Piper aduncum

especie de planta del xéneru Piper

Piper aduncum, llamada popularmente matico, yerba del soldáu, achotlín o gordonucu, ye un árbol perenne de la familia de la pimienta (piperácea). Crez montés en mariñes y selves de Centroamérica y Suramérica y nos valles interandinos hasta los 3.000 msnm.

Piper aduncum
Clasificación científica
Reinu: Plantae
División: Magnoliophyta
Clas: Magnoliopsida
Orde: Piperales
Familia: Piperaceae
Xéneru: Piper
Especie: Piper aduncum
L.
Consultes
Royal Botanic Gardens, Kew Royal Botanic Gardens, Kew
World Flora Online World Flora online
[editar datos en Wikidata]
Vista de la planta
Fueyes
Hábitat

Descripción editar

Ye un árbol perenne de 6-7 metros d'altor con tarmu maderizu, nodoso, ramificáu y verde o gris pálidu. con fueyes de color verde claro, alternes y en forma de llanza col ápiz en punta, de 12-20 cm de llargu y 5-8 d'anchu.
Presenta inflorescencia n'espiga simple, trupa o compuesta con pequeñes flores hermafrodites. El so frutu ye una pequeña drupa con granes negres.

Usos editar

Culinarios editar

Como munches especies de la familia, esti árbol tien el característicu golor a pimienta. Los frutos utilícense como condimento[1] y como sustitutu de Piper longum (pimienta llarga).

Etnomedicinal editar

Esta planta contién numberosos compuestos químicos, como cumarines, flavonoides, alcaloides, monoterpenos, triterpenos, saponines, safrol y fenoles.[2]

La medicina tradicional atribúye-y propiedaes variaes. Les fueyes en decocción úsense como repulguante nel tratamientu d'hemorraxes,[ensin referencies] en llavadures antisépticos sobre mancaes y en fervinchu pa sacupar cálculos biliares, pa solliviar o curar enfermedaes del tracto respiratoriu (antiinflamatoriu, expectorante y antitusígeno), en dolencies gastrointestinales ("empache", fories agudes o cróniques) y tópicamente en fervinchu de les fueyes pa faer gárgares.

Ye usada como emoliente y proteutor de la piel comercializáu en forma de xabón antisépticu. Dellos estudios de llaboratoriu confirmaron les sos propiedaes cicatrizantes, antiinflamatorias y antisépticas del y inhibidor de bacteries como Staphylococcus aureus y Escherichia coli y los fungos Cryptococcus neoformans y Trichophyton mentagrophyte.[ensin referencies]

Historia editar

Según la lleenda esta planta foi afayada por un soldáu español mancáu llamáu Matico.[2] Ye probable qu'aprendiera'l so usu de les tribus locales qu'aplicaben les fueyes a les firíes pa detener les hemorraxes y empezó a llamase Matico o yerba del soldáu. Foi introducida na medicina d'Europa y Estaos Xuníos por un médicu de Liverpool en 1839, como hemostático y astrinxente pa les firíes. En testos médicos norteamericanos, la United States Pharmacopoeia, de principios del sieglu XIX yá apaez citada esta planta.[2][4]

Taxonomía editar

Piper aduncum describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 1: 29. 1753.[5]

Variedaes aceptaes
Sinonimia
  • Artanthe adunca (L.) Miq.
  • Artanthe cearensis Miq.
  • Artanthe celtidifolia (Kunth) Miq.
  • Artanthe elongata (Vahl) Miq.
  • Artanthe galeottii Miq.
  • Artanthe galleoti Miq.
  • Artanthe granulienta Miq.
  • Artanthe vellozoana Miq.
  • Lepianthes granulatum Raf.
  • Piper acutifolium var. membranaceum C. DC.
  • Piper aduncifolium Trel.
  • Piper anguillaespicum Trel.
  • Piper angustifolium Ruiz & Pav.
  • Piper cardenasii Trel.
  • Piper celtidifolium Kunth
  • Piper disparispicum Trel.
  • Piper elongatifolium Trel.
  • Piper elongatum Vahl
  • Piper fatoanum C.DC.
  • Piper flavescens (C.DC.) Trel.
  • Piper guanaianum C. DC.
  • Piper herzogii C. DC.
  • Piper intersitum f. porcecitense Trel.
  • Piper kuntzei C. DC.
  • Piper lineatum var. hirtipetiolatum Trel.
  • Piper multinervium M.Martens & Galeotti
  • Piper nonconformans Trel.
  • Piper oblanceolatum var. fragilicaule Trel.
  • Piper pseudovelutinum var. flavescens C.DC.
  • Piper purpurascens D. Dietr.
  • Piper reciprocum Trel.
  • Piper submolle Trel.
  • Steffensia adunca (L.) Kunth
  • Steffensia angustifolia Kunth
  • Steffensia celtidifolia (Kunth) Kunth
  • Steffensia elongata (Vahl) Kunth[6]

Referencies editar

  1. Seidemann, Johannes (2005). World Spice Plants: Economic Usage, Botany, Taxonomy. Springer, páx. 289. ISBN 3540222790.
  2. 2,0 2,1 2,2 Taylor, Dr. Leslie. «Technical Data Report for Matico (Piper aduncum, angustifolium)». Raintree Nutrition, Inc. Consultáu'l 29 de marzu de 2007.
  3. Remington, Joseph P. (Ed); Horatio C. Wood. «The Dispensatory of the United States of America». Consultáu'l 29 de marzu de 2007.
  4. Barlow, Prof. Snow. «Sorting Piper names». University of Melbourne. Consultáu'l 29 de marzu de 2007.
  5. «Piper aduncum». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 7 de xineru de 2015.
  6. «Piper aduncum». The Plant List. Consultáu'l 7 de xineru de 2015.

Enllaces esternos editar