Las Gabias
Las Gabias (tamién llamáu popularmente Gabia) ye un conceyu español asitiáu na parte centro-sur de la Vega de Granada, perteneciente a la provincia de Granada, comunidá autónoma d'Andalucía, a unos 8 km de la capital granadina. Llenda colos conceyos de Vegas del Genil, Cúllar Vega, Churriana de la Vega, Alhendín, La Malahá, Chimenees y Santa Fe.
 Las Gabias | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  Andalucía | ||
| Provincia |  provincia de Granada | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
Alcaldesa de Las Gabias (es)  | María Vanessa Polo Gil | ||
| Nome oficial | Gabias, Las (es)[1] | ||
| Códigu postal |
18110 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 37°08′11″N 3°40′09″W / 37.136388888889°N 3.6691666666667°O | ||
  Las Gabias Las Gabias (España)  | |||
| Superficie | 39 km² | ||
| Altitú | 677 m | ||
| Llenda con | Vegas del Genil, Cúllar Vega, Churriana de la Vega, Alhendín, La Malahá, Chimeneas y Santa Fe | ||
| Demografía | |||
| Población |
22 829 hab. (2023) - 10 738 homes (2019) - 10 377 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe | 0% de provincia de Granada | ||
| Densidá | 585,36 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
| Llocalidaes hermaniaes | Tenjo | ||
 | |||
.svg){kind=small}
Las Gabias inclúi les llocalidaes de Gabia la Grande —capital municipal— y Gabia Chica que fueron oxetu d'unificación en 1973, amás de los anexos d'Híjar, Los Llanos, Pedro Verde y San Javier. El so nome paez que vien de Hisn Caviar, que significa “torre militar”, n'alusión al qu'inda esiste en Gabia Grande.
Hai de solliñar que Las Gabias ta nel puestu 20 del ranking de los conceyos mayores de 10.000 habitantes cola edá media más baxa de toa España: 34,3 años d'edá.[2]
En 2016, Las Gabias superó la barrera de los 20000 habitantes, lo que la convierte nel cuartu conceyu más pobláu del Área Metropolitana de Granada, solo superáu por Granada, Armilla y Maracena.[3]
Historia
editarP'atopar los primeros nicios de presencia humana en Las Gabias, tenemos que remontanos dellos miles d'años tras, tal que confirma l'antigua Villa romana de Las Gabias.
Cola dominación romana, la población treslladar a una zona cercana, onde s'atopa un importante asentamientu romanu, del que s'afayaron les ruines d'un molín d'aceite o almazara y delles viviendes, pero lo único visible de la zona ye'l Bautisteriu Romanu. Apocayá afayáronse restos romanos nel anexu d'Híjar.
En dómina de dominación musulmana denominábase Gaviar Alcobra al conceyu. Según l'historiador Almagro Cárdenas, la pallabra Gabia provién de Gaviar, que significa sitiu abondosu en fuexos, por cuenta de que al paecer esistía nesti llugar una colonia ibérica destinada a esplotar les canteres de yelsu esistentes nel cercanu Montevive.
La ocupación musulmana, que queda afigurada nel Torrexón, una fortaleza árabe alzada nel centru de la población. Históricamente, El Torrexón desempeñó un importante papel na defensa de la ciudá de Granada: En 1490, foi tomada polos cristianos. Esi mesmu añu, el rey Fernando mandó baltala, lo cual nun llegó a realizase.
La historia moderna de Las Gabias empieza con reconquistar cristiana y la repoblación llevada a cabu por Felipe II, llegando pobladores de distintos puntos de la península.
Nel Sieglu XVII, los historiadores, al mentar a dambos llugares, referir a Gavia la Grande y Gavia la Moza, sustituyendo nel Sieglu XIX la "v" pola "b", pasando a la denominación definitiva de Gabia Grande, col so anexu de Híjar y Gabia Chica, como dos conceyos independientes, ensin qu'en nengún casu apaeciera'l nome de Las Gabias.
Hasta'l sieglu XIX el pueblu pertenecía a los Condáu de Gavia y nel sieglu XIX yera unu de los pueblos más prósperos ya importantes de la provincia, cola industria de los tejares en puxanza y el cultivu de llinu, cáñamu y remolacha, hasta que s'impon el cultivu del tabacu a empiezos del sieglu XX.
La formación definitiva del conceyu de Las Gabias producir nel añu 1.973, cola fusión ente los antiguos conceyos de Gabia Grande y Gabia Chica.
