Gastronomía d'Asturies

La gastronomía d'Asturies ye'l conxuntu de tradiciones culinaries, ingredientes y recetes propies del Principáu d'Asturies. Magar ye ciertu que la cocina asturiana supo tresmitise xeneración tres xeneración, tamién lo ye qu'escarez de tradición escrita hasta dómina bien recién, yá que nun esisten apenes escritos qu'amuesen qué comíen los asturianos, y los pocos rellatos que se caltienen atopanse en testos de naturaleza bien distinta a la gastronómica. Hai que tener presente qu'Asturies tien dos carauterístiques que queden reflexaes nes sos costumes culinaries: per un sitiu tien mariñes nel mar Cantábricu, lo que-y apurre abondosos elementos marinos (pexes y mariscos), y por otru cuenta col cordal Cantábricu, con fonderos valles nos que cría'l ganáu en semi-llibertá, dando llugar a carne y lleche de carauterístiques autóctones, como la vaca casina.^[1]^[2]^[3]

Platos típicos

Pan

Ente les especialidaes rellacionaes cola fariña de maíz atopamos la boroña (fogaza redonda de pan duru), les fariñes, farrapes o papes, la rapa (especie de boroña na qu'en so masa metense cachos de tocín), el nenu, la pegarata (especie d'empanada rellena de chorizu, xamón y güevu cocíu), los tortos (pequeñes tortes de maíz doraes en sartén), los formigos, el bien tradicional pan d'escanda (cebera endémica d'Asturies, de granu duru y prieto), los famosos bollos preñaos (con un chorizu nel so interior) y otros munchos. Otros preparaos de fariña que s'empleguen nos postres asturianos son los frixuelos.

Frutes y hortolices

D'elles la más conocida y la que participa en distintos platos tradicionales ye la faba, que puede preparase como fabada, fabes con amasueles, etcétera. Amás tán el pote asturianu (especie de cocíu con berces, fabes y diversos embutíos nun pote), los nabos que conformen el pote de nabos (platu típicu iverniegu de les aldegues asturianes), el más humilde pote de castañes, les fréxoles y los arbeyos, les pataques, pimientos, coliflores, etcétera. De los abondosos montes cabe destacar como elementu culinariu les cogordes monteses: senderueles, cogordes de cardu, lepiotes, etcétera.(etc). sin olvidad les cebolles rellenes de la cuenca minera, rellenes de carne, picadiellu o tamién de bonito del norte

Nel terrén de les frutes la más importante ye la mazana (elementu imprescindible pa la ellaboración de la sidra y que se fai con variedaes autóctones), les zrezes, les fragaries, los figos miguelinos y, na categoría de los frutos secos, les castañes, les nueces o les ablanes.

Pexes y mariscos

La posesión de la mariña nel Mar Cantábricu y la tradición marinera de munchos pueblos asturianos aprove a la rexón d'una bona materia primo y de variaos platos, como son les sopes de pexe y de mariscu, el besugu al llombu, el besugu a la chopa (xarágu), el tosquile (rape), la merluza a la chopa o a la sidra, la ventresca de bonitu rustida, el rollu de bonitu y, penriba de too, la caldereta, guisu fechu con diversos pexes y mariscos. Tamién s'ellaboren platos cola Furagaña o llubina, el tiñosu, el salmonete, les angules, etcétera. Dellos pexes tienen preparaciones bien populares, como la sardina (ye típica la de Candás) y la parrocha. Dalgunos de los ríos asturianos (ente los que s'atopa'l Sella) apurren pescaos como la trucha, el salmón atlánticu, etcétera. Son bien conocíos el pulpu con patatines, pequeñu pulpu que se cuez con pataques, y el pastel de tiñosu, de verdures col pexe.

Ente los mariscos atópense distintes variedaes: ñocles, llagostes, bugres, centollos, oricios, andariques, les llámpares son un platu típico de los pueblos de la mariña en preparaciones diverses. Nun hai una producción bien grande en comparanza con Galicia, por cuenta de que la mayoría de la pesca de mariscu ye fecha de forma artesanal.

