Mianos
Mianos (n'aragonés Mians[2]) ye un conceyu español del partíu xudicial d'Ejea de los Caballeros, provincia de Zaragoza. Pertenez a la contorna de la Jacetania, na comunidá autónoma d'Aragón. Enantes perteneció al anguaño desapaecíu partíu xudicial de Sos del Rei Católicu.
 Mianos | |
|---|---|
 | |
| Alministración | |
| País |  España |
| Autonomía |  Aragón |
| Provincia |  provincia de Zaragoza |
| Tipu d'entidá | conceyu d'España |
Alcalde de Mianos (es)  | Carlos Pérez Pérez |
| Nome oficial | Mianos (es)[1] |
| Códigu postal |
50683 |
| Xeografía | |
| Coordenaes | 42°35′02″N 0°57′15″W / 42.5838°N 0.9541°O |
  Mianos Mianos (España) | |
| Superficie | 14.822376 km² |
| Altitú | 692 m |
| Llenda con |
|
| Demografía | |
| Población |
26 hab. (2023) - 17 homes (2019) - 13 muyeres (2019) |
| Porcentaxe | 0% de provincia de Zaragoza |
| Densidá | 1,75 hab/km² |
| Más información | |
| Estaya horaria | UTC+01:00 |
| mianoszaragoza.com | |
 | |
| Patrimoniu de la Humanidá — UNESCO | |
|---|---|
| Llugar |
España |
| Criterios | Cultural: ii, iv, vi |
| Referencia | 669-130 |
| Inscripción | 1993 (XVII Sesión) |
| Área | Europa y América del Norte |
| |
Dende un puntu de vista eclesiásticu, pertenez a la diócesis de Jaca que, de la mesma, forma parte de l'archidiócesis de Pamplona. Sicasí, hasta 1785 formó parte de la diócesis de Pamplona. Ta adscritu al Arciprestalgu de Berdún.[3]
Los sos habitantes reciben el llamatu de madrilanos o matraleros.[4]
Etimoloxía
editarCasi de xuru la voz Mianos vien de una derivación de la pallabra llatina medianus, referida específicamente a un puntu entemediu nel camín ente dos llugares. Teniendo en cuenta que pol llugar escurría'l Camín de Santiago aragonés, qu'en munches de los sos partes retomaba antigües víes romanes, y habida cuenta del allugamientu del llugar a cuerpu de la ruta Huesca-Pamplona, y cercana a otra vía romana que baxaba dende'l puertu de Santa Bárbara, en Baillo, ye posible que se refiera a una posta o llugar de descansu a cuerpu del camín.
Xeografía
editarEl términu municipal de Mianos, que s'atopa nel valle del ríu Aragón, atiesta pel norte col de Sigüés (provincia de Zaragoza y contorna de la Jacetania); pel este col de la Canal de Berdún (provincia d'Huesca y contorna de la Jacetania); pel sur colos de Bagüés y Los Pintanos (provincia de Zaragoza y contorna de les Cinco Villes; y pel oeste col d'Artieda (provincia de Zaragoza y contorna de la Jacetania).
El so términu ta travesáu d'este a oeste pel ríu Aragón, nes cercaníes del banzáu de Yesa. Amás de dellos ribayos afluentes de dichu ríu, nun hai otros cursos d'agua nel conceyu.
El puntu de mayor altitú atopar al sur, na llende con Los Pintanos, y ye la llamada Peña Nobla, de 1.076 m d'altor.
El nucleu de Mianos, únicu llugar habitáu del conceyu, asítiase sobre un cuetu na zona más alta del conceyu, nuna fastera soleyera, como correspuende a una zona de clima fríu.
Comunicaciones
editarAmás de una pista ensin asfaltar que parte escontra l'este y xunir cola llocalidá de Martés, nel términu municipal de la Canal de Berdún, la única salida per carretera del conceyu ye al traviés de la carretera CV-652, que parte escontra l'oeste, pasando por Artieda, hasta desaguar na A-1601 na cola del banzáu de Yesa, tan solo a 2 km de la carretera N-240, que la coneuta escontra l'este con Jaca y Huesca y escontra l'oeste con Pamplona.
