Juan María Bordaberry
Juan María Bordaberry Arocena (17 de xunu de 1928, Montevidéu – 17 de xunetu de 2011, Montevidéu)[7] foi un políticu uruguayu qu'exerció como Presidente constitucional ente 1972 y 1973, y como dictador ente 1973 y 1976.
Juan María Bordaberry | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||
1r marzu 1972 - 12 xunu 1976 ← Jorge Pacheco Areco - Alberto Demicheli →
| |||||||
| Vida | |||||||
| Nacimientu | Montevidéu[1], 17 de xunu de 1928[2] | ||||||
| Nacionalidá |
 Uruguái [3] | ||||||
| Muerte | Montevidéu[4], 17 de xunetu de 2011[5] (83 años) | ||||||
| Sepultura |
Parque Martinelli de Carrasco (en)  | ||||||
| Causa de la muerte | enfermedá | ||||||
| Familia | |||||||
| Padre | Domingo Bordaberry | ||||||
| Casáu con |
Josefina Herrán (es) | ||||||
| Fíos/es |
Pedro Bordaberry (es) | ||||||
| Estudios | |||||||
| Llingües falaes | castellanu[6] | ||||||
| Oficiu | políticu | ||||||
| Creencies | |||||||
| Partíu políticu |
Partido Colorado (es) | ||||||
 | |||||||
Dende'l mes de payares del 2006 atopábase cumpliendo una pena de penitenciaría, en siendo sometíu a procesos por diversos delitos de lesa humanidá, como desapaición forzada de persones[8] sol so periodu de gobiernu dictatorial, crímenes d'homicidiu políticu y atentáu contra la Constitución en reiteración real. Nun principiu cumplió la so detención en dependencies carcelarias uruguayes, pero dende xineru del 2007, por causa del so estáu de salú, permanecía so arrestu domiciliariu hasta finar.
Biografía
editarNació nel senu d'una familia d'orixe vascu y con fonderada coloriáu y antibatllista. Fíu del estanciero y políticu coloráu Domingo Bordaberry Elizondo y de Elisa Arocena. Educáu nel colexu de los Padres Xesuites, tresformar nun católicu integrista y críticu del Conceyu Vaticanu II convocáu por Juan XXIII. Dedicáu dende mozu a les actividaes agropecuaries, les sos primeres actividaes polítiques realizar nel senu de la Lliga Federal d'Aición Ruralista liderada por Benito Nardone. Foi escoyíu senador del Partíu Nacional pola alianza nacionalista-ruralista que trunfó nes eleiciones de 1958, ocupando esi cargu ente 1963 y 1965. En 1964 apiguró a los sos siguidores na Lliga Federal d'Aición Ruralista, integrándose en 1969 al Partíu Coloráu. Foi ministru de ganadería y agricultura ente 1969 y 1972 mientres el gobiernu de Jorge Pacheco Areco.[9]
Ascensu a la Presidencia
editarNes eleiciones de 1971, la Unión Nacional Reeleccionista, sector pachequista del Partíu Coloráu, postular a la Presidencia de la República, en fórmula completada por Jorge Sapelli, pal casu de que la reforma constitucional propuesta por dichu grupu p'habilitar la reelección del presidente Jorge Pacheco Areco nun llograra los votos necesarios pa la so aprobación. Como esto foi lo que socedió, Bordaberry convertir en Presidente de la República. Nel so momentu hubo quien afirmaron qu'habría irregularidaes en dicha eleición. En particular, qu'habría más votos que votantes habilitaos en dellos circuitos y que estes irregularidaes favoreceríen a Bordaberry, en desmedro de Wilson Ferreira Aldunate, candidatu del Partíu Nacional.[10]
D'esa forma Juan María Bordaberry asumió como presidente nun momentu d'especial intensidá de les actividaes, tantu de la guerrilla representada pol Movimientu de Lliberación Nacional-Tupamaros, como de grupos d'estrema derecha como'l Escuadrón de la muerte y la Mocedá Uruguaya de pies (JUP), tou ello metanes una crisis económica (la inflación nun tardaría en disparase) y con múltiples midíes puestes de seguridá vixentes, lo cual daba cuenta de lo desvirtuadas que taben la institucionalidad y la llegalidá.
