Soninké

Los soninke son un grupu étnicu del África occidental que vive en grupos esvalixaos ente Senegal, Mauritania y Mali, según nel este de Gambia, en Costa de Marfil, Guinea-Bisáu, Ghana y Burkina Fasu. Calcúlase qu'anguaño pueden devasar una población de 1.703.000 persones. Son un pueblu mandé que baxa de los bafour y ta estrechamente rellacionáu colos imraguen de Mauritania. Fueron los fundadores del antiguu Imperiu de Ghana, Wagadu (750-1240 d. C.). Los soninké son entá anguaño la columna vertebral de países como Gambia, Senegal y Malí. Al traviés de tola historia fueron los comerciantes de diamantes n'oru, sal y diamantes.

Soninké

Tipu	etnia
Relixón	islam
Xeografía
Estáu	Burkina Fasu, Gambia, Guinea-Bisáu, Costa de Marfil, Malí, Mauritania, Níxer, Senegal y Guinea

Falen el idioma soninke, que pertenez al grupu de les llingües mandé, al que tamién pertenecen el mandinka, Koniake, bambara, bissa, dioula, kagoro, sopapu, mende, susu, yacouba, vai y ligbi. Esti grupu llingüísticu forma parte de les llingües níxer-congu.

Tres el contautu colos comerciantes almorávides del norte sobre l'añu 1066, los nobles soninké abrazaron l'Islam, siendo de los primeres grupos étnicos subsaḥarianos en siguir les enseñances de Mahoma. Polo xeneral son musulmanes sunitas. Hai delles comunidaes cristianes y tamién grupos animistas.

Etimoloxía

Designar a sí mesmos soninké, pallabra qu'en realidá ye la forma singular de soninko, pero tamién se-yos conoz polos nomes que-yos dieron el so vecinos wolof sarakhoulé (que significa lliteralmente persona blanca y yera como los soninke llamaben a los franceses cuando llegaron a colonizar la rexón), son llamaos marakas polos bambara, wangara polos mandinga, songhai polos wakoré, aswanik polos d'Asuán o Toubakaï. Tamién inclúin los subgrupos Maraka y Wangara.

Xeografía

Los soninke viven güei en toa'l África Occidental, especialmente en redol a la tierra del ex Imperiu de Ghana, ocupando un territoriu d'unos 800 km d'este a oeste dende'l valle mediu del ríu Senegal.

La mayoría de los soninke viven nel oeste de Malí y na frontera del país con Senegal, ente Nara y Nioro du Sahel.

Según el censu de 1988 en Senegal, los soninke yeren 113.184, un 1,7% d'una población total del país envalorada en 6.773.417 habitantes. La busca de trabayu mientres la etapa de la Francia colonial llevó a munchos soninke a construyir comunidaes en Dakar y n'otres grandes ciudaes d'África.

En Mauritania, viven al sur nes rexones de Guidimakha y Gorgol, a lo llargo del valle del ríu Senegal. Son ensin dulda los mayores cultivadores del país.

Hai que destacar qu'esiste una gran diáspora fuera d'África, sobremanera na rexón de París. Na década de los 70, los soninke representaben casi'l 70% de la población subsaḥariana emigrante en Francia.

Historia

Guerreros sarakhoulé (grabáu de 1890).

Los soninke fueron los fundadores del Imperiu de Ghana —tamién conocíu col nome de Wagadu—, asitiáu al sur d'El Sáḥara nel valle mediu del ríu Senegal. La so fundación, d'alcuerdu a la tradición oral de los soninke, deber a una figura llexendaria, Igo Khass Dingka (que significa "home grande y vieyu"), quien venía de la rexón d'Asuán n'Exiptu, d'ende'l nome Aswanik, según el cual son nomaos soninko.

Lleendes

L'ancestru de los soninko, Dingka, pertenecía a la nobleza d'Exiptu y yera teniente del faraón. Cuando Dingka llegó al oeste d'África, a la rexón que güei ocupen Malí, Mauritania y Senegal, atopar con una nación de llabradores, los Karos, a quien llogró apoderar xunto colos sos siguidores, gracies a que les sos tropes yeren escelentes caballeros y taben armaos con llances, espaes y escudos de fierro.

