Sistema internacional d'unidaes

Sistema internacional d'unidaes
	estándar internacional, estándar téunicu, sistema de unidades coherente (es) y sistema métricu decimal
Más información
Basáu en	Sistema Téunicu d'Unidaes

El Sistema Internacional d'Unidaes, abreviao SI (en francés, Système International d'Unités) ye'l sistema d'unidaes más espardíu. Xunto col antiguu Sistema Métricu Decimal, que ye'l so anteceddente y qu'ameyoró, el SI tamién se conoz como sistema métricu, sobre manera nes naciones nes qu'inda nun s'implantó pal so usu cotidianu. Creólu en 1960 la Conferencia Xeneral de Peses y Midíes, qu'inicialmente definió seis unidaes físiques básiques o fundamentales. En 1971 añadióse la séptima unidá básica, el mol.

Unidaes básiques

El Sistema Internacional de Unidades consta de siete unidades básiques:

Llonxitú: metru (m)
Masa: quilogramu (kg)
Tiempu: segundu (s)
Intensidá de corriente llétrica: amperiu (A)
Temperatura: kelvin (K)
Cantidá de sustancia: mol (mol)
Intensidá lluminosa: candela (cd)

Les unidaes básiques tienen múltiplos y submúltiplos, que s'espresen por prefixos. D'esta miente, por exemplu, la espresión quilo indical "mil" y, poro, un quilómetru son mil metros y un quilogramu son mil gramos. El quilogramu, precisamente, ye una esceición, yá que siendo una unidá básica, tien el prefixu quilo.

Unidaes derivaes

Esisten tamién les unidaes derivaes. Dalgunes son variantes de les unidaes básiques y sirven pa midir magnitúes diferentes anque rellacionaes con éstes.

D'esta miente, por exemplu, el metru, que ye una unidá de llonxitú, úsase como metru cuadráu (m²) pa midir una superficie, y el quilogramu, que ye una unidá de masa, úsase como quilogramu por metru cúbicu (kg/m³) pa midir la densidá.

En cualesquier casu, siempre ye posible establecer una rellación ente les unidaes derivaes y les básiques o fundamentales per aciu de les correspondientes ecuaciones dimensionales.

Normes ortográfiques pa los símbolos

Los símbolos de les unidaes nun han tratase como abreviatures, polo qu'han escribise siempre talo y como tán definíos (p. ex., m pa metru y A p'amperiu). Han usase preferentemente los símbolos y non los nomes (p. ex., kHz y non quilohertz), y nin los unos nin los otros han pluralizase (p. ex., de resultar imprescindible, diráse quilohertz, pero non quilohertzs). Puen utilizase les denomaciones asturianizaes d'usu habitual, siempre que tean reconocíes pola Academia de la Llingua Asturiana (p. ex. amperiu, culombiu, faradiu, voltiu, vatiu, etc.), pero ye preferible evitalos en pro de la precisión científica y de la uniformidá internacional).

Los símbolos nun cambien cuando falamos de varies unidaes, ye dicir, nun ha añadese "s". Tampoco nun ha allugase un puntu (".") tres del símbolu, a nun ser cuando'l símbolu ta al final d'una fras. Poro, ye incorreuto escribir, por exemplu, el símbolu de quilogramu "Kg" (con mayúscula), "kgs" (pluralizao) o "kg." (col puntu). La única manera correuta d'escribilu ye "kg". Esto débese a que se quier evitar qu'heba males interpretaciones; por exemplu: "Kg", podría entendese como kelvin·gramu, yá que "K" ye'l símbolu de la unidá de temperatura kelvin. D'otra miente, ésta última escríbese ensin el símbolu de graos "°", yá que'l so nome correutu nun ye grau Kelvin (°K), sinón namái kelvin (K).

El símbolu de segundos ye "s" (en minúscula y ensin puntu tres d'elli) y non "seg." nin "segs.". Los amperios nun han abreviase "Amps.", yá que'l so símbolu ye A (mayúscula y ensin puntu). El metru simbolízase "m" (non "mt", nin "mts").

Llexislación sobre l'usu del SI

El SI pue ser usáu llegalmente en cualesquier país del mundu, inda n'aquellos que nun lu tienen implantáu. N'otros munchos países el so usu ye obligatoriu. Nos países qu'inda utilicen otros sistemes d'unidaes de midíes, como los Estaos Xuníos y el Reinu Xuníu, suelen indicase les unidaes del SI xunto coles propies, a efeutos de conversión d'unidaes.

El SI foi adoptáu pola oncena Conferencia Xeneral de Pesos y Midíes (CXPM o Conférence Générale des Poids et Mesures) en 1960.

N'España, nel Art. 149 (Títulu VIII) de la Constitución atribúise al Estáu la competencia esclusiva de llexislar sobre pesos y midíes. La llei que desenrolla esta materia ye la Llei 3/1985, del 18 de marzu, de Metroloxía.

Tabla de prefixos de múltiplos y submúltiplos

Factor	Prefixu	Símbolu
10²⁴	yota	Y
10²¹	zeta	Z
10¹⁸	exa	E
10¹⁵	peta	P
10¹²	tera	T
10⁹	xiga	G
10⁶	mega	M
10³	quilo	k
10²	hecto	h
10¹	deca	da

Factor	Prefixu	Símbolu
10⁻²⁴	yocto	y
10⁻²¹	zepto	z
10⁻¹⁸	ato	a
10⁻¹⁵	femto	f
10⁻¹²	pico	p
10⁻⁹	nano	n
10⁻⁶	micro	µ
10⁻³	mili	m
10⁻²	centi	c
10⁻¹	deci	d

Otros sistemes

Sistema Métricu Decimal
Sistema Ceguesimal o cgs (de centímetru, gramu, segundu)
Sistema Téunicu d'Unidaes o mks (de metru, quilogramu, segundu)
Sistema Anglosaxón d'Unidaes
Sistema Xaponés d'Unidaes