Linda Cristal

actriz arxentino-estauxunidense (1931-2020)

Linda Cristal (23 de febreru de 1934Buenos Aires – 27 de xunu de 2020Beverly Hills)[3] foi una actriz arxentino-estauxunidense.

Linda Cristal
Vida
Nacimientu Buenos Aires23 de febreru de 1934[1]
Nacionalidá Bandera d'Arxentina Arxentina
Bandera de Estaos Xuníos d'América Estaos Xuníos
Llingua materna castellanu
Muerte Beverly Hills[2]27 de xunu de 2020[2] (86 años)
Familia
Casada con Tito Gómez
Fíos/es 2
Estudios
Llingües falaes castellanu
inglés
Oficiu actriz, autobiógrafa, actriz de cineactriz de televisión
Xéneru artísticu western
IMDb nm0188050
Cambiar los datos en Wikidata

El so nome de nacencia ye Marta Victoria Moya. El so padre, Antonio Moya, yera un editor de revistes italianu, y la so madre yera francesa, d'apellíu Bourgés.[4][5] Inda nun diba a la escuela (que n'Arxentina nesa dómina empezaba a los seis años) cuando los sos padres fuxeron con ella a Montevidéu (Uruguái).[6] Siendo una neña empecipió estudios d'actuación y pianu.[7] En 1947 ―cuando tenía 13 años― los trés tuvieron un pergrave accidente de tráficu, y ella foi la única sobreviviente.[5][8] Nel so momentu consideróse que l'accidente fuera un pactu de suicidiu, anque l'actriz declaró que la so madre yera diabética y posiblemente sufrió un esmorecimientu por cuenta de la cayida de la glucosa nel sangre.[6] Esi mesmu añu casóse col actor Tito Gómez. Viaxaron a Méxicu, pero dos selmanes dempués de llegar dixebráronse y Linda Cristal fixo anular el matrimoniu.[7]

Carrera

editar

Dende los 16 años d'edá fixo pequeños papeles en películes mexicanes.[8] Na dómina en que filmó la película de terror La bestia magnífica (1953) el so productor Raúl d'Anda inventó-y el seudónimu Linda Cristal.[9] «Linda, que significa 'formosa', y Cristal, porque la so piel ye tan perfecta como'l cristal».[10]

Debutó en Hollywood a mediaos de los años cincuenta.[8] De primeres nun falaba una pallabra d'inglés. Colos sos padres aprendiera a falar perfectamente l'español, l'italianu y el francés.[5] El so primer papel n'inglés foi na película del oeste Comanche (1956), dirixida por George Sherman y protagonizada por Dana Andrews, onde representó a Margarita.

En marzu de 1958 conoció al petroleru y industrial Robert W. Bob Champion, cuando dambos viaxaron dende California a L'Habana, convidaos por Conrad Hilton a la inauguración del so hotel na capital cubana (l'apertura foi'l 19 de marzu de 1958).[11] L'actriz Ann Miller presentar cuando l'avión yá taba baxando. Foi un amor a la primer vista. Champion yera mediohermanu del baillarín y actor Gower Champion, anque yá nun taben en contautu. Champion vivía regularmente en Caraques (Venezuela).[12] El 24 d'abril de 1958, Linda Cristal casóse de callao con Bob Champion en Pomona (California). Un xuez de paz llevó a cabu la ceremonia. Ella tenía 23 años, él 34.

El 6 de mayu de 1958, Linda Cristal anunció en Hollywood el so «compromisu» con Champion, y diz qu'inda nun afitaren una fecha definitiva pa la boda, pero que nun sería enantes de xunetu. Cuando Cristal terminó la so siguiente película, The Hell Bent Kid, recién entós tuvieron una verdadera lluna de miel, n'Acapulco (Méxicu). La piedra del so aniellu de compromisu yera un diamante mariellu de 10,5 quilates (con un diámetru de 14 mm).[12] A finales de mayu de 1958 el columnista Earl Wilson informó qu'ella y Champion en realidá casárense en Colton (California) el 24 d'abril.[12]

 
Gil Favor (l'actor Eric Fleming) llucha por curiar a una condesa española (Linda Cristal) na serie de televisión Rawhide (1959).

En marzu de 1959, ella y Champion dixebráronse dempués de 11 meses. Ella adució que les causes de la rotura yeren la so carrera en Hollywood y el trabayu d'él en Venezuela, que los caltenía separaos.[12] N'abril de 1959, Cristal asistió al estrenu de la película El diariu d'Ana Frank col direutor Hugo Fregonese, el exesposo de Faith Domergue.[12] N'ochobre de 1959, los amigos de Cristal predixeron qu'asina Cristal se divorciara de Champion definitivamente ella casaríase col músicu Buddy Bregman, que casi se casó con Anna Maria Alberghetti.[12] El 9 d'avientu de 1959 divorcióse en Santa Monica (California) dempués de menos d'un añu de matrimoniu. Ella denunció «crueldá mental», y él non la refutó.[12]

Tuvo romances con John Saxon, Cary Grant, Rock Hudson.[13] y Adam West ―el protagonista de la serie televisiva Batman―, con quien en xineru de 1968 viaxó a Uruguái al Festival de Cine de Punta del Este.Referencia Revista Raiolandia Numbero 2063 del 26 de xineru de 1968. En nengún momentu la nota referida al Festival de Mar del Plata de 1960 nomen nin a Linda Cristal nin a Adam West.[14] A fines de 1960 casóse con Yale Wexler. A fines de 1961 retirar del mundu del espectáculu mientres un tiempu pa criar a los sos dos fíos.

