Solipsismu
Solipsismu, del llatín "[ego] solus ipse" (traducible de forma averada como "solamente yo esisto"), ye la creencia metafísica de que lo único de lo qu'unu pue tar seguro ye de la esistencia de la so propia mente, y la realidá qu'aparentemente-y arrodia ye incognoscible y puede, per un sitiu, nun ser más que parte de los estaos mentales del propiu yo. D'esta forma, tolos oxetos, persones, etc., qu'unu esperimenta seríen puramente emanaciones de la so mente y, poro, la única cosa de la que podría tener seguridá ye de la esistencia de sigo mesmu. Per otru llau, tou lo qu'un individuu supón que ta al so alredor pue que (pa él) de verdá esista, pero toles persones, sacante él, pueden nun tener una conciencia nin/o alma y tar controlaes por Dios o una deidá.
Contestu
editarPor solipsismu entiéndese la teoría filosófica que postula que la realidá esterna namái ye comprensible al traviés del yo, yá que este ye la única realidá tanxible, según la imposibilidá de conocer la realidá oxetiva, en casu de qu'ésta fuera real, de manera consistente.
Aun así nun puede dicise qu'esiste un namái tipu d'interpretación y definición de solipsismu, pero ente estes definiciones esisten puntos d'alcuerdu.
Esti tipu de razonamientu, que bien pudo tar presente dende los empiezos del pensamientu autorreflexivo humanu, tan indemostrable como difícil de refutar, podría formulase explícitamente per primer vegada como una variante estrema del relativismu de los sofistes, siendo superáu por Platón gracies al postuláu de les idees trascendentes: "la fe platónica nes idees trascendentes salvó a Grecia del 'solus ipse' en que la zarrara la sofística. La razón humana ye pensamientu xenéricu. Quien razona afirma la esistencia de la so próximu, la necesidá del diálogu, la posible comunicación mental ente los homes"[1]
El solipsismu va adquirir nueves fuercies como una variante estrema del suxetivismu cartesianu col so hipótesis del xeniu malinu (Meditaciones metafísiques, 1641).
El Monólogu de Segismundo de la traxedia La vida ye suañu (estrenada en 1635), de Calderón de la Barca reflexa igualmente'l pensamientu solipsista cuando'l protagonista, Segismundo, zarráu desque nació nuna torre, pregúntase si ye real el mundu que ve al traviés de la ventana y si esta vida en realidá nun ye más qu'un suañu.
Sía que non, el primer usu documentáu del términu apaez nel títulu d'un testu de Giulio Clemente Scotti de 1645, un curtiu panexíricu contra la Compañía de Xesús llamáu "Monarchia solipsorum".[2]
Un esperimentu mental rellacionáu cola teoría del solipsismu, anque en principiu distintu [ensin referencies], ye la Teoría de los Celebros en Cubetes de Jonathan Dancy y Hilary Putnam; esto ye, la creencia de que'l yo puede ser atrapáu dientro d'una realidá dafechu desconocida, de manera que tou lo qu'unu piensa ye ilusión. Tamién el filósofu Horst Matthai Quelle trabayó principalmente col conceutu solipsista.
Idees similares al solipsismu tán presentes en parte de la filosofía oriental. El Taoísmu y distintes interpretaciones del Budismu, especialmente'l Zen, enseñen que trazar una distinción ente'l yo y el universu nun tien sentíu y ye arbitrariu, y puramente un artefautu del llinguaxe en llugar d'una realidá inherente. Sicasí, diches filosofíes podríen trate como contraries al solipsismu, pos busquen más bien una anulación del yo. El mundu nun ye pos un suañu mio sinón que yo soi un suañu del mundu. Nel hinduismu, igualmente, dizse que "nun somos más que'l suañu de Brahma": en realidá nun esistimos, somos el suañu d'un dios que ta dormíu.
Giovanni Gentile postuló una forma de solipsismu marcáu pol sellu del so Idealismu: caltenía que la visión propia de la realidá namái esistía na midida na que rellaciónase col mundu íntimu de cada cual.
Oxeciones
editarLa oxeción clásica al solipsismu ye que la persona muerre. Sicasí, tu nun morristi, y por tanto nun lo has refutado. Esta oxeción ye tamién vulnerable a la crítica de qu'unu nun puede dicir si la mente sobrevive a la muerte o non; poro, la teoría non queda refutada porque cualesquier otru podría tamién creer qu'esiste, inclusive dempués de la muerte. La muerte, o daquién asesinando a la persona, tamién pueden ser vistos como productos de la imaxinación, podríen nun haber siquier esistíu n'absolutu; y de la mesma manera, cuando un solipsista atópase na situación de que-y van a matar eso sería un productu de la so imaxinación.
