Idiomes de Xeorxa

En Xeorxa fálense delles llingües de distintos grupos llingüísticos. El xeorxanu, idioma oficial en tol país, ye la llingua materna predominante en tol territoriu. Según una encuesta realizada sería la llingua materna de más del 80% de la población. El xeorxanu escribir col so propiu alfabetu y pertenez a les llingües caucásiques meridionales, tamién conocíes como llingües kartvelianes que son falaos principalmente en Xeorxa, con pequeños grupos de falantes n'otros países. Otres llingües kartvelianes falar en distintos partes del país, estes llingües son: megreliano, laz y esvano. Los falantes d'estes llingües son billingües; falen xeorxanu como llingua materna xunto colos sos idiomes propios.

L'idioma abkhasu de la caña llingüística abkhaso-adigué faláu na República Autónoma d'Abkhasia. Según la constitución xeorxana ye la llingua cooficial na Abkhasia xunto al xeorxanu.

El rusu fálase llargamente en Xeorxa, como resultáu de la política llingüística de la Xunión Soviética. Ye la segunda llingua más falada nel país. Según dellos censos realizaos en 2004, el 55% de la población xeorxana tien el rusu como la so segunda o tercer llingua.

Tamién se falen otres llingües en distintes rexones de Xeorxa, l'osetiu, en Osetia del Sur, l'armeniu na rexón de Samtsje-Yavajeti, l'azerbaixanu na rexón de Kvemo Kartli. Tamién se falen otres llingües minoritaries como'l checheno, curdu o griegu.

L'inglés yá se convirtió na llingua estranxera más importante y arrobinada ente los mozos, bien aceptada en Xeorxa, especialmente nos negocios y el turismu. Anguaño, la mayoría de la población nueva tien ciertes conocencies de la llingua. Síguen-y n'importancia otres llingües estranxeres como'l alemán y el francés.

Xeorxanu

Señal de tráficu en xeorxanu y n'inglés.

L'idioma xeorxanu (en xeorxanu: ქართული ენა kartuli ena) ye la llingua oficial de Xeorxa, ye la llingua materna d'unos cuatro millones de xeorxanos, aproximao'l 80% de la población del país, y otros dos millones de persones nel estranxeru (principalmente Turquía y Rusia, con comunidaes más pequeñes n'Azerbaixán, etc.). El xeorxanu ye una llingua con un alfabetu propiu dende'l sieglu V o VI y pertenez a les llingües caucásiques meridionales, tamién conocíes como llingües kartvelianes, ye la más falada ente les llingües caucásiques del sur, cuenta aproximao con 4.100.000 falantes. El xeorxanu ye la principal llingua escrita pa tolos grupos étnicos xeorxanos, inclusive pa los falantes de les otres llingües caucásiques meridionales (megreliano, laz y esvano).

Alfabetu

L'alfabetu xeorxanu (en xeorxanu: მხედრული, mkhedruli) ye l'alfabetu modernu utilizáu pa la escritura del idioma xeorxanu. Consta de 33 lletres y caltién l'orde de los soníos del alfabetu griegu. Reemplazó al asomtavruli que foi sustituyíu pasu ente pasu pol kutxovani, de forma angulosa, escontra'l sieglu IX. El kutxovani foi reemplazáu de la mesma pola versión de forma más arrondada, conocida como mxedruli, que pasaría a ser común nel sieglu XIII.

Manuscritu xeorxanu del sieglu X nel monesteriu de Parkhali.

Llingües rexonales

Abkhasu

L'abkhasu (idioma abkhasu: Аҧсуа) ye una llingua perteneciente a la familia caucásica, caña abkhaso-adigué o noroccidental, a la que tamién pertenecen el cabardiano-circasianu y l'escastáu ubijé. Tien alredor de 105.000 falantes nativos, la mayoría na Abkhasia, al noroeste de Xeorxa, na mariña oriental del mar Negru. Tien l'estatus de llingua cooficial na República Autónoma d'Abkhasia xunto'l xeorxanu. La gran mayoría de los abkhasos, aparte del abkhasu, falen rusu y xeorxanu. Tres delles esperiencies pa escribir con calteres llatinos o xeorxanos, dende 1954 solo utiliza'l alfabetu cirílicu con dellos signos complementarios.

Megreliano

Distribución de les llingües kartvelianes nel Caucáso, el xeorxanu en verde claru, el megreliano en color naranxa, el esvano n'azul y el laz en verde escuru.

Mingrelianu, o megrelianu (en megrelianu: მარგალურ ნინა margalur nina), ye una llingua falada nel oeste de Xeorxa con unos 500.000 falantes nativos, principalmente na rexón de Mingrelia, y nuna parte al este d'Abkhasia, nel distritu de Gali. Los sos falantes son principalmente los mingrelianos, un subgrupu rexonal del pueblu xeorxanu. El megrelianu escríbese de normal col alfabetu xeorxanu, pero nun tien la condición de norma escrita o oficial. Cuasi tolos falantes son billingües, usen el megrelianu principalmente pa ámbitos familiares ya informales, y el xeorxanu pa otros fines.

Esvano

El esvano (en esvano: ლუშნუ ნინ lushnu nin) ye un idioma faláu nel noroeste de Xeorxa, principalmente na rexón de Svanetia y nel norte d'Abkhasia. Ye faláu por unes 30.000 persones. L'idioma ye usáu nel ámbitu familiar y na comunicación social informal. Nun tien un estándar d'escritura nin estatus oficial, los falantes d'esta llingua son d'orixe xeorxanu y tamién falen la llingua xeorxana como la so llingua materna. L'idioma ta en peligru de desapaición debíu al llindáu númberu de persones que la falen.

Laz

L'idioma lazurí o laz (ლაზური ნენა lazuri nena, en laz) ye faláu polos laz na vera suroriental del mar Negru. Envalórase que lo falen ente 220.000 y 500.000 persones en Turquía (provincies de Rize y Artvin) y unes 30.000 persones en Xeorxa (Ayaria). Ta estrechamente rellacionáu col mingreliano y dacuando dambes llingües considérense dialeutos d'una sola llingua zan. El laz nun tien estatus oficial nin en Turquía nin en Xeorxa. Solo ta presente nel ámbitu familiar y para lo demás usen la llingua oficial de los sos países (turcu o xeorxanu).

Osetiu

Oseto escritu col alfabetu xeorxanu, 1940.

El osetiu o oseta (osetiu: Иронау ironay) ye una llingua de la familia irania que se fala en Osetia nes fasteres centrales de los montes d'El Cáucasu, nuna zona fronteriza ente Rusia y Xeorxa. L'área en Rusia ye conocida como Osetia del Norte - Alania, ente que l'área en Xeorxa ye conocida como Osetia del Sur. El númberu de falantes d'osetiu ye d'alredor de 525.000, el 65% de los cualos vive en Osetia del Norte y el 10% en Osetia del Sur. Tres delles esperiencies pa escribir con calteres llatinos o xeorxanos, anguaño solo utiliza'l alfabetu cirílicu con dellos signos complementarios. Esisten dos dialeutos o variantes xeográfiques: el ironau y el digoronau, siendo la primer variante la más falada. L'osetiu escritu puede reconocese fácilmente pol usu de la lletra æ, lo cual nun asocede en nenguna otra llingua qu'emplegue l'alfabetu cirílicu.

Referencies

Enllaces esternos

Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Idiomes de Xeorxa.