Monumentos
editarMunicipio d'ocupación bien antigua, en 1922 afayar nel so territoriu una edificación soterraña identificada como bautisteriu paleocristianu[4] o cristianu-bizantín[5] o quiciabes como mitreo,[6] que podría datase na segunda metá del sieglu IV o primeros años del sieglu V.[7] Tamién hai restos d'una almazara romana y un torrexón de construcción musulmana, que constituyó un puntu fuerte de la defensa de la ciudá de Granada ante la meyora cristiana dende Alhama de Granada. Tamién nel cascu urbanu de la llocalidá de Gabia Grande esiste la parroquia del conceyu, de principios del sieglu XX. Esta parroquia ye d'estilu neo-góticu, L'antigua parroquia por cuenta de un terremotu y al pasu de los años, tuvo que ser baltada.
Tamién nel centru d'esa mesma llocalidá esiste una ermita, del sieglu XVI, onde guarda cultu la patrona del pueblu, la Virxe de les Nieves. A mediaos del sieglu XIX fíxose'l campanariu que tien na actualidá.
Na llocalidá de Gabia Chica esiste una ilesia del sieglu XVI, d'estilu bizantín, que da cultu a la patrona d'esa mesma llocalidá, la Virxe del Rosario.
Economía
editarLa so economía basóse nes últimes décades na agricultura y la producción de ladrillo pero na actualidá cola crisis de la construcción esti últimu sector perdió pesu y tánse cerrando la mayoría de les fábriques de lladriyos. Na actualidá convirtióse nuna gran ciudá cuartu y de servicios dientro del área metropolitana de Granada. Dispón del primer campu de golf completu de la provincia y del campu de Tiro Xuan Carlos I. D'antiguo yera un conceyu nel qu'apoderaba l'agricultura, gracies a la so vega, anque yá bien poques persones trabayen nesti sector.
| Cultivos herbales | Superficie | 589 ha |
| Principal cultivu herbal de regadío | Maíz | |
| Superficie cultivada de Maíz | 85 ha | |
| Principal cultivu herbal de secanu | Cebada | |
| Superficie cultivada de Cebada | 260 ha | |
| Cultivos maderizos | Superficie | 1251 ha |
| Principal cultivu herbal de regadío | Olivar | |
| Superficie cultivada d'Olivar | 310 ha | |
| Principal cultivu herbal de secanu | Olivar | |
| Superficie cultivada d'Olivar | 645 ha |
Xeografía
editarLas Gabias tien una superficie de 39 quilómetros cuadraos, estremada en dos grades zones: la so vega y el so secanu. El conceyu asitiar a una altitú media de 677 msnm y la so cota máxima ye de 812, perteneciente al cuetu del Malpasillo. El términu municipal ta mui cerca del famosu cuetu Montevive, bien amestáu a Las Gabias anque nun sía propiu del conceyu. Nel so términu municipal escurre'l Ríu Dílar, amás de regueros y ribayos como'l del "Salao", Andar o Los Barrancones. Las Gabias presume de tar mui cerca de Sierra Nevada, lo que fai notable la so variedá paisaxística. Nel mesmu conceyu esisten delles poblaciones: Gabia Grande, Gabia Chica y Híjar, amás d'otres pequeñes poblaciones como Los Llanos, Pedro Verde y San Javier. El secanu del conceyu tien almendrales, olivares y trigu, y na so rica vega'l so mayor cultivu ye'l maíz, anque enantes dir otros cultivos como la remolacha o'l tabacu.
Clima
editarLas Gabias, tien un clima mediterraneu continentalizado, con iviernos fríos y branos bien calorosos, tien temperatures estremes, de tener un iviernu de temperatures bien fríes (d'hasta -5º) a branos bien calorosos (d'hasta 40º). La oscilación térmica del día a la nueche ye bien alta tamién, sobremanera en Seronda y Primavera. Les precipitaciones son relativamente baxes, sobre unos 400 mm. al añu. Con dómina de seca de Xunu a Setiembre, y lluviosa sobremanera en Seronda y Primavera.
