Les Regueres

Les Regueres ye un conceyu d'Asturies. Llenda al norte con Illas y Llanera, pel sur con Grau, pel oeste con Candamu y pel este con Uviéu y Llanera otra vegada.

Les Regueres
Alministración
País	España
Autonomía	Principáu d'Asturies
Provincia	Provincia d'Asturies
Partíu xudicial	Uviéu
Tipu d'entidá	conceyu
Capital	Santuyanu
Alcaldesa de Les Regueres	María Isabel Méndez Ramos
Nome oficial	Les Regueres (ast)
Xeografía
Coordenaes	43°25′17″N 5°58′24″W
Superficie	65.85 km²
Llenda con	Grau, Candamu, Llanera, Illas y Uviéu
Demografía
Población	1888 hab. (2023)
Densidá	28,67 hab/km²
Xentiliciu
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
lasregueras.es

Hestoria

Prehistoria y Edá Antigua

Yá dende tiempos prehistóricos el conceyu de Les Regueres tuvo habitáu, como lo demuestren los restos líticos atopaos en Valdunu y Sotu, cronolóxicamente rellacionaos col Paleolíticu inferior y el Musteriense. Tamién s'atoparon restos paleolíticos nes cueves d'El Palombu, La Escura, Sofoxó, L'Ancenia y Les Mestes. De la dómina neolítica tamién se toparon muertes históriques, teniéndose constancia de l'apaición de diversos campos tumulares en Tresmonte y Piedrafita.

Dientro de los asentamientos castreños atopáronse dellos poblaos fortificaos, como los de Los Vallaos, en Valdunu, el Castrillón d'Areces y el picu Ruedes de L'Escampleru, correspondiendo la construcción de toos ellos a la etapa de la Edá del Fierro. La dómina colonizadora romana dexa'l testimoniu de delles construcciones nel territoriu, arrexuntándose alredor de villes y esplotaciones agrícoles. A esti periodu correspuende, coles mesmes, unu cercu funerariu del sieglu II, atopáu na Ilesia de Valdunu y que taba dedicáu a Sestio Munigálico, fíu de Progeneo Quadrato. Tamién dexó nel conceyu'l pasu d'una antigua calzada romana que diba d'Estorga a Lugo de Llanera, y que tuvo una gran importancia nes comunicaciones col occidente Ástur, hasta que nel sieglu XIX construyóse la carretera a Grau per Trubia.

Dómina medieval

Na dómina de la monarquía asturiana delles son les referencies documentales qu'hai de los monesterios de Santa María de Valsera, Samartín de L'Escampleru, San Xuan de Tresmonte y San Pedro de Nora, arrodiándolos caseríos, villes y grandes plantíos. Mientres esta dómina l'obispáu d'Uviéu faise col poder de la mayor parte de la superficie municipal, gracies a les donaciones efectuaes por distintos reis, según xente particular, siendo una de les más importantes la fecha por Ramiro II na que se dexaben les ilesies de Nora, Valdunu, Valsera y Viau.

Conceyu de Les Regueres

Por mor de les disputes que teníen los poderes eclesiásticos d'Uviéu y Lugo, el rei Alfonso VII, por encamientu papal, tuvo que convocar a dambes preladíes p'acabar con discutiniu talu, concediéndo-y al obispáu asturianu, ente otres, la xurisdicción total del territoriu que tomaba los ríos Nora y Nalón, na cual atopábase'l conceyu de Les Regueres. Años más tarde'l monarca Fernandu II dexa tol territoriu que tenía la corona nel conceyu, pasando a quedar baxo xurisdicción total de la mitra uvieína. Dellos son los encomendadores que rixeron los destinos de Les Regueres mientres la dominación eclesiástica, siendo Rodrigo Álvarez de Asturias y Pedro Menéndez Valdés dos de los más destacaos. Mientres esti periodu l'obispu Diego da al conceyu en 1421 la Carta Puebla, siendo la postrera de les concedíes a Asturies.

Esta situación de dependencia acaba nel añu 1587, baxo mandatu de Felipe II, y na que se produz la famosa desamortización de los bienes eclesiásticos per parte de la corona col fin de pagar los ensundiosos gastos nos qu'incurrió la corona española por causa de les diverses batalles nes que se metiera. D'esta manera, Les Regueres queda constituyida como conceyu independiente, estableciéndose la capital na llocalidá de Viau.

Como yá se comentó, la vieya calzada romana foi trescendental mientres un llargu periodu, adquiriendo gran importancia dientro del pelegrinaxe a Santiago de Compostela, encuadrada dientro de la llamada Ruta del Francés. Arriendes d'esto dos son los hospitales de pelegrinos qu'hubo en tola zona, unu en L'Escampleru, citáu nun documentu de 1409, y otru en Premoñu llamáu de Santana.

