Wikipedia

Jan Hus

Jan Hus (Tocante a esti soníu /ˈjan ˈɦus/ (?·i)), tamién conocíu como Juan Huss o Juan de Hussenitz (Hussenitz, Reinu de Bohemia, c. 1370 - Constanza, Sacru Imperiu Romanu Xermánicu, 6 de xunetu de 1415), foi un teólogu y filósofu checu. Rector de la Universidá Carolina de Praga. Como reformador y predicador considérase-y unu de los precursores de la Reforma Protestante; los sos siguidores conócense como husitas. Morrió quemáu na foguera, al ser condergáu por herexe nel Conceyu de Constanza.

Jan Hus
profesor

Vida
Nacimientu Husinec (Prachatic) (es) Traducir[1], circa 1371[2]
Nacionalidá Reinu de Bohemia
Bandera de Sacru Imperiu Romanu Xermánicu Sacru Imperiu Romanu Xermánicu
Residencia Birth house of Jan Hus (en) Traducir
Muerte Konstanz[3], 6 de xunetu de 1415[4] (43/44 años)
Sepultura Ríu Rin[5]
Causa de la muerte Muerte na foguera
Estudios
Estudios Universidá Carolina de Praga 1393) Grau n'Artes
Llingües falaes latín humanista (es) Traducir[6]
checo antiguo (es) Traducir[7]
checu[8]
llatín[8]
Alumnu de Stanislaus von Znaim (es) Traducir
Oficiu traductor, teólogu, profesor universitariu, escritor, filósofu, pastor, llingüista, profesor, predicador, presbíteru, bohemicist (en) Traducir
Emplegadores Universidá Carolina de Praga
Seudónimos Paulus Constantius[9]
Santoral
6 de xunetu
Creencies
Relixón protestantismu
Ilesia católica llatina
Cambiar los datos en Wikidata

Biografía

editar

Infancia

editar

Juan Hus nació hacia 1370 en Hussenitz, una pequeña villa de la rexón de la Bohemia meridional (güei República Checa), nel senu d'una familia de probes llabradores.[10] El so padre morrió siendo Juan entá un neñu, polo que foi criáu con muncho esfuerciu pola so madre. Demostró tener piedá y fervor relixosu dende la so infancia, participó como molacín y cantó nel coru de la ilesia. Los llibros relixosos apasionáben-y. Cierta nueche que lleía la vida de San Llorienzo cerca de la chimenea, averó la so mano al fueu pa ver hasta ónde sería capaz de soportar los tormentos que San Llorienzo sufriera.[ensin referencies]

Formación

editar

Jan Hus recibió la meyor educación que dexaben les circunstancies, aprendiendo lo suficiente sobre los escritores de Grecia y Roma nuna escuela privada na provincia de Bohemia, onde sacó'l títulu de Bachiller en Teoloxía en 1398. Aceptóse-y na Universidá de Praga por caridá, esto ye, dexóse-y estudiar nesa universidá anque nun tenía'l dineru pa costear los estudios. Llueu dio pruebes de la so capacidá intelectual y destacóse pola so dilixencia y aplicación al estudiu. Foi Maestru n'artes en 1396 y siguió especializándose en teoloxía de la qu'enseñaba filosofía.[11]

Nel ambiente universitario, Jan Hus atopar con una fuerte división de nacionalidaes, bávaros, saxones, polacos y bohemios (checos). Una fuerte mentalidá independentista marcaba a estos postreros, los checos engarraben frecuentemente contra los otros. Inclusive nel campu de les teoríes filosófiques marcábase la diferencia, por casu, los checos basar nel realismu, ente que los alemanes yeren partidarios del nominalismu. Na universidá de Praga reinaba la concepción teolóxicu filosófica del realismu escotista, del cual viose influyíu'l pensamientu de Hus.[11]

 
Jan Hus nel Conceyu de Constanza.