Otra oxeción consiste en que la vida causa dolor. ¿Por qué crearíamos dolor pa nós mesmos? Una respuesta a esto ye que puede haber dalguna razón que decidimos escaecer de camín, tal como se presenta na llei del Karma, o un deséu de nun aburrise. Otra respuesta ye que la categoría de dolor ye una perceición condicionada que s'anicia en sistemes de valores humanos socioculturales que nun tienen por qué ser necesaria y universalmente válidos. Un sistema de valores solipsista puede nun reconocer el dolor, o'l presuntu fechu de la muerte personal, como reales.
Otra oxeción provién de que'l solipsista práuticu precisa un llinguaxe pa formular los sos pensamientos avera del solipsismu, y un llinguaxe ye una ferramienta esencial pa comunicar con otres mentes. ¿Por qué precisa l'universu del solipsista un llinguaxe? Les respuestes posibles son similares a la última oxeción; esto ye, pa evitar aburrise, el solipsista quiciabes imaxina otres mentes, que podríen realmente ser namái elementos de la so propia mente, de les qu'escoyó perder el control mientres el tiempu en que socede, y fizo que diches persones imaxinaries enséñen-y un idioma pa interactuar con estos segmentos más aisllaos de la so mente.[3]
Otra objección remite a les necesidaes biolóxiques del solipsista que-y obliguen a realizar determinaes xeres anque él nun lo quiera: alendar, mexar, etc.
Casi toles oxeciones pueden aniciase apelando al llibre albedríu del solipsista.
Temática
editarL'universu del solipsista puede estremase en dos partes: la parte controlada pola so mente consciente y la parte controlada pola so mente inconsciente. Va Atopar que la parte inconsciente del so universu portar cola mesma complexidá que lo fadría si fuera esterna; esto ye, ensin ser parte d'él mesmu n'absolutu (realismu). La distinción ente l'universu realista y l'universu inconsciente sume cuando se fai notar que esternu y inconsciente son a cencielles dos pallabres distintos utilizaes pa describir los mesmos eventos qu'asoceden fora del control consciente.
D'esta manera, considerar que l'universu esternu sía la mente inconsciente d'unu namái ye una distinción semántica. Nun s'estrema si unu reivindica el so propiu cuerpu y l'universu esternu entiende tola realidá, o reivindica la so mente consciente y la so mente inconsciente entiende la so yo como un tou. La reivindicación de que namái unu mesmu esiste ye un tema; unu mesmu ye l'universu enteru.
La única conclusión significativa que puede establecese nesti sentíu ye la d'Arthur Schopenhauer: l'albedríu ye la realidá esterna inalcanzable .
== Na filosofía Toles esperiencies del suxetu son absolutamente privaes y incomunicables. Lo que yo percibo y siento nun puede ser compartíu con naide. Nun hai forma de saber si les sensaciones y esperiencies d'otres persones son como les míes. Lo únicu que puedo dicir qu'esiste con seguridá ye'l mio yo. Tou amenorgar a les mios esperiencies. No fondero tou ye yo. Lo que s'entiende per mundu esterior solo son perceiciones dientro d'un yo. Ye imposible salir de la esfera del yo.[4]
Na cultura popular
editarLa tema de la solipsis foi esploráu y esplotáu por distintos autores del sieglu XX, munchos d'ellos rellacionaos col xéneru narrativu de la ciencia ficción, asina por casu Stanisław Lem (Solaris, Congresu de Futuroloxía y Diarios de les estrelles, noveles estos dos últimes na que se va inspirar el filme The Matrix de Lana y Lilly Wachowski, 1999), Jean-Pierre Andrevon (Mundu ermu), Philip K. Dick[5] (La formiga llétrica) o Greg Egan (Ciudá Permutación) van faer un usu más o menos direutu y repitíu de la tema en delles de les sos obres. Otres obres menores van xugar tamién cola idea solipsista, como los cuentos El Solipsista, del estauxunidense Fredric Brown, Toos vós, zombies, de Robert A. Heinlein, Viaxe a Oriente incluyíu nel poemariu Versos Negros [UNCENSORED], del español Miguel Ángel García-Sánchez o En Solipse, del portugués Pedro Galvão, nel qu'intenta imaxinar una sociedá solipsista.