Cunta la lleenda que na rexón reinaba una culiebra de siete cabeces llamada Bida, cola que tuvo qu'axustar Igo Khass Dingka pa instalar l'Estáu Wagadu. La culiebra aceptó dexar el so imperiu cola condición de que-y fora apurrida, cada siete años, la moza más bella de Wagadu. D'antiguo, los soninke consideraben qu'había que sacrificar a una persona pa fundar un pueblu.

Pol pactu cola culiebra, esta daría a Wagadu la riqueza, l'oru y l'agua pa los cultivos. Igo Khass Dingka ye l'antepasáu de los apellíos soninke Wague, Diaby, Gassama, Doucouré, Cisse, Sylla, Tandia, Sokhona, Touré, Diane, Beret, Sakho Baradji y Bakhayokho.

Espansión y cayida del Imperiu

L'Imperiu de Ghana controló, a partir del sieglu VIII, el comerciu transahariano y el so apoxéu llegó nos sieglos IX y X.

Nel sieglu XI, tres delles invasiones almorávides veníes del Norte, l'imperiu debilitóse progresivamente hasta la so cayida definitiva nel sieglu XIII y empecipióse una dómina de diáspora por tola rexón del África occidental. Por cuenta de la persecución per parte de los bereberes, nel sieglu VIII, el pueblu soninke emigró escontra'l sur esvalixándose por territorios bien distantes unos d'otros, lo que fai que na actualidá nun ocupen un territoriu definíu, sinón entemecíos con munchos otros pueblos. Dieron llugar a más etnies como los sopapu, descendientes de los sarakhoulés esvalixaos a partir del sieglu XII, que se convirtieron en pescadores nel ríu Níxer.

Por aciu la dispersión, estendieron l'Islam, yá que son unu de los primeros pueblos islamizados del África subsaḥariana. El viaxe ye una tradición ente los soninke, qu'esplica tolos sos movimientos.

Otres fundaciones

Los trés grupos soninke principales son los Marka, Nonu y Azer. Otros grupos importantes son los Sisse, Drame, Sylla y Kante. Dalgunos de los grupos soninke fuéronse esleiendo a lo llargo de los sieglos polos sos matrimonios mistos con wolof, serer y malinke.

Anque les tradiciones orales falen sobremanera de los soninke de Wagadu, al paecer, los soninke formaron otros reinos prestixosos na rexón, como Kaarta, Gajaaga y Gidimaxa. Cada unu d'estos reinos yera gobernáu pol “tunka” o rei, l'únicu que yera'l propietariu o maestru de la fuercia, del poder”, el “fankama”.

Crearon, igualmente, el reinu de Galam en Senegal, nel valle del ríu Senegal, que yera un antiguu reinu que s'atopaba al sur de Fouta-Toro y al este del reinu de Djolof. El reinu foi delles vegaes esclavizado polos Djolof na dómina en qu'éstos constituyíen un imperiu, polos Fouta-Toro y pol reinu bambara de Kaarta. Vivíen de l'agricultura, del comerciu de la goma arábiga y del oru. Galam yera'l llugar de comerciu d'esclavos más importante de Senegal, los soninke teníen esclavos berberes. Escasamente ufiertaben los sos propios esclavos a los negreros franceses, apurríen-yos los prindaos nos países vecinos.

Los galam sufrieron incursiones de los moros en busca d'esclavos pal cultivu de la goma. Pero la mayoría de los intercambios comerciales fueron colos iniciadores contratistes europeos de tratar transatlántica d'esclavos y los moros pela vía del comerciu transahariano. La ciudá de Bakel ta asitiada nel antiguu reinu de Galam. Nel sieglu XIX, Mamadou Lamine Drame, un soninke morabito de Galam, presentó una de les mayores resistencies contra'l colonialismu nel Senegal.