Jan Hus foi escritor d'una gran obra denomada Eclessia (Ilesia en griegu), detallando les sos mayores discrepancies contra'l sistema católicu romanu imperante nesa dómina ( Spinka, " Jan Hus " Conceutu de la Ilesia, p.261). La so conclusión más importante basar en que Cristu ye la cabeza de la Ilesia y non el Papa y los cardenales. Esti escritu foi clave pal espertar de la Ilesia Protestante.

Carrera eclesiástica

editar

Hus foi ordenáu sacerdote en 1400 y al añu siguiente llogró'l cargu de decanu de la Facultá d'Arte y Filosofía. Foi nomáu predicador pol rei de Bohemia, Wenceslao de Luxemburgu, primero na ilesia de San Miguel y depués na capiya de Belén de Praga en 1402, onde se predicaba puramente n'idioma checu.[11]

Hus encabezó dende 1408 un movimientu basáu nes idees de Juan Wiclef denomináu husismo y los sos siguidores, los husitas, multiplicar en momentos en que la cristiandá sufría la crisis del Cisma d'Occidente. Dende 1378 la Ilesia atopábase estremada en dos obediencies, una al papa de Roma y otra a l'antipapa d'Avignon. Dende'l púlpitu, Hus, criticaba esa división, la corrupción moral de la Ilesia, los abusos que cometía y la riqueza que taba atropando. Nun intentu de solucionar la cisma, un grupu de cardenales convocó en 1409 un conceyu en Pisa, onde depunxeron a los papes Gregorio XII de Roma y Benedicto XIII d'Avignon y escoyeron un terceru, Alejandro V de Pisa. Los dos primeros nun dieron marcha tras y caltuviéronse firmes nos sos cargos. Asina que la Ilesia pasó a tener trés pretendientes al solio pontificiu. El rei Wenceslao rindió obediencia al antipapa Alejandro V, dixebrándose con más fuercia de los llamaos alemanes, que caltuvieron la so obediencia al papa romanu.[12]

Nesti contestu, Hus foi nomáu en 1409 rector de la Universidá de Praga. A la lluz de les doctrines de Wiclef, quería que la Ilesia católica fuera probe, que tou lo que fixera tuviera claramente basáu nel Evanxeliu; amás, criticaba la venta d'indulxencies. Dicía-y a tol pueblu que debía desobedecer a la Ilesia porque rescamplaba que los sacerdotes vivíen nel pecáu. Tamién pretendía que se prohibieren los bailles. Participó nos grupos que surdieron na escuela de predicadores de Milic de Kromeriz, que deseyaben volver a la pureza de los primeros años del cristianismu y oponíense a los grandes dirixentes de la Ilesia.[12]

Contra'l papáu

editar

Hasta esti momentu, Hus nun fora tan lloñe. La cuestión agravóse cuando desenvolvió la so posición respeuto al papáu, Hus plantegaba que la verdadera Ilesia yera invisible, y tolos que pertenecen a la Ilesia son los sos miembros, onde la Ilesia romana tien un rol eminente, pero nun ye la verdadera Ilesia de Cristu, yá que enseñaba que solo Cristu yera la cabeza de la Ilesia. Predicaba que Xesucristu yera la verdadera Piedra y non Pedro, y dicía que'l papa, cola so corrupción y les sos munchos pecaos y errores qu'enseñaba a les persones, yera la encarnación del anticristu. Les crítiques de Hus diríxense principalmente a l'antipapa Xuan XXIII,[13][14] socesor d'Alejandro V, a quien el rei de Bohemia diera la so obediencia. Xuan XXIII, pa financiar la guerra contra Ladislao, promulgó la predicación de les indulxencies en Bohemia. La manifestación pública de Hus causó la rocea de los predicadores, unviaos pol antipapa, que se debía más que tou a que allos solo interesába-yos el dineru y pocu l'esplicar bien el significáu de les indulxencies a los fieles.[15]

Peles cais de la ciudá llevar en procesión dos imáxenes, una del papa vistíu con vezos pontificales perricos, y otra de Xesucristu con vistíos probes y cargando una cruz. A trés de los manifestantes executóse-yos por metese contra'l predicadores de Xuan XXIII, y los bohemios venerar como mártires, ente que Hus foi escomulgáu pol cardenal Stefaneschi.[16]