El conceutu del solipsismu ye tamién bien esploráu pola autora Ursula K. LeGuin na so obra The Lathe of Heaven (En redol al Paraísu) (1971) que'l so tema principal ye'l de qué pasaría si una persona pudiera controlar la realidá al so antoxu, de manera similar a la darréu propuesta por Domingo Santos na so novela "Facedor de mundos" de 1986, tema encetada tamién na película The Butterfly Effect (L'efectu caparina) (2004).
La saga cinematográfica de Matrix bebe tamién de les idees solipsistas, pos nella describe un mundu esistente namái na mente del so protagonista, que, al descorrerse el velu del engañu mental, llueu va amosar la so auténtica realidá.
Dientro del manga xaponés, numberoses obres trataron de manera indireuta la idea y filosofía del solipsismu: Serial Experiments Lain ye una de les más conocíes; na serie d'anime Death Note faise referencia al solipsismu al igual que na serie Baccano! (Claire Stanfield). Tamién la serie Neon Genesis Evangelion fai una importante referencia y esplicación del solipsismu nos sos últimos dos capítulos.
Na película Mr. Nobody toles vides pasaes tán construyíes por el mesmu protagonista basándose nos cambeos qu'asocederíen tomando distintes decisiones a lo llargo de la so vida. D'esta miente al ser la so vida una alcordanza imaxinada, l'espectador desconoz tolos aspeutos ayenos a la vida del protagonista.
La película Predestination, basada nel cuentu 'All you zombies' de Robert A. Heinlein ye quiciabes la que cunta con mayor base nel solipsismu. Solo esiste un personaxe real que, al ser l'únicu qu'esiste, ye l'únicu que puede crease a sigo mesmu una y otra vez. Mientres tol trescursu, l'espectador ye testigu de los alcuentros y desencuentros de John, na so esistencia cíclica.
Otres películes qu'utilicen idees que pueden clasificase de solipsistas son "Inception", "Dark City", "Total Recall", la española "Abre los ojos" y el so remake norteamericanu "Vanilla Sky".
Nel video del cantar "Right where it belongs" interpretáu pela banda Nine Inch Nails, tantu nel conteníu de la so lletra como tamién nel mensaxe comunicacional del video propón una idea de que solo'l so protagonista esiste y que ye únicu.
Referencies
editar- ↑ Antonio Machado. Juan de Mairena (sentencies, serendénes, apuntes y alcordances d'un profesor apócrifu). (Espasa-Calpe,1936); cap. XV.
- ↑ Héctor J. Ayala. Solipsismu y mundu esternu na filosofía de G.W. Leibniz. Universidá Politéunica de Valencia, D.L., 2003, ISBN 84-9705-343-5
- ↑ Jesús Padilla Gálvez, Yo, mázcara y reflexón, Ed. Plaza y Valdés, Madrid, 2012. páxs. 51-56. ISBN 978-84-15271-51-2.
- ↑ Diccionariu de filosofía, Juan Carlos González García, Biblioteca Edaf (vol. 252), Madrid 2000.
- ↑ Vide. les sos esperiencies solipsistas en: Emmanuel Carrère. Yo toi vivu y vós táis muertos. Philip K. Dick 1928-1982. Minotauru, 2002, ISBN 978-84-450-7357-5
Ver tamién
editarEnllaces esternos
editar- El món: Per què non soc solipsista?, fragmentu d'un testu de Martin Gardner, en catalán.
- El Solipsista, cuentu de Fredric Brown.
- El Solipsismu y la Realidá del Pasáu (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión)., ensayu d'Alejandro Tomasini Bassols (PDF).
- Em Solipse, cuentu de filosofía-ficción, de Pedro Galvão, en portugués.
- Hermenêuticas Solipsistêmicas (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión)., ensayo-tesis de Marcus Valerio XR, en portugués.
- Poly-Solipsism, artículu de C. C. Keiser, n'inglés.
- Solipsism and the Problem of Other Minds, artículu de Stephen P. Thornton, n'inglés.
- nuesa-traxicomedia.html El solipsismu ye la nuesa traxicomedia, artículu de Heriberto Yépez, lleíu nel IX Alcuentru Internacional d'Escritores en Monterrey, Méxicu, 2006.
Datos: Q181020