Sociedá

Organización social y política

Diobé, gobernante de Bakel, y los sos asesores: 1887-1888. Bakel, una cosmopolita ciudá soninke de comerciu, yera un oxetivu de la espansión francesa de mediaos del sieglu XIX. Esta fotografía foi tomada polos miembros del coronel Joseph Galliéni, nuna campaña pa crear protectoraos francés hasta'l ríu Senegal nel modernu Malí.

L'antiguu Imperiu soninke foi gobernáu por un emperador que tenía un gran poder y tenía el control del comerciu trans-saḥarianu. El so poder taba llindáu por delles persones notables que taben al cargu de l'alministración, los impuestos, l'exércitu, la xusticia y los derechos d'otros. Asina que el gobiernu central del imperiu taba compuestu pol emperador y los nobles que podemos considerar como asesores importantes. Los tribunales periférica teníen cierta llibertá de decidir sobre los sos problemes interiores sicasí, fueron supervisaos pola corte imperial sobre los problemes de tol imperiu como l'exércitu. Nel momentu de Wagadu hubo un emperador a la cabeza del Imperiu siguíu polos nobles de les families. Inclusive dempués de la cayida del imperiu de la mayoría de les families soninke inda se caltién esta xerarquía nes sos aldegues. Na organización cada soninke ocupa un llugar nesi nivel. Nun puede sese un rei o un ferreru por eleición, sinón que'l padre enseña a los sos fíos qué habilidaes van desenvolver. Entiéndense como un méritu que s'herieda de los antepasaos,

Dende la dómina precolonial, la sociedá soninke practicaba'l comerciu d'esclavos y progresivamente convertir nuna sociedá esclavista. Hasta finales del sieglu XIX, nes rexones soninke, un terciu o la metá de la población yeren esclavos. Pa controlalos, se les confina en barrios específicos de los pueblos, un costume qu'entá se caltién.

Xerarquía social

El "tunka", el rei, ye'l líder políticu. Ye dueñu de la tierra nel so país y lo que crez ellí. Los líderes del pueblu tien de tener la so bendición antes d'exercer.

Los actuales soninke componen una sociedá bien xerarquizada qu'entiende trés niveles:

• Los hooro son los homes llibres, el más altu rangu social. Son los gobernantes, tienen el derechu de castigar y faer xusticia.
  • Ente ellos tán los tunkalemmu (príncipes que tán destinaos a reinar). Namái ellos pueden convertise en rei, porque tienen esi lideralgu'l sangre heredáu de los sos antepasaos
  • La siguiente clase son los mangu (cortesanos, guerreros, confidentes de los tunkalemmu). Cuando hai dellos problemes ente les distintes clases d'home llibre desempeñen el papel de mediadores. Cuando hai una guerra convertir nel xefe del exércitu yá que los sos oríxenes son el "kuralemme", que significa guerreru.
  • La última clase d'home llibre ye'l modinu el sacerdote. El so orixe ye de la influencia del Islam na sociedá soninke. Ellos faen xusticia y eduquen a la población. Enséñen-yos l'Islam y protexer con oraciones. Ellos son bien respetaos pola so conocencia na relixón.
• Los “naxamala” son los homes de casta dependientes de los primeres (son artesanos, ferreros, músicos, historiadores…)
  • Los "tago" o ferreros ocupen la primer clase ente ellos. Ellos faen armes, les ferramientes de trabayu y tamién la xoyería. Respétase-yos poles sos conocencies en fierro.
  • Dempués de que'l ferreru vien el carpinteru "sakko". Ellos son los amigos de los habitantes de la selva. Son los confidentes y los maestros de los demonios. Tienen una gran importancia por cuenta de les sos conocencies na madera ye grande.
  • Tres ellos, el cantante "jaroo". Mientres les ceremonies encargar de l'animación, falar y cantar. Ellos son los más famosos na clase dependiente "naxamala". Ellos son los únicos autorizaos pa dicir lo que quieran. Ellos son l'orador de la sociedá, detallando la historiade les families soninke más importantes.
  • La última clase nel "naxamala" clase ye'l zapateru "garanko". Ellos son los encargaos de los zapatos de cueru, los asientos de montaxe y les fundes de los sables.
• A lo último, los “kome” son los descendientes d'esclavos, que fueron lliberaos a principios del sieglu XX. Trabayen polos maestros, quien teníen de curiar d'ellos, pero non siempres foi asina. Los esclavos fueron siempres la principal fuercia de trabayu na sociedá soninke. La prosperidá de la sociedá soninke deber a la so bayura nel ámbitu de l'agricultura. Nel pasáu hubo más esclavos de los homes llibres.

