Llingua natural

El términu llingua natural designa una variedá llingüística o forma de llinguaxe humanu con fines comunicativos que ta dotáu d'una sintaxis y qu'obedez supuestamente a los principios d'economía y optimidad. Les llingües naturales tán basaes usualmente nun sistema de signo sonoros anque dalgunes pueden tar basaes en signo xestuales.

Llingua natural
triba de llingua, especialidá y campu d'estudiu
llingua humana

Na sociollingüística, el términu llingua natural tamién s'utiliza dacuando como llingua étnica en contraposición a les llingües planiaes (como'l esperantu). La llingua étnica evoluciona enmarcada por una cultura de falantes nativos qu'utilicen dicha llingua con una finalidá comunicativa. D'esta forma, estremar ente idiomes tales como'l chinu mandarín, l'español y l'inglés, que son llingües étniques; y l'esperantu, ido, interlingua, a les cualos denominar llingües planiaes. Sicasí, una llingua planiada tamién puede adquirir una cultura y falantes nativos, como ye'l casu del esperantu. Amás, formalmente les llingües planiaes y les llingües étniques pueden cumplir igualmente colos requisitos de tener sintaxis y principios d'economía que les faigan aptes pa la comunicación humana xeneral.

Carauterístiques de les llingües naturales

El llingüista Charles F. Hockett fala de quince rasgos definitorios de la llingua:

1. Mou de comunicación: ye la canal vocal-auditoriu'l principal nel llinguaxe humanu (produzse'l mensaxe cola boca y recibir col oyíu). Tamién puede dase la canal manual-visual.
2. Tresmisión espublizada y receición empobinada: nel fala emítese un mensaxe que s'espande en toes direiciones y que puede ser escucháu por cualesquier; sicasí, el sistema auditivu humanu dexa la identificación del llugar d'onde provién.
3. Transitoriedá: el mensaxe humanu ye temporal; les ondes se devanecen y el mensaxe nun persiste nin nel tiempu nin nel espaciu.
4. Desenvolvimientu interlocutivo o intercambiabilidad: un falante, en condiciones normales, puede tanto emitir como recibir mensaxes.
5. Retroalimentación total: el falante puede escuchase a sigo mesmu nel precisu intre qu'emite un mensaxe. Esto ye importante pa la realización correuta de la fala.
6. Especialización: los órganos qu'intervienen na fala, amás de sirvir pa les sos funciones fisiolóxiques correspondientes, tán especializaos pa la fala.
7. Semanticidá: la señal correspuende con un significáu en particular. Ye un elementu fundamental de cualquier métodu de comunicación.
8. Arbitrariedá: nun esiste correlación ente la señal y el signu. Por casu, los fonemes que crean la pallabra nada en sí mesmos nun tienen rellación dalguna con esi conceutu; en croata, por casu, nada significa esperanza. Nun hai razón dalguna por que'l conceutu falta de daqué tuviera de ser «nada» y non cualesquier otra combinación de fonemes.
9. Discreticidá: les unidaes básiques son xebrables, ensin haber una transición gradual. Un oyente puede oyer o «t» o «d», y independientemente de que lo escuche bien va estremar o una o otra, ensin escuchar un amiestu de dambes.
10. Desplazamientu: puede faese referencia a situaciones o oxetos que nun s'asitien por deíxis, nel «equí y agora», esto ye, separaos pol tiempu o distancia, o inclusive sobre coses que nun esisten nin esistieron.
11. Doble articulación o dualidá: esiste un nivel o segunda articulación nel que los elementos nun tener significáu pero sí estremen significáu (fonema), y otru nivel o primer articulación nel qu'estos elementos arrexuntar pa tener significáu (morfema). Los elementos de la segunda articulación son finitos, pero pueden arrexuntase d'infinites maneres.(Cf. Hjelmslev).
12. Productividá: les regles de la gramática dexen la creación d'oraciones nueves qu'enxamás fueron creaes, pero que pueden ser entendíes. (Cf. competencia llingüística, gramática xenerativa, Chomsky).
13. Tresmisión cultural: el llinguaxe humanu ye un productu d'una evolución histórica y tresmítese ente xeneraciones. Cf. cambéu llingüísticu, gramática histórica). Ye posible que nun se dea nel restu de formes de comunicación non humanes.
14. Prevaricación: el mensaxe puede ser intencionadamente falsu.(Cf. máximes conversacionales, Grice).
15. Función metallingüística: el llinguaxe humanu dexa referise a sigo mesmu; puede dicise que «altar» ye una pallabra masculina, y nun se ta faciendo referencia dalguna al oxetu, sinón a la pallabra en sí.