Condena del Conceyu de Constanza

editar

Pa poner fin a la división de la cristiandá occidental, l'emperador Segismundo convocó'l conceyu de Constanza, más tarde ratificáu pol antipapa Xuan VIII y depués confirmáu pol papa Gregorio XII. Nesta ocasión, Jan Hus tuvo la ilusión de presentase a l'asamblea conciliar pa defender les sos doctrines y ser declaráu inocente.[17]

 
Martiriu de Jan Hus (Spiezer Schilling, 1485).

El conceyu duró del 5 de payares de 1414 al 22 d'abril de 1418. L'emperador, que confiaba y creía na inocencia de Hus, prometió-y un salvoconducto p'allegar ellí y esplicar los sos postulaos. Hus llegó a Constanza el 3 de payares, dos díes primero que s'abrir el conceyu, onde se presentó a los teólogos del conceyu, pero les torgues de los sos propios compatriotes, qu'espublizaren un xuiciu bien negativu sobre él y sobre les sos doctrines, nun dexaron que saliera triunfante como lo esperaba. La escomunión prohibía-y celebrar la misa y predicar, pero Hus nun fixo casu y trasgredió la prohibición, polo que foi deteníu'l 28 de payares en casa d'un capitular y encarceláu -a pesar de lo axustao- nun edificiu del conventu de los Dominicos.[17] Cuando'l rei Segismundo llegó'l 24 d'avientu, amosóse enoxáu por nun haber se cumplíu lo que prometiera, pero nun fixo nada por ayudar a Hus. Comoquiera que Segismundo quería heredar la corona bohemia del so hermanu Wenceslao, interesába-y más que se rehabilitara la reputación de Bohemia.

El 24 de marzu de 1415 treslladóse a Hus a la torre de los Descalzos y más tarde foi encarceláu na torre del palaciu obispal en Gottlieben (anguaño Suiza). El 4 de mayu condergó'l Conceyu a Wiclef y la so doctrina a títulu póstumu. El 5 de xunu de 1415 llevar a Hus al conventu de los Franciscanos, onde pasó les últimes selmanes de vida. Del 5 al 8 de xunu de 1415 foi sometíu a interrogatoriu nel refectorio del conventu. El Conceyu esixíalu que retratárase y abjurara públicamente de la so doctrina. Hus negar a retratase de ser siguidor de delles de les doctrines de Wiclef y caltúvose firme hasta finales de xunu. Na asamblea xeneral del Conceyu, celebrada la mañana del 6 de xunetu de 1415, foi condergáu por herexía, degradáu del rangu sacerdotal y abandonao en manes del brazu secular. L'emperador acusó-y de traición y condergólu a morrer na foguera, executándose la sentencia esi mesmu día. [18] En dicha asamblea taben presentes, como representantes del poder secular, l'Emperador Segismundo, Federico de Hohenzollern, Lluis III del Palatináu y un magnate húngaru. Como representantes del poder eclesiásticu dieron el so votu l'obispu cardenal d'Ostia, l'obispu de Lodi, l'obispu de Concordia y l'arzobispu de Milán. Como'l papa Gregorio XII abdicara enantes, la condena facer ensin participación papal.

Hus foi apurríu al poder secular, que lo llevó fora del cascu de la ciudá. La foguera instalárase nun llugar llamáu Brühl ente la muralla y el foso. La orde de prender fueu a la foguera, na que se topaben Hus y los sos escritos, dar el Conde palatino Luis en nome del Emperador. Los verdugos espardieron les cenices de Hus pol ríu Rin. Dende'l sieglu XX hai una placa conmemorativa nel sitiu del patíbulu medieval.

Dalgunos afirmen qu'antes de ser quemáu, Hus dixo les siguientes pallabres:

«Vas rustir un gansu,[19] pero dientro d'un sieglu te vas atopar con un cisne que nun vas poder rustir.»