Un proyeutu de carretera que tien de xunir Martés con Mianos foi oxetu d'allegamientos nel 2007 per parte de la Asociación d'Amigos del Camín de Santiago, por cuenta de que'l trazáu previstu afectaba a delles de les partes meyor calteníes del Camín de Santiago aragonés nel valle del Aragón.[5]
Climatoloxía
editarLa temperatura medio añal ye de 11,8 °C, con 740 mm de precipitación añal.[6]
Alministración
editarLlista de los últimos alcaldes de Mianos
editar| Periodu | Alcalde | Partíu | |
|---|---|---|---|
| 1979-1983 | Franciscu d'Asís Peralta Abá[7] | UCD | |
| 1983-1987 | |||
| 1987-1991 | |||
| 1991-1995 | |||
| 1995-1999 | |||
| 1999-2003 | |||
| 2003-2007 | Carlos Pérez Jiménez | CHA | |
| 2007-2011 | Inmaculada Perles Casalta | ||
| 2011-2015 | PAR | ||
| 2015-2019 | Francisco Javier Samitier García[8] | CHA |
Resultaos eleutorales
editar| Partíu | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | ||||
| CHA | 1 | 1 | 1 | |||||
| PAR | 3 | |||||||
| PP | - | - | - | - | ||||
| PSOE | ||||||||
| Total | 1 | 1 | 3 | 1 | ||||
Demografía
editarDato demográficos de Mianos ente 1842 y 2001:[10]
| 1842 | 1877 | 1887 | 1897 | 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2001 | 2010 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 213 | 232 | 223 | 223 | 221 | 229 | 232 | 165 | 202 | 166 | 117 | 70 | 58 | 41 | 47 | 41 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (Fonte: INE [Consultar]) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Historia
editarEn dómina prerromana, la zona qu'anguaño correspuende a Mianos topar nun puntu nel que ye difícil aseverar si'l territoriu taba ocupáu polos vasconos, los suessetanos o los iacetanos. Sía que non, la zona pasó a manes de la República romana escontra finales del sieglu II e. C. o principios del sieglu I e. C.
La presencia romana na zona queda atestiguada pol afayu d'un mosaicu de dicha dómina nel so términu municipal, que dalgunos rellacionen con un posible campusantu.[11]
Igualmente, anque enagora nun se realizaron estudios del trazáu de la vía, supónse qu'una vía romana pasaba a cuerpu del llugar onde anguaño ta Mianos, nuna zona d'intensa romanización a xulgar polos restos arqueolóxicos topaos.[12]
Nun hai, sicasí, constancia de poblamientu humanu nel puntu en qu'anguaño s'alluga'l cascu urbanu de Mianos hasta'l sieglu IX.
Según Antonio Ubieto, la primer cita del llugar de Mianos produzse aproximao hacia l'añu 850, nel Cartulariu de San Juan de la Peña, publicáu en 1962 por Antonio Ubieto Arteta, na so obra Testos medievales. 6.. Hanse documentáu pa denominar al topónimu les formes Mianos, Miano, Mians y Mianus.[13] Nun tien de ser confundíu, sicasí, col despobláu relativamente cercanu de Miana, nel antiguu términu municipal de Farasdués, güei perteneciente al términu municipal d'Ejea de los Caballeros, nes Cinco Villes.
Escontra mediaos del sieglu XI, el monesteriu de San Juan de la Peña, que tenía diversos llugares nes cercaníes (en Tiermas o Ruesta), presentó documentación falsificada qu'aseguraba que Mianos y Miramont (esti postreru güei en términu de Sigüés) pertenecíen-y.[14] Hai que faer constar que la Gran Enciclopedia Aragonesa OnLine recueye la esistencia d'otru topónimu Miramón, correspondiente a un antiguu despobláu, del qu'afirma que s'atopa nel términu de Mianos, y que seique sía al que fai referencia'l documentu anterior.[15]
Sicasí, les llamaes tercies episcopales de les ilesies de Mianos, como les d'otres llocalidaes de la zona (Lorbés, Tiermas, Escó, Sigüés, Miramont, Asso, Artieda, Ruesta, Castillonuevo o despoblaos de Tiermas como Eso, Maltray, Castamesas y la zona de la Güeya, qu'hasta 1785 formaron parte de la diócesis de Pamplona, pa ser nesa fecha tresferíes a la diócesis de Jaca, fueron cedíes pol obispáu de Pamplona al monesteriu de Leire, en Navarra.[16] Otres fontes recueyen sicasí qu'en 1113 el pueblu ya ilesia de Mianos seríen vencíos pol rei Pedru I d'Aragón al monesteriu de San Juan de la Peña.[6]
Casi con completa seguridá, Mianos formó parte casi dende'l primer momentu del primitivu condáu d'Aragón, magar caltuvo rellaciones estreches, como tola contorna de les Cinco Villes y la parte occidental de la Jacetania col reinu de Pamplona.
Hasta 1137, fecha en que se treslladó al so actual percorríu más al norte, el nucleu de Mianos yera travesáu d'este a oeste pol Camín de Santiago aragonés. Por esi motivu, entá puede contemplase, anque n'estáu de ruines, l'antigua venta de viaxeros.[11]
Nos últimos años del sieglu XX y primeros del sieglu XXI, Mianos, con otros pueblos de la so redolada, como Artieda o Sigüés, atópase amenaciáu pol proyeutáu recrecimiento del banzáu de Yesa, proyeutu que recibió una fuerte contestación social y política na zona.[17]
Patrimoniu arquiteutónicu
editar- El so cascu urbanu contién delles cases señoriales blasonadas.[18] Les viviendes, como correspuende a una zona de transición ente'l cubrimientu con llábanos de cayuela y teyáu con texa árabe, presenten dambos tipos de cubriciones.[19]
- Ilesia parroquial de Santa María, d'estilu románicu, anque sufrió una estensa remodelación nel sieglu XVI. Conserva dalgunes talles romániques, según pintures gótiques.[18] El artesonado en madera del tempo foi restauráu l'añu 2006, al igual que'l coru.[3][20]
- Ermita de la Virxe de Casterillo, al este del conceyu, cercana a Martés.
