Candamu

conceyu d'Asturies

Candamu ye un conceyu d'Asturies. Llenda al este con Les Regueres, al sur con Grau, al norte con Illas, Castrillón y Sotu'l Barcu y al oeste con Pravia y Salas.

Candamu
Bandera de Candamu Escudu de Candamu
Alministración
País España
Autonomía Principáu d'Asturies
Provincia Provincia d'Asturies
Partíu xudicial Pravia
Tipu d'entidá conceyu
Capital Grullos
Alcaldesa de Candamu Natalia González Menéndez
Nome oficial Candamo (es)
Candamu (ast)
Nome llocal Candamu (ast)
División
Xeografía
Coordenaes 43°27′20″N 6°03′24″W / 43.4556°N 6.0567°O / 43.4556; -6.0567
Superficie 71.97 km²
Llenda con Les Regueres, Illas, Castrillón, Sotu'l Barcu, Salas, Pravia y Grau
Puntu más baxu Ríu Narcea
Demografía
Población 1932 hab. (2023)
Densidá 26,84 hab/km²
Xentiliciu candamín (masculín singular)[1]
candamina (femenín singular)[1]
candamino (xéneru neutru)[1]
candaminos (masculín plural)[1]
candamines (femenín plural)[1]
Más información
Estaya horaria UTC+01:00
ayto-candamo.es
Cambiar los datos en Wikidata

Esti conceyu rescampla tanto pola Cueva de la Peña como pola so güerta, teniendo una importancia cásique vital pa Candamu la fresa, celebrándose'l primer fin de selmana de xunu'l Festival de la fresa de Candamu.

Xeografía

editar

Tien una población de 2.294 habitantes, la so capital ye la villa de Grullos, y les llocalidaes más poblaes del conceyu son: San Román, Cueru, Ventosa, y la so capital Grullos.

Nun tien una principal vía de comunicación, yá que ta estráu d'una bayurosa rede de carreteres, autonómiques y comarcales. Ta a una distancia 32 quilómetros de la capital asturiana.

El so relieve ta abondo esgastáu y los sos picos más altos superen en pocu los 600 metros, como podemos ver nel picu Grande con 624 metros y el picu Pedrouzu de 614 metros. Otres altures importantes son: el Sollera de 598 metros, les Cruces de 539 metros, y la Matiella de 576 metros.

El principal cursu fluvial ye'l Nalón y los sos afluentes: el Dele, el Reguirón y el Valle. El so paisaxe montesín, ta marcáu por especies foriates: ocalitos, pinos, y otres especies que foron coles que se repobló'l conceyu. Nel fondu los valles, la so vexetación caltién una rica variedá: fresnos, llameres, chopos y blimales.

Historia

editar

Candamu y n'especial les márxenes del ríu Nalón, son una fastera de gran riqueza de xacees del Paleolíticu. Una xacea perimportante ye la cueva de la Peña de Candamu, descubierta en 1913, ye'l más importante conxuntu d'arte rupestre del Paleolíticu y nel occidente. Del neolíticu, tamién hai esquicios tumulares nes zones de Ventosa o de Valdemora.

 
Pintura rupestre nel Centru d'interpretación de la Cueva de la Peña, San Roman de Candamu, Asturies

De la dómina castreña, rescamplen trés allugamientos: El Castiello en Praúa, La Pica en Murias, y El Castiello en San Tisu].

El periodu de la romanización, nun tien dexao especiales güelgues nesti conceyu, circunstancia que contrasta cola bayura de restos romanos qu'hai nos conceyos llendantes.

Na Edá Media, hacia'l sieglu XI, les primeres referencies documentaes, son gracies a los archivos monásticos, yá nesta dómina entama a marcase'l territoriu del conceyu de Candamu, pero namás incluyía la marxe derecha del ríu Nalón. Ye nel sieglu XII, cuando se revela una organización alministrativa mui venceyada a los territorios de Pravia y Gozón.

Demientres el sieglu XIII, ye cuando la so historia alministrativa sufre un cambéu, pues integróse na puebla de Grau, pero calteniendo la so integridá territorial. Ye en 1784 cuando empecipia una dómina d'autonomía y alloñamientu, habiendo continuos pleitos sobre repartimientos y eleiciones escontra la casa conceyu de Grau. Nun sería hasta 1835, cuando la Xunta de Candamu se proclame dafechu, corporación independiente, yá que tuvo varios intentos anteriores d'independencia fallíos. Inclusive teniendo esta xebra alministrativa, Candamu tará a lo llargo del sieglu XIX xunto a Grau por otros vínculos, como foron los ganaderu y agrícoles.

