Idioma q'anjob'al
L'idioma q'anjob'a el (AFI [ʠaŋχoˈɓal], tamién conocíu como Kanjobal)[2] ye unu de los idiomes mayenses faláu pola población Q'anjob'al que na so mayoría vive nel altiplanu occidental de Guatemala y n'estremu de Chiapas.
 'Q'anjob'a el' | |
|---|---|
| Faláu en |  Guatemala Méxicu
|
| Rexón | Huehuetenango y Chiapas |
| Falantes | 77 700 |
| Puestu | Non nos 100 mayores (Ethnologue 1996) |
| Familia | Llingües mayenses Q'anjob'alano-Chujeano |
| Alfabetu | Llatín |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | Llingua nacional en Guatemala.[1] |
| Reguláu por | Academia de Llingües Mayes de Guatemala |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | nengún |
| ISO 639-2 | myn
|
| ISO 639-3 | kjb
|
La comunidá llingüística q'anjob'al tenía unos 77 800 falantes según estimaciones de SIL en 1998, concentraos en tres conceyos del departamentu de Huehuetenango: Santolaya (Jolom Konob), San Juan Ixcoy (Yich K'ox), San Pedro Soloma (Tz'uluma') y Santa Cruz Barillas (Yal Motx).[3][4]
L'idioma q'anjob'a la forma parte de la caña q'anjob'al de les llingües mayenses. La familia de llingües mayenses inclúi 31 idiomes, de les cualos 2 son estinguíos. La caña q'anjob'al inclúi tamién los idiomes chuj, acateco, jakalteco y tojolabal. Los idiomes q'anjob'alenses son consideraos como los más conservadores de les llingües mayenses, anque esisten tamién innovaciones interesantes.[5]
La comunidá llingüística q'anjob'al tenía unos 77.800 falantes según estimaciones de SIL en 1998, concentraos en tres conceyos del departamentu de Huehuetenango: Santolaya(Jolom Konob), San Juan Ixcoy(Yich K'ox), San pedro Soloma(Tz'uluma') y Santa Cruz Barillas(Yal Motx). L'idioma q'anjob'a la forma parte de la caña q'anjob'al de les llingües mayenses. La caña q'anjob'al inclúi tamién los idiomes chuj, acateco, jakalteco y Tojolobal. Los idiomes q'anjob'alanos son consideraos como los más conservadores de les llingües mayenses, anque esisten tamién innovaciones interesantes. Tien 31 grafemes. Úsase les lletres del alfabetu español más un núemro de lletres compuestes col signu ' que significa "un stop glotal" - un soníu creáu nel gargüelu (k', q', t', ch', tx', tz'). La lletra b escríbese como b' pa estremalo del b español que ye más nidiu. La lletra xh pronúnciase como un nidiu ch. La lletra x ye paecíu, pero un pocu más fuerte. Vocabularo: Ja - sí Maj - non Yuj wal dios - gracies! Jilkob'a vemos! Watx' - bonu/bien B'aytal ai - ónde ta .… Ton - vamos! Ai'l mio - Hai..? Watx' el mio a k'ul - cómo tas?
Referencies
editar- ↑ Congresu de la República de Guatemala. «Decreto Númberu 19-2003. Llei d'Idiomes Nacionales». Consultáu'l 22 de xunu de 2009.
- ↑ Otros variantes del nome inclúin Kanjobal de Santolaya, Kanhobal, Qanjobal, Conob, y Kanjobal oriental.
- ↑ «Comunidad Llingüística Q'anjob'al». Academia de Llingües Mayes de Guatemala. Consultáu'l 20 de xineru de 2009. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ La mayoría de los falantes anicien nel conceyu de Santolaya. Arriendes de emigraciones recién esiste tamién comunidaes de falantes de q'ankob'al en Méxicu y los EE. UU. Vease Gordon (2005).
- ↑ Robertson (1992), p.154.
Bibliografía
editar- Comunidad Llingüística Q'anjob'al añu= 2005. Gramática descriptiva q'anjob'al = Yaq'b'anil stxolilal ti' q'anjob'al. Academia de Llingües Mayes de Guatemala (ALMG), Comunidá Llingüística Q'anjob'al allugamientu= Ciudá de Guatemala.
- Gordon, Raymond G., Jr.; (ed.) (2005). «Q'anjob'al, Eastern», SIL International: Ethnologue: Languages of the World (version en llinia), Barbara F. Grimes (ed. contribuyente), Fifteenth edition, Dallas, TX: SIL International. ISBN 1-55671-159-X.
- Oxlajuuj Keej Maya' Ajtz'iib' [OKMA] (2000). Variación dialeutal en q'anjob'al = Sk'exkixhtaqil yallay koq'anej, Saaqjumay [Sonia Raymundo González], Adán Francisco Pascual, Pedro Mateo Pedro, and B'alam Q'uq' [Eladio Mateo Toledo] (co-autores), Nora C. England (asesor), Guisela Ascensio Lueg, Guatemala: Cholsamaj. ISBN 99922-53-08-8.
- Robertson, John S. (1992). The History of Tense/Aspect/Mood/Voice in the Mayan Verbal Complex. Austin: University of Texas Press. ISBN 0-292-72075-0.
Enllaces esternos
editar- Comunidá Llingüística Q'anjob'al, Comunidá Lungüistica Q'anjob'al de l'Academia de Llingües Mayes de Guatemala [ALMG]
Datos: Q35551