La estructura y organización social soninke son típiques de los grupos mande con quien étnicamente tán emparentaos. Los soninke viven en pueblos compactos nos que se constrúin cases en dos estilos distintos:

• Un estilu de cases redondes con parés del lladriyu y teyaos de paya.
• Otres, rectangulares con parés del lladriyu, con habitaciones separaes nel so interior y teyaos de tierra planos.

Nun ye raru atopar families soninke de más de 100 persones compartiendo comíes diaries.

Repartu del trabayu

Mientres la temporada d'agües, cultiven tantu los homes como les muyeres. Sicasí les muyeres suelen quedase en casa pa cocinar y curiar de los sos fíos. Tamién faen trabayos como tiñir tela d'algodón. L'azul añil escuru considérase un típicu color soninke. La emigración tuvo un llugar enorme na so vida. La mayoría de les muyeres el tiempu, los neños y agóspiense na casa solo cuando los mozos van a ciudaes vecines p'atopar dineru.

Nel pasáu, los homes soninke dedicar a la preparación de la tierra pa los cultivos, ente que les muyeres trabayaben les güertes pal consumu familiar. Güei, sicasí, los varones soninke tienen unu de los índices más altos d'emigración obrera del África Occidental. Aproximao ente un 50 y un 70% de la población masculina ta ausentes de les sos cases mientres temporaes que de cutiu duren de dos a cuatro años. Con tal predominiu numbéricu femenín, nuna sociedá de muyeres, vieyos y neños, la sociedá soninke ta evolucionando escontra una especie de matriarcáu.

Matrimonios

Los matrimonios soninke facer nel senu de cada categoría social, nun se casen clases ente sigo. Ye bien importante pal soninke caltener esta organización social polo que l'home llibre nun casase col home a cargu o los esclavos. Un sacerdote puede casase con una princesa, sicasí, un príncipe nun puede casase con una sacerdotesa.

Esisten distintos pasos a siguir cuando se celebra un matrimoniu na sociedá soninké. Si un home gústa-y una muyer tien qu'unviar a los sos padres por que convenzan a la familia de la muyer que-y dean a la so fía en matrimoniu. Si dambes families algamen un alcuerdu faen lo que se llama “I na tamma laga", el compromisu, que se realiza na mezquita. Dempués d'esti pasu tolos meses el prometíu tien de dar a la so futura familia política la so "Nakhafa", la contribución del prometíu a la familia de la so futura esposa pa los sos alimentos y otros gastos. Cada Tabaski o otres fiestes, él tambie´n tien de dar carne a la so futura familia política. Esto nun ye obligatoriu si nun tien los medios pa faelo.

Cuando los dos families alcuerden que ye hora de que la nueva pareya empiece a vivir xuntos faen lo que se llama "futtu" l'alcuerdu definitivu de matrimoniu. Polo xeneral, un xueves pela tarde unvien a la muyer a casa del so home. Nesa ocasión, los amigos de la pareya nueva pasen el día con ellos n'habitaciones separaes na casa de los sos padres. Esti eventu ye'l "karikompe". La pareya casóse nueva cuenta con asesores. L'asesor del hombrees el "Khoussoumanta-yougo" y l'asesor de la neña ye la "khoussoumanta-yakhare". Dempués d'una selmana de celebración de les muyeres axuntar p'amosar la resultancia de los regalos que la pareya recibió de los sos padres, sobremanera de la madre de la muyer. Los matrimonios traen el pagu d'una dote, pero a diferencia de los pueblos vecinos, esta dote ye apurrida a la novia en llugar de los sos padres.