Salió del so retiru cuando se convirtió nel últimu miembru del repartu que s'añedir a la serie de NBC The High Chaparral (1967-1971). David Dortort había audicionando actrices mientres tres selmanes, buscando una muyer con bona apariencia y una personalidá encesa que pudiera dar vida a l'aristocrática «Victoria Montoya». Casi perdiera la esperanza d'atopar dalgún día a l'actriz fayadiza cuando Cristal enterar de la parte. El so axente pensó que'l papel yá fuera escoyíu, pero ella pidiólu que comprobar y él afayó qu'inda taba abiertu.[15]

 
Fotografía publicitaria de Linda Cristal na dómina en que filmaba la serie The High Chaparral; xunu de 1968.

En 1978 escribió una historia semiautobiográfica avera del abusu infantil.[16]

En 1985 volvió a Arxentina pa participar na telenovela Rossé.[17]

Ganó tres premios Golden Globe Awards por The High Chaparral y foi nomada dos veces al Emmy.[16]

Filmografía

editar

Vida privada

editar

Na actualidá vive en Buenos Aires.[18]

Referencies

editar
 
Fotografia de Leif Erickson con Linda Cristal nel programa de televisión The High Chaparral, en febreru de 1970.
  1. URL de la referencia: https://www.listal.com/linda-cristal.
  2. 2,0 2,1 URL de la referencia: https://www.nytimes.com/2020/06/28/obituaries/linda-cristal-dead.html.
  3. Fragmentu de la páxina 276 del llibru Historia de les instituciones de la Provincia de Santa Fe: La cultura na provincia (dos partes), publicáu pola Comisión Redactora de la Historia de les Instituciones de la Provincia de Santa Fe. Consultáu'l 20 d'abril de 2013. Na páxina 276 presenta una llista d'actores rosarinos, ente los que menta a:
    Olinda Bozán,
    Linda Cristal,
    Susana Freyre,
    Carlos Morales y
    Enzo Viena.
  4. Fragmentu de la páxina 320 del llibru Brown celluloid: llatín/A filme icons and images in the Hollywood Film Industry (volume 1) de Frank Javier Garcia-Berumen. Vantage Press, 2003. 390 páxines. Consultáu'l 21 d'abril de 2013.
  5. 5,0 5,1 5,2 «Bio», artículu nel sitiu web IMDb. Consultáu'l 20 d'abril de 2013. Menta equivocadamente que'l so padre yera francés y la so madre italiana.
  6. 6,0 6,1 Whatever Became Of―? ('¿qué pasó con...?') de Richard Lamparski. Crown Publishers, 1989. 213 páxines. Consultáu'l 21 d'abril de 2013.
  7. 7,0 7,1 Estazo de la páxina 453 del llibru De Gardel a Norma Aleandro: diccionariu sobre figures del cine arxentín nel esterior, de Mario Pita. Buenos Aires: Correxidor, 1999. 476 páxines. Consultáu'l 21 d'abril de 2013.
  8. 8,0 8,1 8,2 «A biographical handbook of Hispanics and United States filme», llibru de Gary D. Keller. Publicáu por Bilingual Press/Editorial Billingüe, 1997. 322 páxines. Consultáu'l 21 d'abril de 2013.
  9. Linda Cristal, nel sitiu web Answers Yahoo. Consultáu'l 21 d'abril de 2013.
  10. Busca en Google. Consultáu'l 21 d'abril de 2013. De segundes, el 21 d'abril de 2013 víase «Preview Film Album: Hollywood-London - Páxina 45», 1960.
    Linda Cristal's real name is Marta Victoria Moya Burges. Her screen name was given her by the well-known Mexican filme producer Raoul d'Anda — “Linda, because that means beautiful; Cristal, because her skin is as flawless as the finest [...]”.
  11. «Historia del hotel Habana Llibre», artículu n'español nel sitiu web Hotel Habana Llibre. Consultáu'l 21 d'abril de 2013.
  12. 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 «Linda Cristal and Robert Champion», artículu n'inglés nel sitiu web Who's Dated Who. Consultáu'l 21 d'abril de 2013.
  13. anos_60_70_o_80s_recuerdes_con_señardá_/40838-802428 «Linda Cristal», artículu escritu por Silvia Villavicencio Paredes el 6 de setiembre de 2011. Consultáu'l 21 d'abril de 2013.
  14. «Festival de Mar del Plata 1960, el festival menos pensáu...», artículu de Darío Lavia nel sitiu web Quinta Dimensión, payares de 2010. Consultáu'l 20 d'abril de 2013.
  15. «Linda Cristal bio», artículu nel sitiu web Celebs Bios. Consultáu'l 21 d'abril de 2013.
  16. 16,0 16,1 «Linda Cristal not the “retiring” type» Archiváu 2014-10-17 en Wayback Machine, artículu de Nancy M. Reichardt nel diariu Chicago Tribune del 9 d'ochobre de 1988. Consultáu'l 21 d'abril de 2013.
  17. «Linda Cristal», artículu nel sitiu web Series Web. Consultáu'l 21 d'abril de 2013.
  18. «¿Qué ye de la vida de Linda Cristal?», conversación nel sitiu web Yahoo.com. Consultáu'l 21 d'abril de 2013.

Enllaces esternos

editar