Xeografía

El terrén de Les Regueres correspuende principalmente al devonianu, presentando cuatro clases de roques distintes, l'arenisca, la cayuela, la margosa y la caliar. L'arenisca amuésanos delles intercalaciones de cuarcites, dándose nel territoriu l'arenisca gris o pardo y colorao. L'arenisca colorao amuésase cargao d'óxidu de fierro en munches ocasiones, lo que-y da ciertu calter de mineral de fierro, y la gris ye bien utilizada pal usu de piedra de construcción. Les cayueles nunca lleguen a constituyise en fueyes grandes como asocede nel occidente de la rexón, alternando equí con arenisques, grauwacka ya inclusive caliares. Estes tamién se presenten bien variaes, presentándose nes zones más accidentaes del conceyu como aspres puntes. En cuasi tola formación devoniana, los ríos, regatos y corrientes d'agua, cuerren paralelos al sentíu xeneral del terrén, que toma una direición noroeste-suroeste.

El relieve nun presenta unos accidentes destacaos, constituyíu por montes, llombes y picos de poca altitú. Los mayores altores dar pol terciu occidental, cola presencia de dos alliniaciones paraleles, la sierra del Cogollu per una parte, y les de Burafán, Pedrosu y de La Peral pola otra. En toos estos montes los altores asítiense alredor de los 600 metros.

Hidrografía

La so rede hidrográfica ye variada y múltiple, siendo'l ríu Nalón, accidente xeográficu que fai de llende pel sur, el so principal esponente y al que van parar la mayoría de les corrientes d'agües qu'hai tremaes per tol suelu municipal. El ríu Nora tamién escurre pel conceyu, señalando na mayor parte del so percorríu la llende ente Les Regueres y Uviéu. Otros ríos del conceyu son el Sotu y l'Andayón, afluentes del Nalón pela so parte derecha.

Fonte La Riba. Santuyanu.

Clima

Toes estes carauterístiques orográfiques, según la so situación cercana al mar, determinen equí un clima carauterizáu por unes temperatures moderaes, bien de borrina, sobremanera nes proximidaes del ríu Nalón, y una mugor bien grande. Tamién hai que destacar la presencia de fuertes raches de vientu, siendo los provenientes del noroeste y del nordeste los qu'amuesen una mayor roxura.

Parroquies

Nᵘ	Nome	Superficie (km²)	% superficie Les Regueres	Población	% población Les Regueres	Densidá (hab./km²)
1	Biedes	10,53	15,9915,99%	255, 248	13 519,4913 519,49%
2	L'Escampleru		n/d	606	32,132,1%
3	Santuyanu		n/d	357	18,9118,91%
4	Sotu		n/d	116	6,146,14%
5	Tresmonte		n/d	254	13,4513,45%
6	Valdunu		n/d	245, 245	12 989,6712 989,67%

Evolución demográfica

^{[ensin referencies]} La situación de la población mientres tol sieglu pasáu y lo andao del XXI déxanos unes situaciones distintes y unes conclusiones bastantes clares y concises. Con too, la evolución del conceyu tocantes a la so población, amuésanos dos etapes bien estremaes. Una primera, que va dende empiezos de la centuria pasada y qu'algama hasta la metá del sieglu, na que se produz una crecedera constante que nos dexa una cifra máxima de 4.359 habitantes. La segunda etapa empieza nesta fecha y sigue tovía anguaño, y nella l'enclín anterior camuda produciéndose un retrocesu na población, que fai que güei Les Regueres presente una población de 1874 habitantes. Esta regresión débese sobremanera a la falta de perspeutives na economía llocal, basada principalmente nel sector agropecuariu, y tamién a la cercanía de los centros industriales de la rexón.

Con toes estes circunstancies, les estructures demográfiques del conceyu empiecen a presentar ciertu desequilibriu, con un avieyamientu de la población cada vez más numberosu, y una falta de nacencies bastante considerable. Anguaño la llocalidá de Escamplero ye la más poblada de tolos nucleos de población, con más de 200 habitantes.

Gráfica d'evolución demográfica de Les Regueres ente 1842 y 2010

Economía

Emplegaos nos diversos sectores económicos (añu 2010)

	Númberu de trabayadores	Tantu por cientu
TOTAL	354	100
Agricultura, ganadería y pesca	169	47,74
Industria	10	2,82
Construcción	22	6,21
Servicios	153	43,22
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2011, SADEI

Usos del suelu del conceyu (añu 2010)

Usu	Superficie (km²)
Tierres de llabrantíu	2,61
Praderíes	28,96
Terrenu forestal	27,18
Otros usos (industrial, residencial, tierra ermo...)	7,10
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2011, SADEI

Carauterístiques del sector primariu (añu 2010)

Ganaderíes de bovín	213
Cabeces de ganáu bovín	4.875
Cabeces de ganáu ovín	644
Cabeces de ganáu cabrín	71
Ganaderos con cuota llechera	64
Quilos de cuota llechera	12.352.527
Metros cúbicos de madera valtao	9.812
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2011, SADEI

Política

Dende 1979, el partíu que más tiempu gobernó nel conceyu de Les Regueres foi'l PSOE, que gobernó dende 1991 hasta 2015 (6 llexislatures) col alcalde José Miguel Suárez Tamargo, consiguiendo mayoría absoluta nes llexislatures de 2003-2007 y 2007-2011; y qu'anguaño sigue cola alcaldesa, María Isabel Méndez Ramos, que gobierna dende 2011. (Ver Llista d'alcaldes de Les Regueres).