Magar que nun cuenta con un sector industrial, la so historia ta mui venceyada al movimientu obreru. Na guerra civil española, fizo una gran defensa pa torgar la entrada de les columnes gallegues, tres la guerra la instalación de la zona industrial nel centru de la rexón, fizo que Candamu siguiera basando la so economía na tradición agrícola.

Cadarma político-alministrativa

editar

Política

editar

Nel conceyu de Candamu, dende 1979, el partíu que más tiempu tien gobernao ye'l PSOE. (Ver Llista d'alcaldes de Candamu). L' alcaldesa d'esti conceyu ye la socialista Natalia González Menéndez.



Eleiciones municipales
Partíu 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015
PSOE 1 1 0 9 7 9 8 8 7 6
PP 0 2 0 0 3 1 2 2 0 3
IU 6 8 3 2 1 1 1 1 1 2
FAC 3 0
CVI 6
UCD/CDS 4 - 2 0
Total 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11
Fuentes: Ministeriu del Interior Archiváu 2009-08-27 en Wayback Machine y Federación Asturiana de Conceyos

Parroquies

editar

El conceyu de Candamu xébrase en 11 parroquies:

Nᵘ Nome Superficie
(km²)
% superficie
Candamu
Población % población
Candamu
Densidá
(hab./km²)


1 Aces 2,31 3,213,21% 59 3,053,05% 25,54
2 Cueru 2,61 3,633,63% 176, 163 9118,179118,17% Error d'espresión: Caráuter de puntuación "," non reconocíu.
3 Fenoeda 7,21 10,0210,02% 198 10,2510,25% 27,46
4 Grullos 3,89 5,415,41% 198, 198 10 258,710 258,7% Error d'espresión: Caráuter de puntuación "," non reconocíu.
5 Llameiru 7,4 1,031,03% 182, 182 9429,719429,71% Error d'espresión: Caráuter de puntuación "," non reconocíu.
6 Murias 8,9 1,241,24% 250, 250 12 952,912 952,9% Error d'espresión: Caráuter de puntuación "," non reconocíu.
7 Praúa 7,77 10,810,8% 84, 84 439,13439,13% Error d'espresión: Caráuter de puntuación "," non reconocíu.
8 San Román 5,2 0,720,72% 286, 286 14 818,1214 818,12% Error d'espresión: Caráuter de puntuación "," non reconocíu.
9 San Tisu 7,59 10,5510,55% 127, 127 6580,076580,07% Error d'espresión: Caráuter de puntuación "," non reconocíu.
10 El Valle n/d 123 6,376,37% Error d'espresión: Operador round inesperáu
11 Ventosa n/d 277 14,3414,34% Error d'espresión: Operador round inesperáu

Demografía

editar
Gráfica de población de Candamu (Asturies)
Fonte: Institutu Nacional d'Estadística d'España - Fechura de la gráfica por Wikipedia

Esti conceyu, tuvo una medra de población nes dos primeres décades del sieglu XX, algamando los 5.618 habitantes en 1920, al que siguiría un descensu namás que aparáu a metá del sieglu XX, empecipiando en 1960 una nueva aceleración d'emigrantes, hacia les zones industrializaes del centru d'Asturies, n'especial a Avilés pola so cercanía.

El so poblamientu, ye'l típicu de los valles de monte, con pequeños nucleos de población, alcontrándose la mayor concentración na Vega del Nalón. Pero esta población tien una cadarma peravieyada, yá que les persones mayores de 60 años son una tercera parte de la población y les menores de 20 años nun lleguen nin al 21% de la población total del conceyu. Poro, espérase que nos próximos años la so despoblación xorreza.


Evolución de la población nos caberos años (INE)

Añu 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Población 2.601 2.561 2.503 2.449 2.407 2.351 2.294 2.235 2.218 2.180 2.160

Economía

editar

La so economía básase na tradición agraria y ganadera, especializándose la ganadería nes races frisona y asturiana. Tocante a l'agricultura, Candamu ye famosu pola calidá de les sos freses, que obtuvieron va poco la denominación d'orixe y celebrándose cada añu'l primer fin de selmana de xunu'l Festival de la fresa de Candamu. Al igual que la fresa, tamién son de muncha calidá toa mena de cultivos hortofrutícolas, como nos conceyos vecinos de Grau o Pravia. Quiciás esta calidá débase a la cercanía de les agües del Nalón.

