Loiu

Loiu
Alministración
País	España
Autonomía	País Vascu
Provincia	Vizcaya
Comarcas (es)	Gran Bilbao
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Loiu	Bizente Arteagoitia Aurrekoetxea
Nome oficial	Loiu (eu)
Códigu postal	48180
Xeografía
Coordenaes	43°18′53″N 2°56′20″W / 43.3148°N 2.9389°O
	Loiu Loiu (España)
Superficie	15 km²
Altitú	26 m
Llenda con	Erandio, Laukiz, Gatika, Mungia, Derio, Zamudio y Sondika
Demografía
Población	2297 hab. (2023); - 1239 homes (2019); - 1194 muyeres (2019)
Porcentaxe	? % de Gran Bilbao
Densidá	153,13 hab/km²
Más información
Fundación	1026
Estaya horaria	UTC+01:00
	loiu.org

Loiu ye un conceyu de la provincia de Vizcaya, País Vascu (España).

Xeografía

Atopar nel Valle de Asúa, ente Derio al este y Erandio al oeste.

Composición

Cases curales de Zabaloetxe.

Funcionalmente'l términu municipal tópase compuestu por dos árees bien estremaes que tomen les instalaciones del Aeropuertu como l'elementu que les estrema y dixebrar.^[2] Tien bastante población esvalixada en baserris (caseríos).

La zona asitiada al norte del mesmu confórmase a partir d'una zona totalmente llana y una fastera de nidia rimada que xube hasta los montes de Unbe. Nel entamu d'esta fastera asitiada al Sur asítiense los asentamientos residenciales más importantes los cualos prodúcense de manera más o menos esvalixada tomando como referencia más importante'l nucleu urbanu Zabaloeche (n'euskera Zabaloetxe), onde ta la ilesia y qu'arrexunta el nucleu residencial más relevante del Conceyu con una población de 1362 habitantes.^[3] Constitúi al empar el centru cívicu y alministrativu más significativu del mesmu. Aprovechando la favorable condición de asoleamiento y vistes, esta zona asitiada al norte del Aeropuertu sirve tamién como asentamientu a un bon númberu d'edificaciones equipamentales de calter fundamentalmente docente sofitaes na rede viaria esistente.

La zona asitiada al sur del Aeropuertu representa una superficie mínima sobre'l conxuntu del Términu Municipal pero ye precisamente nesta área onde se produz una importante actividá industrial que'l so asentamientu toma como referencia'l trazáu de la carretera Asua-Erletxes verdadera exa xeneradora de toles actividaes urbanes del Valle del Txorierri. Esta zona Sur del Conceyu ta tamién travesada pol trazáu del Ferrocarril correspondiente a la llinia Bilbao-Lezama el cual sirve na actualidá de barrera ente les actuaciones industriales esistentes a dambos márxenes del mesmu, y delimita simultáneamente una zona con un conteníu anguaño inda rural que s'estiende hasta la marxe del Ríu Asua.

Otros nucleos son Elochelerri (n'euskera Elotxelerri), na carretera del valle de Asúa (BI-637), xunto al aeropuertu, y con una población de 518 habitantes,^[3] y Lauros (Lauro), con 460 habitantes.^[3]

Tresportes

Estación de Larrondo.

Nel conceyu atopen les estaciones de Larrondo-Loiu y d'Elotxelerri-Loiu, de la Llinia 3 (Txori-Herri) d'Euskotren Trena.

Aeropuertu

Terminal de pasaxeros del aeropuertu.

L'aeropuertu de Bilbao, dempués de la última ampliación, atopar na so mayor parte en territoriu de Loiu.

Topónimu

El nome del conceyu ye Loiu oficialmente, según n'euskera, ente que n'español ye Lujua.

El nome antiguu del pueblu yera Luxua, convertíu en castellán tres la evolución fonética de la x/j (sieglu XVII) en Lujua (al igual que Xerez -> Xerez).

N'euskera la evolución fonética del topónimu foi distintu, al perder la -a final (fenómenu habitual nel euskera al ser esta equivalente a un artículu), evolucionar el fonema x de forma distinta al castellán dando un soníu y, y variase la sílaba tónica lu por lo. Ye dicir Luxu(a) -> Lu(x)o -> L(o)iu -> Loiu.^{[ensin referencies]} Euskaltzaindia adoptó Loiu como denominación formal del conceyu n'euskera.

En 1983 cuando'l conceyu se desanexonó de Bilbao adoptó como denominación oficial el nome de Loiu.

== Historia desconoz la fecha exacta de la construcción de la parroquia dedicada a San Pedro Apóstol (probablemente fundada nel sieglu XII polos sos feligreses), pero sí se sabe que sufrió la primer reforma en 1634.^[4] Esi añu namái había 500 vecinos que vivíen en 98 cases. La so teyera y los 7 molinos esistentes calteníen una industria que-yos dexaba vivir con floxura.

En 1966 Loiu foi anexonáu a Bilbao xunto colos conceyos d'Erandio, Sondika, Zamudio y Derio por decretu del 30 de marzu.^[5] El 1 de xineru de 1983 Loiu segregóse de Bilbao por decretu del 20 d'avientu de 1982, constituyéndose en conceyu independiente.

Patrimoniu

Caserío Bengoetxe.

