Llingües cushites orientales

Les llingües cushitas orientales ye un subgrupu de les llingües cushitas, perteneciente a les llingües afro-asiátiques, qu'inclúi más de trenta llinguas. Les llingües son falaes principalmente n'Etiopía, pero tamién en Somalia y Kenia.

Llingües cushites orientales
Distribución xeográfica	Este d'África
Países	Somalia Etiopía Eritrea Xibuti Kenia
Filiación xenética	Afroasiáticu   Eritraico     Cushítico       Cushita oriental
Subdivisiones	Dullay Oromo-konsoide Somalín-rendile Afar-Saho Omo-Tana Sidamo
Códigu Glottolog	east2699
Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

La llingua más importante ye'l oromo con unos 21 millones de falantes, siguíu pol somalín faláu por 15 millones de persones en Somalia Etiopía, Xibuti y Kenia, el sidamo faláu por 2 millones de persones n'Etiopía y l'afaro o afar faláu por un millón y mediu de persones n'Eritrea, Etiopía y Xibuti.

La clasificación interna del cusita oriental faise davezu ente les de les tierres altes y les de les tierra baxes. El omo-tana occidental ye una caña propia, según les dos cañes representaes poles llingües yaaku (llingua muerta) y boon (en peligru de desapaición).

Clasificación

• De les tierres altes
  • Idioma alaaba
  • Idioma buryí (Burji; unos 15.000 falantes)
  • Idioma gedeo
  • Idioma hadiyya (Hadiya; unos 700.000 falantes)
  • Idioma kambaata
  • Idioma libido
  • Idioma sidamo (unos 2 millones de falantes n'Etiopía)
• De les tierres baxes
  • Llingües rendille-boni
    • Idioma rendille (o rendile)
    • Idioma boni
  • Idioma somalín (unos 15 millones de falantes n'Etiopía, Kenia, Somalia, Yeme y Xibuti)
  • Llingües afar-saho (unos 375.000 falantes n'Etiopía y Somalia)
    • Idioma saho
    • Idioma afar
  • Llingües konso-gidole
    • Idioma konso (Komso; 60.000 falantes n'Etiopía)
    • Idioma dirasha o gidole, kidole, diraytata
  • Idioma oromo (unos 21 millones de falantes n'Etiopía y Kenia; tamién llamáu galla, pero'l nome ye refugáu polos falantes)
  • Llingües dullay
    • Idioma bussa (en peligru)
    • Idioma gawwada
    • Idioma tsamai
  • Llingües Omo-Tana occidentales
    • Idioma arbore
    • Idioma baiso
    • Idioma daasanach
    • Idioma'l molo o elmolo (escastáu; tolos falantes pasáronse al elmolo-samburu)
• Idioma yaaku (escastáu; tolos falantes pasáronse al mukogodo-maasai)
• Idioma boon (en peligru, posiblemente sumíu)

Semeyanza léxica

El proyeutu ASJP basáu na distancia léxica d'un conxuntu de cognados establez un árbol cladístico pa les semeyances léxiques como'l siguiente:

Cush. Oriental	T. Baxes Oromoide Oromo Konso Omo-Tana Or. Bayso Somalín Rendille Afar-Saho Afar Saho T. Altes Burji Hadiyya-Libido Kambata-Allaba Sidamo Dullay Gawwada Tsamai
Omo-Tana Occ.	Daasanech Elmolo Arbore

Que nun coincide dafechu cola clasificación enantes propuesta (basada n'innovaciones fonolóxiques y gramaticales compartíes) avérase abondo.

Comparanza léxica

Los numberales para distintes cañes de cushítico oriental son:

GLOSA	Tierres baxes							Tierres altes
	PROTO- DULLAY	PROTO- KONSOIDE	PROTO- OROMO	PROTO- RENDILE- BONI	PROTO- SOMALÍN	PROTO- AFAR-SAHO	PROTO- OMO-TANA	PROTO- SIDÁMICO
1	*tokko	*tokko	*tokko	*koːw	*kow	*inik-	*tokko	*mittə
2	*lakki	*lakki	*lama	*la(m)ma	*lamma	*lamma	*laːma	*lamə
3	*izzaħ	*sissa	*sadi	*si(d)daħ	*siddeħ	*síoħ	*se(d)di	*sasə
4	*salaħ	*afur	*afur	*afar-	*afar	*afar	*afur	*soːrə
5	*χubin	*χen	*ʃani	*ʧan-	*ʃan	*kono-	*ken	*ontə
6	*tappi	*lehi	*yaha	*liħ	*liħ	*liħ-	*lih	*lehə
7	*taħħan	*tappa	*tolpa	*tadba	*toddoba	*malħin-	*todoba	*lamara
8	*seccen	*sette	*saddeti	*siddeti	*siddeːdi	*baħar	*siddet-	*sadditə
9	*gollan	*sagal	*sagal	*saːgal	*sagaːl	*sagal	*sagal	*honsə
10	*k1oɗɗan	*χoɗan	*kuɗan	*ta(m)man	*tomon	*taɓan	*to(m)mon	*tarmə

Referencies

Bibliografía

• Moreno Cabrera, Juan Carlos. Llingües del Mundu Visor. Madrid. 1990. ISBN 84-7774-856-X
• Hetzron, R. (1969). The Verbal System of Southern Agaw. Berkeley & Los Angeles: University of California Press. (Ph.D.-thesis)

• Datos: Q56568