El sector industrial nun tien malpenes apaición nesti conceyu, pero pol contrariu, nos últimos años ta desendolcándose una rede de turismu y servicios alrodiu del Nalón, con restoranes, hoteles y atraiciones de deporte rural, acuáticu y de monte.


Emplegaos nos diversos sectores económicos (añu 2015)
Númberu de trabayadores Tantu por cientu
TOTAL 435 100
Agricultura, ganadería y pesca 111 25,52
Industria 9 2,07
Construcción 73 16,78
Servicios 242 55,63
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2015, SADEI


Usos del suelu del conceyu (añu 2014)
Usu Superficie (km²)
Tierres de llabrantíu 1,45
Praderíes 27,67
Terrenu forestal 38,01
Otres superficies 0
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2015, SADEI


Carauterístiques del sector primariu (añu 2015)
Ganaderíes de bovín 139
Cabeces de ganáu bovín 2.643
Cabeces de ganáu ovín 283
Cabeces de ganáu cabrín 89
Ganaderos con cuota llechera 19
Quilos de cuota llechera 2.860.236
Metros cúbicos de madera valtao 22.419
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2015, SADEI

Nidiamente, la muestra artística más importante d'esti conceyu ye la Cueva de la Peña, na qu'apaecen pintures rupestres, anque tamién esistieron abondantes ilesies prerromániques y romániques, como Santa María de Murias, San Tisu o Santiago d'Aces, que nun llegaron a anguaño. Sí se conserven delles cases y palacios como son:

  • El palaciu de Valdés Bazán, del sieglu XVII, y reformáu nel XVIII, ye Monumentu Histórico-Artísticu. Ye de planta rectangular con un cuerpu y dos pisos. La fachada principal ensin decoración, namás que nos amuesa dos escudos intercalos ente los vanos, d'otra miente la fachada posterior tien una rica arquería, que s'estiende pelos dos pisos. Na galería de la planta baxa, los arcos descansen sobre fuertes pegoyos. Na planta alta, los sos arcos ensamense sobre columnes más fines dando idea de llixereza, estos arcos son desiguales y carecen de capitel.
  • La casa de la Torre, de la que namás que se caltienen en pie les muries, por mor d'una quema, ye de tres pisos con planta rectangular. La puerta principal tien un arco de mediu puntu y una segunda puerta a la que s'accede per una escalera, tien otres dos puertes feches más recientemente. Les fachaes tán con ventanes, pero toes d'estremaos diseños: rectangulares, cuadraes, con arcos de mediu puntu.
  • El palaciu de Cañedo, ye de trés plantes. Na planta baxa ta la puerta principal con dos ventanes simétriques. Na primer planta tien el balcón principal y a la so mandrecha l'escudu d'armes. Na segunda planta, hai una llarga galería abierta, con forxáu de metal. Rescampla del edificiu un gran aleru de madera. El palaciu ye parte d'un conxuntu, nel qu'hai una capiella, una torre, unes cuadres y la vivienda de la familia de caseros.
  • El palaciu de los Casares, ta en San Tisu. Ye de planta rectangular y dos pisos. Tol edificiu ta revocáu sacante los marcos de puertes y ventanes que son de piedra, nel pisu cimeru hai balcones y rescampla'l del mediu que ye doble, col escudu d'armes de los Alonso de Casares.

Fiestes

editar
 
Freses
  • En mayu: la Xira d'El Campu Degollada, ye una gran romería, l'últimu domingu del mes.
  • N'agostu, el calendariu ta marcáu por ser un mes dafechamente enllenu de fiestes, asina rescamplen: El día 5 les Nieves en La Mortera. Los díes 9 y 10 San Llorienzu en San Román. El día 12 La Derrota en San Tisu. El día 15 Santa Mariña en Llameiru. El día 22 y 23 San Bartolomé en Grullos. El día 24 San Agustín en Murias.
  • En setiembre: La Nuesa Señora d'Agüera y el Valle.

Candaminos célebres

editar

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 13 xunetu 2023.

Enllaces esternos

editar