Fixo frente a la situación aliándose colos sectores más conservadores militares y civiles, qu'ocuparon los puestos más relevantes del gobiernu. Mientres los primeros meses, afayóse la "Cárcel del Pueblu" onde la guerrilla tupamara caltuviera a dellos secuestraos; esi foi'l principiu del fin de la guerrilla. Una vegada desarticulada la guerrilla produció una creciente influencia militar, que remató col cuestionamiento de l'autoridá de Bordaberry en febreru de 1973, al nun aceptar l'Exércitu y la Fuercia Aérea el nomamientu como Ministru de Defensa del xeneral Antonio Francese. Ante la indiferencia ciudadana al so llamáu de "defender les instituciones" y l'abandonu del so defensa per parte de l'Armada, Bordaberry terminó venciendo y apautando coles Fuercies Armaes el 12 de febreru nel llamáu Alcuerdu de Boiso Lanza, no que, pa dalgunos, foi'l prólogu del quebre institucional que vendría.
Golpe d'Estáu del 27 de xunu de 1973
editarBordaberry presidió'l golpe d'estáu del 27 de xunu de 1973. Eslleió'l Parllamentu —al que sustituyó por un Conseyu d'Estáu designáu pol poder executivu—, les organizaciones sociales, los partíos políticos y suprimió les llibertaes civiles. Los militares empezaron entós a ocupar cargos de responsabilidá nel gobiernu no que se denominó'l "procesu cívicu militar".
En 1975, propunxo a los militares imponer un nuevu sistema constitucional d'inspiración fascista y franquista, esaniciando definitivamente a tolos partíos políticos aquel día ilegalizados y suprimiendo les instituciones lliberales. En 1976 Bordaberry presentó dos nuevos memorandos políticos a la Xunta d'Oficiales de les Fuercies Armaes. Ésta consideró que la propuesta d'esaniciar los partíos políticos yera bien arriesgada polo que, el 12 de xunu, decidió destituyir a Bordaberry y designar a Alberto Demicheli pa reemplazalo, quien entós ocupaba la presidencia del Conseyu d'Estáu.[11]
El 16 de xunu les Fuercies Armaes dieron a conocer les sos discrepancies con Bordaberry por aciu un comunicáu:
"(...) Eses discrepancies materialícense:
- En que'l presidente de la República nun acepta'l futuru funcionamientu de los partíos políticos tradicionales. Entiende qu'éstos nun tienen cabida nel Uruguái del futuru. Propón en sustitución de la vixencia d'ellos, la promoción y desenvolvimientu de corrientes d'opinión qu'en definitiva vendríen ocupar el vacíu dexáu por aquéllos. Sicasí, les FF. AA. nun quieren compartir el compromisu, la responsabilidá histórica, de suprimir los Partíos Políticos Tradicionales.
- El Presidente de la República nun acepta'l pronunciamientu popular al traviés del votu, porque considera qu'esa práutica nes democracies actuales ye daqué superáu, argumentando que'l votu solamente débese riquir a los ciudadanos al traviés del referéndum o plebiscitos, sobre puntos o temes específiques que'l Poder Executivo considere conveniente. En contraposición a esto, les FF.AA. sostienen que la soberanía ta aniciada na Nación y que, ente otres coses, una forma auténtica d'espresión d'esa soberanía, ye'l votu popular (...)".[12]
Ministros
editarVinculación col Carlismu
editarBordaberry foi unu de los principales esponentes de Carlismu fuera d'España. Foi designáu Caballeru de la Llexitimidá Proscrita xunto a otres personalidaes del mundu hispánicu'l 3 de mayu de 2006 n'atención al so compromisu cola Hispanidá y la so defensa del carlismu.
Según la Comunión Tradicionalista "la so aición de gobiernu aplicó principios orgánicos, restauró l'autoridá y favoreció la meyora económico y social de los uruguayos, talmente que merezse la reconocencia de los carlistes y de los españoles de bona voluntá".
