Larrabetzu
La villa de Larrabezúa (n'euskera y oficialmente Larrabetzu) ye un conceyu de la provincia de Vizcaya, España, asitiáu nel Valle de Asúa na contorna del Gran Bilbao. Tien una población de 2.023 habitantes según el censo del añu 2014.
 Larrabetzu | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  País Vascu | ||||
| Provincia |  Vizcaya | ||||
Comarcas (es)  | Gran Bilbao | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
| Alcaldesa de Larrabetzu | Maria Asuncion Gaztelu Onaindia | ||||
| Nome oficial | Larrabetzu (eu)[1] | ||||
| Códigu postal |
48195 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 43°15′39″N 2°47′46″W / 43.2609°N 2.796°O | ||||
  Larrabetzu Larrabetzu (España) | |||||
| Superficie | 22 km² | ||||
| Altitú | 73 m | ||||
| Llenda con |
| ||||
| Demografía | |||||
| Población |
2056 hab. (2023) - 981 homes (2019) - 1052 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe | ? % de Gran Bilbao | ||||
| Densidá | 93,45 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Fundación | 1287 | ||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| larrabetzuko-udala.com | |||||
 | |||||
.svg)
Topónimu
editarSegún Koldo Mitxelena nel so llibru Apellíos Vascos Larrabezúa tendría'l significáu etimolóxicu de l'abondosa parte inferior de pacional [1] Archiváu 2016-03-05 en Wayback Machine. El nome podría descomponese nes siguientes pallabres vasques larra (pacional), be(he) (parte inferior), -tzu (sufixu qu'indica bayura) y -a (artículu).
Historia
editarLa nacencia de Larrabezúa ta fecháu en Olmedo en 1376. Foi fundada por privilexu del infante Don Juan, Señor de Vizcaya.[2] La Villa formar nel centru de la xurisdicción de la anteiglesia de Larrabezúa, de la que, darréu, adoptó'l nome. Nel so términu asitiaron delles importantes cases armeres como les d'Adán de Yarza, Sarria, Zugasti y les torres de Basaraz y Goicolechea.
El Gobiernu de la llocalidá taba formáu por un alcalde, un síndicu y un rexidor. Asumíen los privilexos d'asientu y votu en 18 de les Xuntes Xenerales de Gernika.
La Villa tenía dos parroquies. La primera, la de Santu Medero y San Celedonio, una de les más antigües de Vizcaya, foi fundada nel sieglu IX polos llabradores censuarios del Señoríu y yera una de les ilesies juraderas del Señoríu. La otra parroquia dedicada a Santa María de l'Asunción foi construyida nel sieglu XV.
Nel altu de Arechabalaga, llevántase l'árbol del mesmu nome, llugar onde los vizcainos recibíen y saludaben al nuevu Señor, cuando ésti allegaba a tomar posesión del so cargu y xurar los fueros. Darréu, el Señor baxaba a Larrabezúa onde faía'l so xuramentu na Ilesia de Santu Medero y San Celedonio (antes habíalo realizáu en Bilbao) y de siguío facer sol Árbol de Guernica.
Nel añu 1704 Larrabezúa cuntaba con noventa hoguera, según esprender d'un fogueramiento efectuáu en tou Vizcaya nel citáu añu.
El trazáu urbanu primitivu llindar a l'actual cai Santa María y nel sieglu XVI xuniéronse pequeños arrabaldes y cases de la parte este de la población. En 1830 una quema destruyó práuticamente la totalidá de la Villa y la so reconstrucción realizar por aciu patrones d'estilu neoclásicu.
Patrimoniu
editarEn 1994, la Conserxería de cultura del Gobiernu Vascu declaró'l cascu históricu de Larrabezúa como bien cultural, otorgándo-y la categoría de Conxuntu Monumental'.[3] A pesar de qu'esiste bien poca documentación al respeutu, tou paez indicar que'l trazáu urbanu primitivu llindar a l'actual cai Santa María. Yá nel sieglu XVI xuniéronse pequeños arrabaldes y cases de la parte este de la población. En 1830 una quema destruyó práuticamente la totalidá de la Villa y la so reconstrucción realizar por aciu patrones d'estilu neoclásicu. Tan solo estrémase una cierta parcelación gótica en delles cases y güertes, de cortiles allargaes y estrechos. El cascu históricu de Larrabetzu toma'l perímetru entendíu pela cai Elizoste, la parte trasera de la ilesia de Santa María y la parte posterior de la mazana de cases de la cai Andra Mari. En total, la primitiva cortil entiende los dos mazanes de cases en redol a la cai Santa María.