Eleiciones municipales
Partíu	1979	1983	1987<ref name="mir">	1991	1995	1999	2003	2007	2011	2015
PSOE	4	5	3	3	5	5	7	7	5	6
AEI									3	2
CD / AP / PP	6	6	5	3	3	3	4	4	2	1
FAC									1	0
PCE / IX-BA			1	2	1	1	0	0	0
UCD / CDS	1	0	2	3
CAS					2
AIR						2
Total	11	11	11	11	11	11	11	11	11	9

Patrimoniu

La obra artística más destacada del conceyu de Les Regueres, correspuende a la Ilesia prerrománica de San Pedro de Nora, qu'anque se supunxo nun primer momentu que foi donada por Alfonso III, anguaño atribúyese a la dómina d'Alfonso II, yá que guarda gran paecíu cola de Santuyano d'Uviéu, fundada sol so mandatu. Ta estructurada en trés plantes, con cabecera triple de testeru rectu, pórticu a los pies y cámares llaterales adosaes, tando les trés naves separaes por pilastres y arcos de lladriyu que tienen unu altor considerable y una gran esbeltez.

Otru edificiu que presentaba elementos artísticos importantes yera la Ilesia románica de L'Escampleru, anguaño desapaecida, y la cual tenía un ábside de planta semicircular y una guapa decoración en capiteles, rinconeres y ventanos.

El restu d'edificaciones relixoses del conceyu yá presenten carauterístiques más modernes, pudiendo contemplar en Valdunu, la Ilesia de Santolaya, de nave única con planta en cruz llatina. Al esterior amuesa un ampliu imafronte con óculos, espadaña de doble baldíu y remates de pináculos.

Los templos de Santa María de Sotu, San Xuan de Tresmonte, Samartín de Biedes y la Ermita de Santana en Premoñu, amuésennos l'estilu típicu rural asturianu, con realización de mampostería y llixera decoración.

Dientro de l'arquiteutura civil y popular tenemos el conxuntu señorial de Bolgues, que cunta con un palaciu construyíu dende'l sieglu XVI al XIX, y que tien un importante y guapu patiu interior cubiertu de madera, onde tamién s'alluga la escalera principal. Tamién tien una capiya fundada coles mesmes que'l palaciu y reconstruyida darréu nel sieglu XVIII.

En Santuyanu atopamos el Palaciu de Viau, que presenta un escudu de grandes proporciones asitiáu na fachada principal. La Casona d'Ardaxe en Valdunu, con una guapa galería con arcos de mediu puntu, y la Casona de la Caballera en Puerma, tamién con una capiya adosada, atestigüen de la mesma una importante presencia solariega na zona.

Otres edificaciones interesantes como los molinos que señalen los ríos Sotu y Andayón, y los típicos horros, dalgunos fuertemente decoraos, completen el patrimoniu arquiteutónicu del conceyu, integráu perfectamente nel so paisaxe.

Fiestes

Ente les sos fiestes, vamos destacar:

Nel mes de xunu, son les fiestes de San Xuan na llocalidá de Tresmonte el día 24.

El caberu fin de selmana del mes de "xunu", celébrase la Fiesta del Bollu na llocalidá de Bolgues, parroquia de Valdunu.

Nel mes de xunetu, son les fiestes d'El Carmen en Escamplero el día 16.

Nel mes d'agostu, hai distintes fiestes: La Sacramental na llocalidá de Valdunu primer domingu, la Sacramental en Santuyanu, segundu domingu y les fiestes de La Sacramental en Sotu, tercer domingu. Nel primer domingu de setiembre celebra la fiesta de los santos Mártires en MARIÑES de la parroquia de BIEDES Nel mes de setiembre, son les fiestes d'El Cristu en Biedes.

El primer domingu d'ochobre celebra la romería radicional d'El Espíritu Santu, en Parades.

Nel mes de payares tien llugar el Certame de La Castaña Valduna, productu típicu d'esti conceyu.

Esi mesmu mes, celébrase en Biedes la festividá del so patrón: San Martín de Tours.

Numberoses son les fiestes que se conmemoren nel conceyu de Les Regueres, teniendo toes elles la so importancia, entemeciéndose demientres les sos celebraciones les tradiciones más antigües con otres más contemporánees. Asina en toes elles podemos esfrutar tantu del sentir relixosu, como'l folclóricu, xuniendo a to ello una importante tradición gastronómica, elementu fundamental na mayoría de les celebraciones festives del Principáu d'Asturies.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Les Regueres.

• Sitiu web oficial

• Les Regueres n'OpenStreetMap.

• Datos: Q842644
• Multimedia: Las Regueras