Ilesia de San Pedro.^[6] Tuvo'l so orixe nuna edificación d'orixe medieval, sieglu XII. Templu del que fueron patronos los de la casa solar de Loiu y los de Asua. Caltién dellos elementos góticos y la reedificación data de 1.634, siendo'l so patronu'l Conde de Santa Ana, sieglu XVIII.
Ermita de San Miguel. Nes sos proximidaes foi topada una inscripción escrita en llatín que sumió nel añu 1860. Dicía que la ermita haber construyíu los begoñeses, anque agora consta que, en realidá referir a los habitantes de Bekua. Foi centru de xunta del cleru de la Merindad de Uribe.
Palaciu Larraburu. Edificiu del sieglu XVIII.
Cases Curales. Son dos edificios iguales, austeros y sometíos a una ríxida organización en fachaes. Facer en 1801, siguiendo los planes de Juan de Zabala y Juan Antonio Acha, interpretando dignamente l'arquiteutura académica.
Caserío Bengoetxe (Aspaldiko). Construyíu mientres el segundu cuartu del sieglu XVI y apocayá restauráu pa convertise en restorán, ye una vivienda con cadarma de madera y zarramientos de tabla machihembrada na fachada. Trátase del últimu exemplu d'esta tipoloxía que sobrevive na contorna.
Tamién tienen estructura de postes de dómina renacentista los caseríos Arbildu y Iñarratza.
Gaztañaga Goikoa ye una casa de llabranza neoclásica de gran calidá, edificada en plenu sieglu XIX siguiendo les normes d'orde, sobriedá y confort propies del momentu.
Molinos fariñeros. El de Goiengo Errota (Lauroeta) sigui entá en funcionamientu y les mueles de Txitorreta (Lauroeta) y Errotatxu (Zabaloetxe) tuvieron esmagayando cebera hasta hai bien pocos años.

Alministración

Eleiciones municipales en Loiu
Partíu políticu	2015^[7]		2011^[8]		2007^[9]		2003^[10]		1999^[11]		1995^[12]
Partíu políticu	Votos %	Conceyales	Votos %	Conceyales	Votos %	Conceyales	Votos %	Conceyales	Votos %	Conceyales	Votos %	Conceyales
Partíu Nacionalista Vascu (EAJ-PNV)	64,19	8	57,27	7	67,27	10	69,05	9	57,42	7	52,56	5
Euskal Herria Bildu (EH Bildu) / Bildu	19,13	2	22,73	3	-	-	-	-	-	-	-	-
Partíu Popular (PP)	8,67	1	11,14	1	13,06	1	14,84	2	15,78	1	17,08	2
Partíu Socialista d'Euskadi-Euskadiko Ezkerra (PSE-EE)	4,58	0	4,47	0	6,26	0	4,52	0	2,65	0	1,77	0
Eusko Alkartasuna (EA)	-	-	-	-	6,71	0	7,06	0	7,59	0	14,17	1
Ezker Batua-Berdeak (EB-B)	-	-	-	-	5,17	0	3,41	0	-	-	-	-
Euskal Herritarrok (EH)	-	-	-	-	-	-	-	-	14,93	1	-	-
Herri Batasuna (HB)	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	10,34	1

Ver tamién

Caserío Bengoetxe

Referencies

↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
↑ «Conceyu de Loius - Situación». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-21. Consultáu'l 1 de payares de 2015.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 «Población del Padrón Continuu por Unidá Poblacional en 2015». Consultáu'l 10 de xineru de 2017.
↑ «Conceyu de Loiu-Historia». Consultáu'l 26 d'ochobre de 2015.
↑ «Auñamendi Eusko Entziklopedia - Loiu». Consultáu'l 26 d'ochobre de 2015.
↑ «Conceyu de Loiu - Arte». Archiváu dende l'orixinal, el 2013-06-18. Consultáu'l 1 de payares de 2015.
↑ ara.cat (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Loiu 2015». Consultáu'l 18 d'agostu de 2015.
↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Loiu 2011». Consultáu'l 18 d'agostu de 2015.
↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Loiu 2007». Consultáu'l 18 d'agostu de 2015.
↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Loiu 2003». Consultáu'l 18 d'agostu de 2015.
↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Loiu 1999». Consultáu'l 18 d'agostu de 2015.
↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Loiu 1995». Consultáu'l 18 d'agostu de 2015.

Enllaces esternos

Loiu en Google Maps

[4aa567f4760d292d0ff63887ec8a7625a1eb7407-1] Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.

[2] «Conceyu de Loius - Situación». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-21. Consultáu'l 1 de payares de 2015.

[poblacion2015-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 «Población del Padrón Continuu por Unidá Poblacional en 2015». Consultáu'l 10 de xineru de 2017.

[4] «Conceyu de Loiu-Historia». Consultáu'l 26 d'ochobre de 2015.

[5] «Auñamendi Eusko Entziklopedia - Loiu». Consultáu'l 26 d'ochobre de 2015.

[6] «Conceyu de Loiu - Arte». Archiváu dende l'orixinal, el 2013-06-18. Consultáu'l 1 de payares de 2015.

[7] ra.cat (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Loiu 2015». Consultáu'l 18 d'agostu de 2015.

[8] Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Loiu 2011». Consultáu'l 18 d'agostu de 2015.

[9] Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Loiu 2007». Consultáu'l 18 d'agostu de 2015.

[10] Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Loiu 2003». Consultáu'l 18 d'agostu de 2015.

[11] Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Loiu 1999». Consultáu'l 18 d'agostu de 2015.

[12] Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Loiu 1995». Consultáu'l 18 d'agostu de 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]