Nun artículu tituláu "Honor al Carlismu" publicáu nel númberu 3 de la revista "Custodia de la Tradición Hispánica", Bordaberry sostuvo que "cuando Carlos V, primero de la dinastía carlista, llevantar contra l'abolición de la Llei Sálica que-y quitaba del so derechu, nun lo fai solo defendiendo ésti: facer defendiendo la España católica. Toles desgracies que para España vinieron dempués, hasta güei, nacieron ellí y pa torgar llevantóse'l carlismu. Quixo torgar que España dexara de ser España".[13]
"Custodia de la Tradición Hispánica" foi una publicación continuadora del Boletín de la Sociedá d'Estudios Tradicionalistes "Juan Vázquez de Mella", órganu d'espardimientu de la Hermandá Tradicionalista Carlos VII. Esta hermandá tien miembros n'Arxentina y Uruguái. Tuvo como miembru destacáu a Álvaro Pacheco Voi Ser, Secretariu de la Presidencia de la República nel gobiernu de Bordaberry.[14]
En marzu de 2005 Bordaberry foi visitáu por Sixto Enrique de Borbón, quien s'axuntó tamién con otres personalidaes del tradicionalismu uruguayu. Les Mocedaes Tradicionalistes d'España emitieron un comunicáu sofitando a Bordaberry y pidiendo la so llibertá tres el so procesamientu por crímenes de lesa humanidá asocedíos mientres el so gobiernu.[15]
Unu de los fíos de Bordaberry, Santiago Bordaberry, ye un activista relixosu allegáu al carlismu tradicionalista. Santiago Bordaberry integra la Comisión Fiscal de la Sociedá Rural de Durazno y, en 2007, aumentó'l so perfil nos medios de prensa uruguayos a raigañu del procesamientu del so padre.[16]
Procesamientu
editarBordaberry foi condergáu pola xusticia uruguaya por crímenes de lesa humanidá asocedíos n'oportunidá del golpe d'estáu y de la dictadura que col mesmu empecipióse, siendo acusáu de violar la Constitución y de ser l'autor intelectual de secuestros y desapaiciones d'opositores políticos al réxime. El 16 de payares de 2006 foi sometíu a procesu por estos crímenes, xunto con quien fora'l so canciller, Juan Carlos Blanco. El xuez Roberto Timbal imputó-y los asesinatos de los llexisladores Zelmar Michelini y Héctor Gutiérrez Ruiz asocedíos en 1976, cuando se topaben abellugaos en Buenos Aires, y de dos ex presos políticos abellugaos n'Arxentina, los ex guerrilleros tupamaros Rosario del Carmen Barredo y William Whitelaw, nel marcu del Plan Cóndor. Foi sometíu a prisión preventiva.
El 20 d'avientu de 2006 la xueza Graciela Gatti someter a procesu tamién, imponiéndo-y coles mesmes prisión preventiva, como imputáu de los asesinatos d'Ubagessner Chávez Sosa y Fernando Miranda (que los sos restos fueron topaos en 2005 de resultes de les escavaciones en predivos militares ordenaes pol Poder Executivu en cumplimientu del artículu 4º de la Llei de Caducidá), y de Luis E. González, Juan M. Brieba, Carlos Arévalo, Julio Correa, Otermin Montes de Oca, Horacio Gelós Bonilla, José Arpino Vega y Eduardo Pérez Silveira, deteníos qu'entá permanecen sumíos pero que la xueza entendió teníen de ser consideraos finaos a efeutos d'esti procesu. Toos estos fechos asocedieron mientres el so periodu de gobiernu. La xueza Gatti declaró, sicasí, prescripto el delitu de "atentáu a la Constitución" que se-y atribuyía, por perpetar el golpe d'estáu del 27 de xunu de 1973.
El 23 de xineru de 2007 foi internáu nun hospital de Montevidéu, aquexáu de serios problemes pulmonares. Teniendo en cuenta'l so estáu de salú, el xuez Pablo Eguren dio-y el beneficiu de la prisión domiciliaria, polo que dende'l 27 de xineru pasó a cumplir la so detención na casa d'unu de los sos fíos, allugáu na capital uruguaya.
El 1 de xunu de 2007 un Tribunal d'Apelaciones confirmó la iniciación de procesu nel so contra pol casu de los asesinatos de Michelini y Gutiérrez Ruiz. Coles mesmes, el 10 de setiembre del mesmu añu, otru Tribunal d'Apelaciones confirmó l'apertura de procesu decretada pola xueza Gatti polos diez homicidios, según la prescripción del delitu de "atentáu a la Constitución".
