir na so Llibru Coloráu de les Llingües Amenaciaes, ente los idiomes dignos de proteición. L'autoridá de rexistru de la norma ISO 639-3 asignó-y el códigu "EML".

N'Italia tradicionalmente denominóse-y "dialetto" (dialeutu), terminoloxía que puede resultar confusa fuera d'Italia yá que el emiliano-romañol nun ye una variante dialeutal del italianu, sinón una evolución paralela del llatín. Les variedaes de emiliano-romañol tienen traces morfolóxiques, sintácticos y léxicos estremaos del italianu, y de fechu comparten un bon númberu d'isogloses col galorromance y el occitanorromance que nun son compartíes poles llingües italianes centromeridionales.

Clasificación llingüística

editar

Dialeutos

editar

Los dialeutos del emiliano-romañol estremar en dos componentes principales, cada unu de los cualos inclúi distintos subdialeutos.

N'Emiliano los subdialeutos son:

  • Emiliano Occidental
  • Emiliano Central
  • Emiliano Oriental
  • Lunigiano
  • Mantuano
  • Sanmarinés
  • Vogherese-Pavese

Y en Romañol esisten:

  • Romañol del Norte
  • Romañol del Sur

Léxicu comparáu

editar

La siguiente tabla compara dellos cambeos fonéticos, como la cayida de vocales finales y palatalizaciones diverses en emiliano-romañol y otres variedaes galoitalianes:

LLATÍN NŎCTE(M) LĂCTE(M) FĂCTU(M) CĂNE(M) HŎMINE(M) LUPU(M)
Galoitaliano Lombardu nɔʧ laʧ faʧ ca ɔm luf
Ligur lajt /
loet(y)
fajt can ommo
Emiliano nɔt lat fat can ɔmen lauv
Vénetu note late fato can ɔmo lupo
Italianu
estándar
nɔtte latte fatto cane uomo lupo

Comparanza léxica

editar

Los numberales en distintes variedaes galoitalianes son:[1]

GLOSA Ligur Piamontés Lombardu Romañol
'1' yŋ / yna jyŋ / jyna vyŋ / vɶna oŋ / ona
'2' dui / duːy dui / duɛ dyː / dɔ duː / dʌo
'3' trei / trɛː trei / trɛ triː / trɛ triː / trai
'4' kwatru kwɒtr kwater kwaːter
'5' siŋkwe ʦiŋk ʦiŋk θyŋk(w)
'6' seːi seːʒ seːs siː
'7' sɛte sɛt sɛt sɛːt
'8' øel to øːt vɔt ɔːt
'9' nøːve nøv nɶf nonːv
'10' deːʒy deːʒ deːs diːz

Los numberales '1', '2' y '3' estremen ente formes de masculín y femenín.

Referencies

editar