Los siguidores de la Reforma Protestante suelen identificar a Martín Lutero con eses pallabres, yá que 102 años dempués, Lutero clavó los sos 95 tesis en Wittenberg y nel so escudu d'armes figuraba un cisne.[20]

Hus escribió nuna carta de despidida a los sos amigos :

«Esto enlléname de prestar, que tuvieren que lleer los mios llibros, onde se manifiesta la so maldá. Tamién sé que lleeron los mios llibros con más interés que les Sagraes Escritures porque queríen atopar nellos les sos falses doctrines.»

El movimientu husita

editar
Artículu principal: Guerres husitas

La muerte de Hus foi sentida en Bohemia como una ofiensa a la nación, lo cual desencadenó una revuelta tarrecible de los sos siguidores, los husitas. En delles parroquies, los sacerdotes que nun compartíen les doctrines de Hus fueron espulsaos. Inclusive l'arzobispu de Praga foi oxetu d'amenaces. Dellos nobles de la rexón, encabezaos pola reina Sofía, unviaron una carta al conceyu de Constanza na que declaraben a Hus como héroe nacional y rebatían les acusaciones contra él. Aseguraben amás que lo d'una supuesta herexía bohemia yera una mentira y una invención del infiernu.[21]

Depués formóse una lliga de nobles pa defender la llibertá de predicación, pa protexer a los miembros del movimientu del poder episcopal y contra la inxusta escomunión.[21] Los husitas estremáronse ideológicamente en dos grupos principales:[11]

  • Los utraquistas: grupu más moderáu que taba formáu pola baxa nobleza y la burguesía y que fueron sofitaos pola Universidá de Praga.
  • Los taboritas: grupu más radical, constituyíu en redol a la fortaleza de Tábor y con influencia de corrientes milenaristes, con tintes antinobiliarios y antigermánicos.

Nun primer momentu dambes corrientes xuniéronse en redol al militar Jan Žižka, entamándose militarmente y enfrentándose a les tropes imperiales. La represión foi violenta y llograron imponese na rexón bohemia.[21] Sicasí, Žižka morrió por causa de la peste negro y les corrientes husitas dixebráronse, acabando enfrentaes ente elles. Los taboritas siguieron coles sos campañes militares, saqueos y pillaje, ente que los utraquistas dirixir al Conceyu de Basilea, onde se reconciliaron cola Ilesia y col emperador Segismundo, dando'l so sofitu a dambos na llucha contra los taboritas y ganándolos el 31 de mayu de 1434 na batalla de Lipany.[11]

 
Monumentu a Jan Hus en Praga.

Monumentu a Jan Hus

editar

A Jan Hus dedicóse-y en 1915 un conxuntu escultóricu na Plaza de la Ciudá Vieya (Staroměstské náměstí) de Praga, por cuenta de la conmemoración de los 500 años de la so muerte.[22]

Posible rehabilitación pola Ilesia católica

editar

La Ilesia Católica a partir del conceyu Vaticanu II declaróse a cuenta de una posible rehabilitación de Jan Hus. En dichu conceyu, l'obispu auxiliar Kampe declaró que «tamién nós los católicos tenemos de confesar güei ensin nengún mieu que los xueces en Constanza equivocáronse y que la muerte nes llapaes del reformador Hus va entendida naquel pidimientu de perdón xeneral que fizo Pablo VI».[12]

En 1999 Xuan Pablu II señaló: «Siento'l deber d'espresar la mio fonda pena pola cruel muerte infligida a Jan Hus y pola consiguiente mancada, fonte de conflictos y divisiones, que s'abrir d'esa manera na mente y el corazón del pueblu».