 Parámetros climáticos permediu de Base Aérea de Armilla 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mes | Xin | Feb | Mar | Abr | May | Xun | Xnt | Ago | Set | Och | Pay | Avi | añal |
| Temperatura máxima media (°C) | 12.2 | 14.1 | 17.0 | 18.8 | 23.1 | 28.8 | 33.5 | 33.2 | 28.5 | 21.9 | 16.2 | 13.1 | 21.7 |
| Temperatura media (°C) | 6.8 | 8.4 | 10.7 | 12.6 | 16.5 | 21.3 | 25.3 | 25.1 | 21.2 | 15.7 | 10.6 | 7.9 | 15.2 |
| Temperatura mínima media (°C) | 1.3 | 2.6 | 4.3 | 6.4 | 9.8 | 13.9 | 17.1 | 17.1 | 14 | 9.5 | 5.1 | 2.8 | 8.7 |
| Precipitación total (mm) | 44 | 36 | 37 | 40 | 30 | 16 | 3 | 3 | 17 | 40 | 46 | 49 | 361 |
| Fonte: AEMET[9] | |||||||||||||
Conceyos colindantes
editar| Noroeste: Santa Fe | Norte: Vegas del Genil y Cúllar Vega | Nordeste: Cúllar Vega |
| Oeste: Santa Fe y Chimenees | 
|
Este: Churriana de la Vega |
| Suroeste: La Malahá | Sur: La Malahá y Alhendín | Sureste: Alhendín |
Demografía
editarEvolución del conceyu de 2000 a 2016:
| 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 8851 | 9428 | 9773 | 10400 | 12280 | 13450 | 13950 | 14945 | 16369 | 17415 | 17970 | 18381 | 18946 | 19364 | 19603 | 20012 | 20329 |
El conceyu tuvo una crecedera constante mientres delles décades, magar la crecedera d'esta postrera foi destacable. Pasó de tener 8577 nel añu 2000 a 16369 nel añu 2010. En 2016, el conceyu superó la barrera de los 20.000 habitantes, lo que la convierte nel cuartu conceyu más pobláu del Área Metropolitana de Granada, solo superáu por Granada, Armilla y Maracena.[3]
Las Gabias considérase una ciudad dormitorio xunto a otres llocalidaes próximes. Debíu al famosu "Boom inmobiliariu" carecíu n'España nesti sieglu, en 2011 el conceyu tenía 2632 viviendes vacíes.[10]
Del analís de la pirámide de población esprender que más del 25% de los habitantes del conceyu yeren menores de 20 años y solo el 8% mayores de 65. Coles mesmes, la pequeña diferencia de 0.50 nel sex ratio a favor de los varones producir nos intervalos d'edá asitiaos ente los 0 y los 50 años, sicasí, la población de les muyeres yera cimera a la de varones a partir de los 52 años.
Evolución del conceyu dende 1877 a 2017:
| Gráfica d'evolución demográfica de Las Gabias ente 1877 y |
 |
| Datos del Institutu Nacional d'Estadística. |
Población por unidaes poblacionales (2013)
editar| Unidá poblacional | Hab. |
|---|---|
| Gabia Grande | 12.569 |
| Híjar | 4515 |
| Gabia Chica | 515 |
| Urbanización San Javier | 360 |
| Urbanización Pedro Verde | 384 |
| Urbanización Los Llanos | 596 |
| Tremáu | 19 |
| TOTAL | 18.946 |
Tresportes y comunicaciones
editarLa carretera A-338 A-338 coneuta Las Gabias con Churriana de la Vega, Armilla, Granada y Alhama de Granada.
La siguiente tabla amuesa les distancies ente Las Gabias y otres llocalidaes, incluyendo toles capitales de provincia d'Andalucía:[11]
| Llocalidá !Distancia (km) | Llocalidá !Distancia (km) | ||
|---|---|---|---|
| Huelva | 347 | Granada | 8 |
| Cádiz | 336 | Baza | 115 |
| Málaga | 128 | Guadix | 71 |
| Córdoba | 167 | Huéscar | 163 |
| Xaén | 99 | Loja | 57 |
| Sevilla | 258 | Motril | 66 |
| Almería | 174 | Madrid | 439 |
Espérase qu'en 2018 acaben les obres de la nueva Circunvalación de Granada, que pasa pol conceyu y va ameyorar los accesos al mesmu. Pel branu de 2014 remataron les obres de la circunvalación Las Gabias-Alhendín. Lo que dexó que los gabirros y otros habitantes de llocalidaes cercanes nun tengan que pasar pel centru urbanu d'Alhendín pa dir a l'A-44 direición Motril.[12]
Autobús
editarAnguaño esisten 4 llinies per onde pasen los autobuses del consorciu de tresportes de Granada. Estes son les llinies que xunen el centru de Granada col conceyu:[13]
| Llinia | Percorríu |
|---|---|
| Llinia 153 | Granada - Cúllar Vega - Vegas del Genil - Híjar |
| Llinia 156 | Granada - Armilla - Churriana de la Vega - Gabia Grande |
| Llinia 157A | Granada - Armilla - Gabia Chica |
| Llinia 157B | Granada - Armilla - Gabia Chica - Gabia Grande |
Otros tresportes
editar- L'aeropuertu más próximu d'usu públicu ye'l provincial, l'Aeropuertu Federico García Lorca. Nel territoriu del conceyu asítiase la Base Aérea de Armilla (Ala 78).