Carnes

La importancia que tuvo dende siempres n'Asturies la ganadería del ganáu bovino y ovín aproven a la gastronomía asturiana de platos como les dureces a l'asturiana, la carne gobernado y el cachopu, qu'anque nun son netamente autóctonos sí tán bien enraigonaos nes tierres asturianes; el churrascu o corderu a la estaca, la caldereta de corderu y el lechazo al fornu.

Xata Asturiana ye una Indicación Xeográfica Protexida de carne de vacunu que foi autorizada nel añu 2001, que respuende por la carne d'animales nacíos, criaos y engordaos nel Principáu d'Asturies (España), procedentes de les races Asturiana de los valles, Asturiana del monte, y les sos cruces ente sí. Ye una raza vacuna autóctona d'Asturies, el nome Asturiana del Monte o Vaca casina, tien rellación col Conceyu de Casu y el Cordal Cantábricu,^[4]^[5]

Nel terrén de les aves tiénense los pollos d'aldega (pitos de caleya), que críense nel campu.

De la mesma, el gochu aprove d'embutíos y salazones procedentes de la matanza del gochu, como son el chorizu asturianu (d'arume carauterístico, afumáu, fuerte, con sabor a pimentón), la morciella asturiana y la moscancia, el llacón, el butiello, la fariñona, y otros qu'acompañen como compangu a munchos otros platos tradicionales sobremanera a la fabada y a diversos guisos de llegume. Munchos d'ellos empléguense nes boroñes y nos bollos preñaos como rellenu, otros formen parte de platos como los emberzaos (grasa de gochu con berces, morciella y diversos embutíos, tou ello cocináu en pote, llamáu tamién emberzaos probes).

Dellos embutíos son carauterísticos d'Asturies, como:

El pantruque (tamién llamáu pantruque blancu), un embutíu que lleva como ingredientes nel so interior tocín, cebolla, fariña de maíz, güevu batíu, sal, pimentón, ayu y perexil, similar a la morciella d'aspeutu.
La moscancia, una especie de morciella fresco ellaborada con un poco sangre, que s'estrema de la típica morciella asturiana en qu'ente'l so ingredientes añádese sebu de vacunu (preferiblemente tenral) o bien de corderu, lo que-y da un arume inconfundible.
El sabadiegu, ye una especie de llonganiza ellaborada con carnes de gochu y otros ingredientes.
El xuan (dacuando en diminutivu, xuanicu), una morciella que s'entemez con cachos de calabaza.
La llonganiza d'Avilés, marca rexistrada que s'ellabora dende los años setenta arriendes de la llegada a la fábrica que la comercializa d'un trabayador alemán qu'introdució la preparación y que se combinó coles téuniques tradicionales asturianes, lo que dio orixe a esti embutíu qu'anguaño ye parte yá de la gastronomía de la ciudá.
Un embutíu tamién n'Asturies, sobremanera nel este, ye'l Borono, que consiste esencialmente nuna masa de sangre de gochu, tripa de gochu, cebolla, sal, mantega, especies (comín, pimienta…), fariña de maíz y fariña de trigu.

Quesos

El quesu ye unu de los ingredientes más tradicionales de cocina asturiana. Los quesos d'Asturies pueden atopase de lleche de vaca, d'oveya, de cabra o inclusive amiestos en distintes proporciones de quesos de dos variedaes de lleches y de trés. Esisten 42 denominaciones de quesos artesanos n'Asturies, de los cualos trés (Cabrales, Gamonéu y Afuega'l Pitu) tienen denominación d'orixe europea.

Los quesos asturianos tán empezando dende los años 70 a algamar prestixu y fama internacionales, anque la so calidá foi siempres escelente. Son exemplos el Cabrales, el Gamonéu, el de La Peral, el de Los Beyos, el d'Ozcos, el d'Afuega'l Pitu, etcétera.

