Llagu Ontario
El llagu Ontario ye'l menor de los cinco Grandes Llagos d'América del Norte, con una superficie de 19.477 km². Pertenez a Estaos Xuníos y Canadá: la parte norte a la provincia canadiense d'Ontario y el sur, onde ta la península Niágara, al estáu de Nueva York.
| Llagu Ontario | |
|---|---|
| Lake Ontario (en) | |
.jpg) | |
| Situación | |
 | |
| País |  Canadá |
| Provincia |  Ontario |
| Tipu | llagu |
| Parte de | Grandes Llagos |
| Coordenaes | 43°43′44″N 78°06′23″W / 43.7289°N 78.1064°O |
  Llagu Ontario Llagu Ontario (Canadá) | |
| Datos | |
| Altitú media | 74,1 m[1] |
| Superficie | 18 529 km² |
| Conca hidrográfica |
cuenca hidrográfica del Ontario (es)  |
| Superficie de la conca | 690 000 km² |
| Llonxitú | 311 km |
| Fondura | 244 m |
 | |
El llagu forma parte del sistema fluvial del ríu San Llorienzo, el colector de los Grandes Llagos (que taría formáu pola siguiente socesión de ríos y llagos: ríu North → ríu Saint Louis → llagu Cimeru → ríu St. Marys → llagu Furón → ríu Sainte-Claire → llagu Sainte-Claire → ríu Detroit → llagu Erie → ríu Niagara → llagu Ontario → ríu San Llorienzo → estuariu de San Llorienzo). El llagu forma parte tamién de la vía navegable de los Grandes Llagos.
Les principales ciudaes asitiaes alredor del llagu son les canadianes Toronto y Kingston y Rochester nos Estaos Xuníos.
Toponimia
editarEl nome del llagu deriva de Skanadario, una pallabra iroquesa que significa «llagu formosu» o «agua brilloso». La provincia d'Ontario foi llamada asina pel llagu.
Xeografía
editarEl llagu Ontario ye'l llagu más pequeñu tocantes a superficie (18.960 km²) y el que ta ms más al este del conxuntu de los Grandes Llagos, anque entepasa en volume al llagu Erie, yá que tien 1.639 km³. Pol so tamañu, ye'l llagu 13ᵘ del mundu: la so llongura ye de 311 km y el so anchu de 86 km, y tien una llinia de mariña de 1.146 km de llargor. Atopar a una elevación de 74 msnm y tien una fondura media de 86 m, con una fondura máxima de 244 m.
El ríu tributariu primariu ye'l ríu Niágara (dende'l llagu Erie) y el so drenaxe principal ye'l ríu San Llorienzo. Otros ríos importantes que desagüen nél son el ríu Humber, el ríu Trent, el ríu Cataraqui, el ríu Genesee, el ríu Oswego, el ríu Negru, y el ríu Salmón.
Otres carauterístiques xeográfiques notables inclúin la badea Burlington, col puertu Hamilton, la badea de Quinte, les islles Toronto y los Mil Islles. La badea de Quinte dixebra la mayor parte del condáu de Príncipe Eduardo de la mariña norte, sacante por un estrechu de 3 km de tierra que se coneuta col continente. La islla más grande del llagu ye la islla Wolfer, alcontrada cerca de Kingston, a la entrada del ríu San Llorienzo. Mientres el branu puédese llega a ella por aciu los servicios de tresbordadores tantu dende Estaos Xuníos como dende Canadá.
Una parte de la Ruta Fluvial de los Grandes Llagos pasa al traviés d'esti llagu, que ye accesible corriente enriba pela canal Welland y corriente embaxo pela Canal de San Llorienzo. El Trent-Severn Waterway, pa barcos de recréu, coneuta al llagu Ontario, na badea de Quinte a la badea Georgian del Llagu Furón, pasando al traviés del llagu Simcoe. La canal Rideau, tamién pa barcos de recréu, coneuta al llagu Ontario en Kingstong al ríu Ottawa, en Ottawa.
Na oriella oeste del llau canadiense atópase la gran conurbación llamada Golden Horseshoe (qu'inclúi les ciudaes de Toronto y Hamilton). Esta aglomeración albarga a cerca de 9 millones d'habitantes.
La mariña d'Estaos Xuníos del llagu ye mayormente rural, con esceición de Rochester, nel condáu de Monroe, Nueva York. La ciudá de Syracuse tópase 30 km tierra adientro, y conéctase col llagu por aciu una canal. Na vera d'Estaos Xuníos del llagu viven aproximao 2 millones de persones.