Llingües naturales y llinguaxe

Les llingües naturales se contraponen a otres formes de llinguaxe tanto humanes como non humanes. Asina xunto coles llingües naturales humanes tenemos:

• El llinguaxe animal que tien intencionalidad, espresividá, representatividá ya inclusive puede llegar a la simulación y el finximientu; pero nel que nun s'atoparon presencia de daqué que podamos llamar estructures sintáctiques.
• Los llinguaxes formales usaos pol home, ente los cualos tán la lóxica matemática o los llinguaxes de programación. Que son estructures dotaes de daqué similar a la sintaxis de les llingües humanes, pero tienen un algame más amenorgáu que les llingües naturales humanes.

Diferencies col llinguaxe formal

Al contrariu que nel llinguaxe formal, onde'l significáu d'una cadena o frase namái ta influyíu pol so aspeutu o «forma», nos llinguaxes naturales la semántica o significáu específicu y contextual de los sos componentes intervienen na validez o non de la frase, añadiendo complexidá al so estudiu.

La llingüística ye la caña del saber que s'encarga del estudiu del llinguaxe, entendíu como'l conxuntu de regles que gobierna cualquier procesu de comunicación.

Almitiendo la esistencia de regles de comunicación, la llingüística estructural llegó a definir extensivamente una determinada llingua natural como'l conxuntu de frases que pueden emitise y utilizar nesa llingua.

A finales de la década de los años 1950 Noam Chomsky propunxo incorporar los llinguaxes naturales al tipu de llinguaxes susceptibles de ser estudiaos polos sistemes formales per mediu de gramátiques xeneratives, que van dar llugar a les cadenes o frases válides nun llinguaxe dau.

Diferencies col llinguaxe animal

Ver tamién: Zoosemiótica

Nel sieglu XX estudiar con detalle los sistemes de comunicación ya interacción social de numberosos animales. Eso llevó a afayar que munches de les carauterístiques presentes nes llingües naturales humanes tamién taben presentes nel llinguaxe animal. Sicasí un pequeñu númberu de carauterístiques paecen esclusives de les llingües humanes ente elles:

• La estructura sintáctica, pola cual los soníos o partes significatives de la comunicación tienen una ordenación xerárquica, na que'l cambéu d'orde de los elementos puede conducir a mensaxes distintos (e.g. (el) muriu de piedra - (la) piedra del muriu).
• La productividá, pola cual un conxuntu finito d'elementos dexen la xeneración d'un númberu potencialmente infinitu de mensaxes semánticamente distintos.
• Esistencia de función metallingüística, pola cual el mesmu llinguaxe puede referise a la forma de lo que se dixo, o falar del propiu llinguaxe.

Sorprendentemente'l llinguaxe animal dexa la prevaricación o la mentira» nel sentíu de que dellos animales pueden llegar a asemeyar berros d'alarma falsos pa confundir a otros individuos.

Oríxenes de les llingües nos seres humanos

Con respectu al orixe de les llingües, esisten dos postures básiques:

• La monogénesis o hipótesis de que n'última instancia toles llingües del mundu deriven d'una única llingua ancestral, esto ye, la hipótesis de que les llingües humanes surdieron por diversificación d'una protollingua que surdió nun determináu momentu evolutivu de la especie, a partir del cual siguieron esistiendo les llingües humanes. Na antigüedá, esta teoría atopa paralelismu cola fábula de Babel, contenida na Biblia.
• La polixénesis, sostién que'l procesu que dio llugar a les llingües humanes pudo asoceder en diversos llugares y momentos.

En dambos casos, dempués de l'apaición d'una o más llingües actuaron procesos de diversificación o cambéu llingüísticu qu'aumentaron el númberu de llingües, hasta llegar a los varios miles de llingües esistentes na actualidá.

La teoría de llingüística de les llingües criollas y los pidgins suxer que'l procesu de formación d'una llingua natural xenuina a partir d'un input llingüísticu fayadizu puede llevar tan pocu tiempu como una xeneración. El casu del idioma de señes de Nicaragua creada a partir d'un sistema semióticu inconsistente ye un exemplu paradigmáticu de como puede formase una llingua consistente con una gramática bien fita, a partir d'elementos inconsistentes.

Ver tamién

• Procesamientu de llinguaxes naturales
• Xeneración de llinguaxes naturales
• Idioma

Referencies

Bibliografía

• Charles F. Hockett (1958): A Course in Modern Linguistics. The Macmillan Company: New York.
• Charles F. Hockett (1961): "Linguistic Elements and Their Relation" in Language, 37: 29-53.

• Datos: Q33742