- El metro de Granada coneuta los conceyos d'Albolote, Maracena y Armilla con Granada, nun futuru podría llegar el metro llixeru tamién a Las Gabias.[14]
- L'asociación de taxis del Petrina de Granada empresta serviciu mientres les 24 hores del día.
Política
editarLos resultaos en Las Gabias de les postreres eleiciones municipales, celebraes en mayu de 2011, son:
| Eleiciones Municipales - Las Gabias (2011) | ||||
| Partíu políticu | Votos | %Válidos | Conceyales | |
| Partíu Popular (PP) | ||||
| Partíu Socialista Obreru Español (PSOE) | ||||
| Izquierda Xunida (IX) | ||||
Estes resultancies supunxeron una afecha victoria del Partíu Popular, anque un pactu de gobiernu ente PSOE ya IX caltuvieron a Vanessa Polu na alcaldía.
En 2015, los resultaos de les eleiciones municipales fueron:
| Eleiciones Municipales - Las Gabias (2015) | ||||
| Partíu políticu | Votos | %Válidos | Conceyales | |
| Partíu Socialista Obreru Español (PSOE) | ||||
| Partíu Popular (PP) | ||||
| Ciudadanos - Partíu de la Ciudadanía (C's) | ||||
| Agora Sí - Las Gabias (AHR) | ||||
| Ganemos Las Gabias pa la xente (PG) | ||||
Persones destacaes
editar- Pedro M. Cátedra, medievalista.
- Estrella Morente (1980), cantante fía del conocíu Enrique Morente.
Hermanancies
editar
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ ine.es (14 d'avientu de 2012). «Censo de Población y Viviendes 2011» (castellanu).
- ↑ 3,0 3,1 «INE. Población por conceyos (Granada)». Consultáu'l 26 d'avientu de 2016.
- ↑ Bevan, Bernard (1950). Historia de l'arquiteutura española, Traducción de Fernando Chueca Goitia, Barcelona: Mocedá, páx. 31.
- ↑ Cabré Aguiló, Juan (1923). Monumentu cristianu-bizantín de Gabia la Grande (Granada): memoria de la inspeición y escavaciones realizaes. Madrid: Tip. de la Revista d'Archivos, Biblioteques y Museo.
- ↑ Pérez Olmedo, Esther. (1994). «El opus sectile parietal del xacimientu romanu de Gabia la Grande (Granada)», Actes del II congresu d'Historia d'Andalucía: Córdoba, 1991. Sevilla; Córdoba: Conseyería de Cultura y Mediu Ambiente; ObraSocial y Cultural Cajasur, páx. 601.
- ↑ Data propuesta en Pérez Olmedo, Esther.. Op. cit., páx. 600., anque otros autores plantegaron feches que van dende'l sieglu I hasta'l VI.
- ↑ «Institutu d'Estadística y Cartografía d'Andalucía. Conseyería d'Economía, Innovación y Ciencia. Xunta d'Andalucía». Archiváu dende l'orixinal, el 30 de mayu de 2013. Consultáu'l 5 d'abril de 2012. «Sistema d'Información Multiterritorial d'Andalucía. Las Gabias»
- ↑ «Axencia Estatal de Meteoroloxía. Ministeriu d'Agricultura, Alimentación y Mediu Ambiente. Gobiernu d'España». Consultáu'l 15 de marzu de 2012. «Valores climatolóxicos normales. Granada Base Aérea»
- ↑ «tabla+de+resultaos INE Estadístiques».
- ↑ «Guía Repsol». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-03-06. Consultáu'l 5 d'abril de 2012. «Mapes y Rutes»
- ↑ . Consultáu'l 5 d'abril de 2012.
- ↑ «Consorciu de Tresporte Metropolitanu. Área de Granada». Consultáu'l 5 d'abril de 2012. «Horarios de llinies»
- ↑ «Ampliación del metro llixeru». Archiváu dende l'orixinal, el 14 de xunetu de 2014.
- ↑ femp.es (setiembre de 2010). «Llistáu d'hermanancies con Llatinoamérica» (castellanu).
Ver tamién
editarEnllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Las Gabias.- Páxina web del Escelentísimu Conceyu de Las Gabias
- Historia de Las Gabias
- Microweb turística de Las Gabias realizada pol Patronatu de Turismu de Granada
Datos: Q574340- Multimedia: Las Gabias