El 15 de xunu de 2015, el Papa Francisco celebró una "lliturxa de reconciliación" con motivu del 600 aniversariu de la muerte de Jan Hus, xunto con representantes de la Ilesia Husita checoslovaca y de la Ilesia evanxélica de los Hermanos Checos.[23]. El vienres anterior, el Papa dixera: "La muerte de Juan Hus mancó de gravedá a tola Ilesia Católica y deberíase pidir perdón por ella."[24]

Referencies

editar
  1. ↑ «Archivo de Bellas Artes». Consultáu'l 1r abril 2021.
  2. ↑ Afirmao en: catálogu de la Biblioteca Nacional Checa. Identificador NKCR AUT: jk01043287. Data de consulta: 7 xunetu 2020.
  3. ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 30 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
  4. ↑ Afirmao en: Encyclopædia Britannica Online. Identificador Encyclopædia Britannica Online: biography/Jan-Hus. Apaez como: Jan Hus. Data de consulta: 9 ochobre 2017. Llingua de la obra o nome: inglés.
  5. ↑ URL de la referencia: https://www.evangelisch.de/inhalte/90067/21-11-2013/zehn-protestanten-und-ihre-letzten-ruhestaetten. Data de consulta: 28 xunu 2021.
  6. ↑ Biblioteca Nacional de Francia. «autoridaes BNF» (francés). Consultáu'l 10 ochobre 2015.
  7. ↑ Afirmao en: catálogu de la Biblioteca Nacional Checa. Identificador NKCR AUT: jk01043287. Data de consulta: 1r marzu 2022.
  8. ↑ 8,0 8,1 Afirmao en: catálogu de la Biblioteca Nacional Checa. Identificador NKCR AUT: jk01043287. Data de consulta: 31 ochobre 2024.
  9. ↑ Afirmao en: catálogu de la Biblioteca Nacional Checa. Identificador NKCR AUT: jk01043287. Data de consulta: 30 agostu 2020.
  10. ↑ Bautz, Friedrich Wilhelm (1990). «Jan Hus», Traugott Bautz: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL), vol. 2 (n'alemán), páx. 1194–1198. ISBN 3-88309-032-8.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 Llorca, Bernardino; García Villoslada, Ricardo (1967). «Les grandes herexíes revolucionaries», Historia de la Ilesia Católica, vol. III Edá Nueva, 2ª (en castellanu), Madrid: BAC, páx. 267-305.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Mezzandri, Luigi (2001). «Il conceyu de Constanza», Storia della Chiesa tra medioevo ed epoca moderna, vol. 1 Dalla crisi della Cristianità alle riforme (1294-1492), 2ª (n'italianu), Roma: Edizione, páx. 103-114. ISBN 88-86655-64-9.
  13. ↑ Nun confundir con Xuan XXIII, papa de la Ilesia Católica de 1958 a 1963
  14. ↑ Comby, Jean (1993). «El baturiciu de los homes», Pa lleer la historia de la Ilesia, vol. 1. De los oríxenes al sieglu XV, 6ª (en castellanu), Estella (Navarra): Verbu divín, páx. 187-192. ISBN 84-7151-442-7.
  15. ↑ name="Mezzandri"/>
  16. ↑ name="Mezzandri"/>
  17. ↑ 17,0 17,1 Jedin, Hubert (1978-1986). «Il conceyu sta al disopra del papa?», Breve storia dei concili. I ventuno concili ecumenici nel quadro della storia della Chiesa, 7ª (n'italianu), Roma-Brescia: Herder-Morcelliana, páx. 95-125. ISBN 88-372-1013-2.
  18. ↑ Wilhelm, J.. «Jan Hus» (castellanu). Enciclopedia Católica.
  19. ↑ Hus significa gansu en checu.
  20. ↑ «Jan Hus» (checu). Ökumenisches Heiligenlexikon.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Bihlmeyer, Karl; Tuechle, Hermann (2001). Storia della Chiesa, 10ª vol. 3, l'epoca delle riforme (n'italianu), Brescia: Morcelliana, páx. 116-119. ISBN 88-372-0665-8.
  22. ↑ «Pomník Jana Husa na Staroměstském náměstí» (checu). článek pro Věstník Klubu Za starou Prahu (xineru de 2008). Consultáu'l 28 d'avientu de 2014.
  23. ↑ .
  24. ↑ .
  • Spinka, Jan Hus " Conceutu de la Ilesia "

Enllaces esternos

editar


Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Hus&oldid=4285775»