Postres

N'asturianu llámase llambiotá a lo duce. Esisten distintes posibilidaes dientro de los postres, tales como l'arroz con lleche (qu'anque se toma en gran parte d'España, ye bien popular n'Asturies, onde se preparen más cremosos gracies a una cocción enllargada), los frixuelos (tamién llamaos fayuelos o fayueles, fechos de lleche, güevu, fariña y zucre), los borrachinos (miga de pan con güevu), la lleche frito (con zucre y enfiñida en vinu blanco), les casadielles (empanadillas duces rellenes de nuez, zucre y anís), los carbayones (pasteles d'hoxaldre enrellenos de crema d'almendra y cubiertos de glaseáu) y el panchón (megollu de pan d'escanda amasáu con mantega y zucre que se tuesta y esmigaya antes de sirvilo, típicu d'Ayer), la Barreña, que ye un quesu frescu de Afuega'l pitu sin sal, sirvese con miel y nueces.

Tamién son conocíes les charlotes xelade de Xixón (tartes preparaes con base y fondu de bizcuechos cubiertos con chicolate y zreces confitaes), les marañueles de Candás y Lluanco (galletes duces de forma carauterística), les marañueles d'Avilés (pan duce), el Bollu de Pascua d'Avilés, los conseyos paserinos (típicos de Mieres) y la tarta d'almendra (similar a la tarta de Santiago, ellaborada con hoxaldre o masa quebrao duce y enrellena d'un amiestu de güevu, almendra y almíbar).

Bébores

La bébora más carauterístico d'Asturies ye la sidra, bien presente na vida (nes chigres y sidreríes) y celebraciones de los asturianos. Por regla xeneral esta bébora échase sobre vasos de gran tamañu (les midíes suelen ser de 12 cm d'altu, 9 de boca y 7 de parte trasera). Dende'l 12 de payares de 2002 la Sidra d'Asturies ye una Denominación d'Orixe Protexida, siendo bien frecuente atopala en botelles de cristal verde de forma carauterística y con tapón de corchu. La sidra ye una bébora que tradicionalmente ta presente en cuantos festivales, romeríes o fiestes que se celebren nel Principáu, participando d'una tradición gastronómica llamada espicha. La producción de vinu ye escasa na rexón (llántense poques vides), magar qu'esiste ún vinu de calidá con denominación d'orixe denomináu Cangas, ya igualmente la producción d'oruxos ye bien escasa.

Ver tamién

Quesu Cabrales.
Quesu d'Afuega'l Pitu.
La Barreña ye un postre típicu de Grau, quesu frescu de Afuega'l pitu sin sal, que puede sirvise con miel y nueces.
Fonte d'Arroz con lleche.
Bollu preñau.
platu de Fabada con compangu.
Andariques.
Centollu del Cantábricu.
platu de Llámpares.
Amasueles.
Casadielles.
Frixuelos.
Cachopu.
Botelles de sidra ya escanciaes.

Tocantes a productos con sellu calidable, Asturies cunta con seis Denominaciones d'Orixe Protexíes y con cinco Indicaciones Xeográfiques Protexíes:

**Rexímenes de calidad en l'Unión Europea**
Denominaciones d'Orixe Protexíes	Indicaciones xeográfiques Protexíes
Quesu de Afuega'l pitu	Quesu de Los Beyos
Queso de Cabrales	Choscu de Tineo
Quesu Casín	Faba asturiana
Quesu de Gamonéu	Xata Asturiana
Sidra d'Asturies	Miel d'Asturies
Vinu de Cangas

Referencies

Enllaces esternos

Recetes de cocina tradicional asturiana Archiváu 2008-03-20 en Wayback Machine
Información gastronómica del Principáu d'Asturies
Portal gastronómicu d'Asturies
Yantar - Gastronomía d'Asturies Archiváu 2015-02-03 en Wayback Machine

[1] Comida tipica d'Asturies.

[2] Platos típicos de la Gastronomía d'Asturies

[3] Mariscos d'Asturias.

[4] Orden de 4 de octubre de 2001 por la que se ratifica el Reglamento de la Indicación Geográfica Protegida "Ternera Asturiana"

[5] Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]