El 7 de febreru del 2008, el BPS suspendió la xubilación que percibía como ex-presidente de la República.
El 9 de febreru del 2010 la xueza Mariana Mota condergar a trenta años de penitenciaría, a quince años de midíes de seguridá, a inhabilitación absoluta por seis años y a faese cargu de los gastos de reclusión. La condena ye polos delitos d'atentáu contra la Constitución en reiteración real, nueve crimen de desapaición forzada y dos crímenes d'homicidiu políticu.[17]
El 5 de marzu de 2010 la fiscal Mirtha Guianze solicitó una condena de 30 años de prisión pa Juan María Bordaberry y pal ex-canciller Juan Carlos Blanco na causa polos asesinatos de Zelmar Michelini, Héctor Gutiérrez Ruiz, Rosario del Carmen Barredo y William Whitelaw.[18]
Fallecimientu
editarBordaberry finó en Montevideo el 17 de xunetu de 2011; los sos restos xacen nel Campusantu Parque Martinelli de Carrasco.[19]
Familia
editarCasáu con Josefina Herrán, tuvo 9 fíos: María (Psicóloga), Juan María (Inxenieru Agrónomu), Juan Martín (empresariu), Juan Pedro (Abogáu, políticu, actual Senador del Partíu Coloráu), Santiago Juan (Veterinariu, activista ganaderu y relixosu), Juan Pablo (Inxenieru Agrónomu), Juan Javier (Abogáu), Juan Andrés (Contador) y Ana (Diseñadora testil) nacida dempués del 27 de xunu de 1973. Los nueve fíos diéronlu 19 nietos al matrimoniu Bordaberry - Herrán.
Bibliografía
editarReferencies
editar- ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 25 xunetu 2019. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 27 abril 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ Afirmao en: Catálogo de Autoridades de la Biblioteca Nacional de Uruguay. ID de autoridad de la Biblioteca Nacional de Uruguay: 000002166. Data de consulta: 20 abril 2024. Llingua de la obra o nome: castellanu.
- ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 31 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ URL de la referencia: http://www.nytimes.com/2011/07/18/world/americas/18bordaberry.html?_r=1&ref=deathsobituaries.
- ↑ Afirmao en: autoridaes BNF. Identificador BnF: 16173278t. Data de consulta: 10 ochobre 2015. Autor: Biblioteca Nacional de Francia. Llingua de la obra o nome: francés.
- ↑ Finó Juan María Bordaberry
- ↑ Desapaición forzada: la Suprema Corte pronúnciase sobre recursu de fiscal Guianze
- ↑ Raúl O. Garcés. «Exdictador uruguayu Bordaberry fina» (inglés). The Washington Post. Consultáu'l 7 d'agostu de 2011.
- ↑ Fraude eleutoral - Pacheco dixo que si Bordaberry yera electu, ésti eslleiría les Cámares.
- ↑ (1996). Estáu de guerra - de la xestación del golpe del 73 a la cayida de Bordaberry. Editorial Fin de Sieglu.
- ↑ La Dictadura n'Uruguái Consultáu'l 1 de mayu de 2010
- ↑ Bordaberry, Juan María. Honor al Carlismu.
- ↑ «Sociedá d'Estudios Tradicionalistes Don Juan Vázquez de Mella». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-10-27.
- ↑ Llibertá pa Juan María Bordaberry
- ↑ Santiago Bordaberry esplica la encarcelación del so padre.
- ↑ ex-presidente uruguayu Juan María Bordaberry ye condergáu The George Washington University. Consultáu'l 1 de mayu de 2010
- ↑ Piden 30 años de cárcel pa Bordaberry El Nuevu Herald. Consultáu'l 1 de mayu de 2010
- ↑ «Obituariu de Juan Mª Bordaberry». El País. Consultáu'l 3 de marzu de 2013.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Juan María Bordaberry.- «Juan María Bordaberry». en Find a Grave. (n'inglés)
| Predecesor: Jorge Pacheco Areco |
Presidente d'Uruguái 1972-1976 |
Socesor: Alberto Demicheli |
Datos: Q313531- Multimedia: Juan María Bordaberry