En xunu de 2004 inauguróse un serviciu d'alta velocidá pal tresporte de pasaxeros y vehículos en ferry sobre'l llagu, ente Toronto y Rochester, utilizando'l barcu Spirit of Ontario I. El serviciu foi atayáu en xineru de 2006 por cuenta de les perdes económiques mientres les dos temporaes.
Sobre la mariña sur, los orales tienden a retardar la maduración de les frutes hasta que pasa'l peligru de les xelaes de primavera, polo cual la zona convirtióse nuna de les árees más importante pal cultivu de ciertes frutes, como mazanes, cereces, peres, cirueles y duraznos. La parte canadiense de la mariña sur, conocida como la península Niágara tamién ye una importante área de producción frutal y vitivinícola.
Xeoloxía
editarEl llagu foi llabráu sobre les débiles y blandes roques del Silúricu pola glaciación de Wisconsin, qu'espandió'l valle preglaciar del ríu Ontarian, que tenía aproximao la mesma orientación qu'agora tien el llagu. El material que'l glaciar abasnó escontra'l sur foi depositáu nel centru y oeste del estáu de Nueva York en forma de drumlines, cames y morrenes, que reorganizaron dafechu'l sistema de drenaxe.
Anque'l glaciar retirar de Nueva York, permanecía nel actual valle del Ríu San Llorienzo, polo que'l llagu taba nel so nivel más altu. Esti estáu ye conocíu como llagu glaciar iroqués. Mientres esti periodu, el llagu drenaba al traviés de l'actual Syracuse escontra'l ríu Mohawk. L'antigua mariña que foi creada mientres esti periodu ye fácilmente reconocible nes sableres seques y los montes que s'atopen ente 15 y 40 km al sur de la llinia costera actual.
Cuando finalmente'l glaciar se derritió nel valle San Llorienzo, el drenaxe taba per debaxo del nivel del mar, y el llagu convirtióse, mientres un curtiu tiempu, nun golfu. Gradualmente, la tierra volvió afaese, alzándose por cuenta de la perda de pesu de cerca de 2 km de xelu que taba sobre ella. Na zona de San Llorienzo, entá nel presente repara un reacomodamiento de cerca de 3 dm por sieglu. Esto significa que'l llechu del llagu entá sigue inclinándose escontra'l sur, anubriendo la mariña sur y tresformando los valles de los ríos en badees. La mariña norte y sur sufren d'erosión costera, pero'l movimientu de reacomodamiento amplifica esti efeutu na mariña sur.
Historia
editarEl llagu yera una frontera ente los Furones, los sos vasallos y la Confederación Iroquesa nos tiempos anteriores a la llegada de los europeos. El primer européu del cual se documentó la so llegada al llagu foi Étienne Brûlé en 1615. Nel área atopáronse instrumentos que paecen ser d'orixe nórdicu, lo qu'indicaría la posibilidá de visites anteriores per parte d'europeos, pero entá nun hai pruebes abondes.
Tanto los ingleses como los franceses establecieron una serie de postas comerciales, como'l Fuerte Osewo en 1722 y Fuerte Rouillé en 1750 en Toronto.
Dempués de la Guerra de los Siete Años, tolos fuertes quedaron sol control británicu. Esta situación caltúvose inclusive mientres los años posteriores a la revolución d'Estaos Xuníos hasta la firma del Tratáu Jay en 1794, cuando los fuertes que taben del llau d'Estaos Xuníos del llagu pasaron a formar parte d'esi nuevu país.
Mientres la Guerra de la Independencia de los Estaos Xuníos empezaron a establecese los primeros asentamientos estables non militares, que fueron nesti llagu anteriores al restu de los asentamientos de los otros Grandes Llagos. Dempués de la Guerra de 1812 l'área convertir nuna exa d'actividaes comerciales.
Cola construcción de la canal en dambos llaos de la frontera, hubo una gran circulación de barcos a vapor de paletes, que algamaron el so picu d'actividá escontra mediaos del sieglu XIX, primero qu'empezara la competencia de les llinies ferriales.
Referencies
editar- ↑ URL de la referencia: https://web.archive.org/web/20140709170259/http://www.epa.gov/glnpo/atlas/gl-fact1.html. Data: 9 xunetu 2014. Data de consulta: 9 setiembre 2020.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Llagu Ontario.- Lake Ontario Waterkeeper Archiváu 2008-12-02 en Wayback Machine
- EPA's Great Lakes Atles
- OpenStreetMap
Datos: Q1062- Multimedia: Lake Ontario