Patrimoniu cultural
editarA pesar del so escasu númberu d'habitantes, Mianos cuenta con una Biblioteca pública, de titularidá municipal, que reabrió les sos puertes nel 2005 en llevando 30 años cerrada.[21]
Llingua aragonesa
editarMianos ye unu de los conceyos de la provincia de Zaragoza que l'anteproyeutu de Llei de Llingües d'Aragón calificaba como conceyos que pueden ser declaraos zones d'usu predominante de la so respeutiva llingua o modalidá llingüística propia o zones d'usu predominante del aragonés normalizáu, en razón de la pervivencia del usu del idioma aragonés.[22]
Fiestes
editarReferencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Consello Asesor de l'Aragonés, Toponimos mayors d'a contorna d'a Chazetania
- ↑ 3,0 3,1 Portella, Mercedes (16 de setiembre de 2007). «El patrimoniu de la Diócesis de Jaca anuévase» (castellanu). Diariu del Altu Aragón. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2007.
- ↑ «Apodo» (castellanu). Gran Enciclopedia Aragonesa OnLine. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2007.
- ↑ Pueyo, Luisa (16 d'abril de 2007). «Alegaciones al nuevu trazáu Martes-Mianos pola so afección a la Ruta Xacobea» (castellanu). Diariu del Altu Aragón. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2007.
- ↑ 6,0 6,1 «Mianos» (castellanu). Gran Enciclopedia Aragonesa OnLine. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2007.
- ↑ Ministeriu de Facienda y Alministraciones Públiques (Gobiernu d'España). «Treinta aniversario de las primeras elecciones municipales de la democracia». Archiváu dende l'orixinal, el 6 de marzu de 2014. Consultáu'l 6 de marzu de 2014.
- ↑ «Alcaldes de tolos conceyos de la provincia de Zaragoza». Heraldo.es. 14 de xunu de 2015. https://www.heraldo.es/noticias/aragon/zaragoza_provincia/2015/06/14/todos_los_alcaldes_provincia_zaragoza_366885_1101025.html.
- ↑ Gobierno d'Aragón. «Archivo Eleutoral d'Aragón». Consultáu'l 13 d'agostu de 2012.
- ↑ INE - Institutu Nacional d'Estadística d'España
- ↑ 11,0 11,1 «Mianos» (castellanu). Caxa d'Aforros de la Inmaculada. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2007.
- ↑ Moreno Gallu, Isaac. «El Camín de Santiago aragonés» (castellanu). Traianus - Víes Romanes (reproduz un artículu publicáu nel númberu 359 de la revista Cimbla del Colexu d'Inxenieros Téunicos d'Obres Públiques. Archiváu dende l'orixinal, el 3 de setiembre de 2007. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2007.
- ↑ Ubieto, Antonio (1972). Toponimia aragonesa medieval, páx. 134.
- ↑ Fortún Pérez de Ciriza, Luis Javier (1994). Gobiernu de Navarra: Leire, un señoríu monásticu en Navarra (sieglos IX-XIX), páx. 930 (páxina 335). ISBN 84-235-1189-8.
- ↑ «Pueblo abandonaos» (castellanu). Gran Enciclopedia Aragonesa OnLine. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2007.
- ↑ Fortún Pérez de Ciriza, Luis Javier (1994). Gobiernu de Navarra: Leire, un señoríu monásticu en Navarra (sieglos IX-XIX), páx. 930 (páxina 337). ISBN 84-235-1189-8.
- ↑ «Mianos y Artieda xuníos» (castellanu) (2005). Consultáu'l 28 d'ochobre de 2007.
- ↑ 18,0 18,1 «Mianos. Reseña histórica» (castellanu) (2005). Consultáu'l 28 d'ochobre de 2007.
- ↑ Puértolas Coli, Leonardo (setiembre de 2000). «Sobre'l teyáu. Reivindicación de texer árabe» (castellanu). Serrablo, númberu 117 (Asociación d'Amigos del Serrablo). Archiváu dende l'orixinal, el 2016-10-19. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2007.
- ↑ «Mianos recupera la cubrición y el coru de la so ilesia parroquial» (castellanu). Asociación Turística de la Contorna de la Jacetania. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2007.
- ↑ «Mianos recupera la so biblioteca municipal dempués de 30 años» (castellanu). Pirineodigital.com (28 de xineru de 2005). Consultáu'l 28 d'ochobre de 2007.
- ↑ «Anteproyeutu de Llei de Llingües d'Aragón» (castellanu). Universidá de Zaragoza. Archiváu dende l'orixinal, el 2007-04-23. Consultáu'l 28 d'ochobre de 2007.
Ver tamién
editarEnllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Mianos.
Mianos n'OpenStreetMap.- Mianos na Gran Enciclopedia Aragonesa OnLine.
- Imaxe del sellu parroquial de Mianos