- Ilesia de Santu Medero y San Celedonio. Nel Barriu Goicolechea, ye d'estilu góticu y consta d'una nave con tres bóvedes. Tien unu de los retablos hispanu-flamencos más notables de Vizcaya, namái superáu pol de Santa María de Lequeitio.
- Ilesia de Santa María de l'Asunción. Reedificada a partir de les ruines d'una antigua parroquia del sieglu XV, el nuevu templu empezar a construyir en 1777.
- Palaciu Anguleri. Cercanu a la plaza del pueblu, tien interés artísticu y etnográficu por el so estilu y decoración. Destaca pola so heteroxeneidá tantu nos materiales como na so estructura arquitectónica yá que y entemecen influencies del caserío y del palaciu, tantu na planta como nel alzáu. La resultancia ye un típicu caserío al que paez añadise una fachada señorial, con pintures, sillería y patín. Los frescos de la fachada daten de 1777, anque la primer mención de la esistencia d'esti edificiu ye daqué anterior, de 1629.
- Palaciu de Ikaza. Xunto col Conceyu y demás edificios que definen la plaza, formen un bellu conxuntu arquiteutónicu. Construyíu nel sieglu XV, la fachada del palaciu tien forma cúbica y trés plantes d'altor. Destaca la postrera poles sos pintures con temes de caza y los sos dos escudos d'armes. Amás, l'edificiu dispón d'una balconada corrida d'una bona ferrería.
- Palaciu de Oloste. Nel Barriu Goicola. Tien cabeces realizaes con llabra del sieglu XV.
Alministración
editar| Partíu políticu | 2015[4] | 2011[5] | 2007[6] | 2003[7] | 1999[8] | 1995[9] | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Votos % | Conceyales | Votos % | Conceyales | Votos % | Conceyales | Votos % | Conceyales | Votos % | Conceyales | Votos % | Conceyales | |
| Euskal Herria Bildu (EH Bildu) / Bildu | 54,82 | 6 | 57,73 | 6 | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Partíu Nacionalista Vascu (EAJ-PNV) | 40,86 | 5 | 38,46 | 3 | 41,75 | 4 | 85,96 | 9 | 51,69 | 5 | 60,06 | 6 |
| Partíu Socialista d'Euskadi-Euskadiko Ezkerra (PSE-EE) | 1,25 | 0 | 0,89 | 0 | 0,93 | 0 | 2,54 | 0 | 1,69 | 0 | - | - |
| Partíu Popular (PP) | 0,33 | 0 | 1,05 | 0 | 1,18 | 0 | 2,94 | 0 | 3,48 | 0 | 3,03 | 0 |
| Eusko Abertzale Ekintza - Aición Nacionalista Vasca (EAE-ANV) | - | - | - | - | 38,97 | 4 | - | - | - | - | - | - |
| Ezker Batua-Berdeak Aralar (EB-B/A) | - | - | - | - | 16,91 | 1 | - | - | - | - | - | - |
| Eusko Alkartasuna (EA) | - | - | - | - | - | - | 5,74 | 0 | 2,26 | 0 | - | - |
| Euskal Herritarrok (EH) | - | - | - | - | - | - | - | - | 39,17 | 4 | - | - |
| Herri Batasuna (HB) | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 35,47 | 3 |
Personaxes pernomaos
editar- Simón de la Torre (1804-1886), mariscal de campu carlista.
- Jesús Loroño (1926-1998), ciclista.
- Benignu Azpuru (1930), ciclista *
Toti Martínez de Lezea (1949), escritora.
- Mikel Artetxe (1976), ciclista.
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ «Conceyu de Larrabetzu - Historia». Consultáu'l 26 d'ochobre de 2015.
- ↑ «Conceyu de Larrabetzu - Turismu». Consultáu'l 1 de payares de 2015.
- ↑ ara.cat (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Larrabetzu 2015». Consultáu'l 18 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Larrabetzu 2011». Consultáu'l 18 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Larrabetzu 2007». Consultáu'l 18 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Larrabetzu 2003». Consultáu'l 18 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Larrabetzu 1999». Consultáu'l 18 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Larrabetzu 1995». Consultáu'l 18 d'agostu de 2015.
Ver tamién
editar
Datos: Q784127
Multimedia: Larrabetzu