La poligamia ye bien habitual. La sociedá ye patriliniar. Nel pasáu, los heriedos pasar de los padres a los fíos. Güei, les regles musulmanes obligaron a qu'un octavu vaya a la vilba, ente que'l restu partir en partes iguales pero teniendo en cuenta que les fíes reciben la metá que los fíos.

Cultura

Muyer soninke y la so fía en Selibaby (Guidimakha, Mauritania.

Nel pasáu, los homes teníen el pelo trenzado o en rastas, untáu de karité. Les muyeres teníen de cutiu la cabeza afaitada o tamién con peñaos trenzados, bien difíciles de realizar. Elles tatuaben los llabios y les melles pa destacar la blancura de los sos dientes y realzar la guapura de les sos cares. Les muyeres siempres llevaben un pañuelu decorativu na cabeza.

Los soninkes nun practiquen la escarificación de la cara tanto como los bambara. Tanto los homes como les muyeres, fáense dos escarificaciones sobre les vidayes y les muyeres trés más nes mexelles. L'ablación de les neñes practicábase llargamente nel pasáu, pero yá nun se practica. La muyer fura les oreyes con dellos furacos nos que s'asitien dellos aniellos d'oru pa los más ricos, plata o bronce nos casos más modestos. Xoyes como collares, pulseres y tobilleras son llargamente utilizaos.

Tradicionalmente, los homes usen el boubou (bata soninke), de cutiu blancu, beige o azul índigo, arreyábense una petrina de cueru alredor de la cintura. Tamién usen babuchas bordaes, llamaes moukhou, o sandalies de cueru, los tepou. Les muyeres usaben la falda per debaxo de la rodía, el fendeli, y na parte de riba una camisa sobre la que se poníen una túnica usualmente de color azul índigo llamada dorok khor (ropa grande). Cola islamización, la falda va llegar a los todíos. El bazin ("bassa") ye'l texíu utilizáu pa les fiestes, ye un texíu noble, d'alta calidá. So les sos ropes, les muyeres lleven collares de perlles en redol a la cintura que son usaos como ropa interior engañadora y namái pueden amosase en priváu llamáu khaño o dieldiele. Na cabeza, les muyeres soninké arréyense artísticamente un pañuelu o foulard, llamáu tikka o kala.

Circuncisión

L'autor Mamadou Soumare asegura "Percima de la ciruxía tradicional, el ritual de la circuncisión fai nes pruebes, la resistencia física, el dolor, el coraxe, nuna pallabra, la personalidá del neñu." Entámense fiestes mientres munches selmanes a partir de la fecha de la circuncisión que foi escoyida polos notables del pueblu. Col fin de preparar psicolóxicamente, los mayores que fueron circuncidaos l'añu anterior entamen cada tarde un "tam-tam" p'acoyer al nuevu. A lo llargo de la ceremonia asítiese'l "tambor" llamáu "Daine" nel centru y el mozu que va ser circuncidáu siéntase alredor formando un círculu xunto colos otros adolescentes de l'aldega, les moces nueves, muyeres, homes y esclavos. Mientres esti tiempu los mozos, afatiaos con formoses bufandes "Disa", canten pa ellos.

L'ablación del clítoris

L'ablación del clítoris o mutilación xenital femenina ye una práutica común na población Soninké; sicasí, ella nun ta precedida de ritos y actos públicos como nel casu de la circunsición del varón. Según Sylvie Fainzang y Odile Journet, esta operación realízase "a una edá que bazcuya ente delles selmanes y los primeros meses, mientres el periodu de lactancia". Según les mesmes autores, esta operación ye desaxeradamente doliosa y tien como únicu oxetivu correxir "el sexu biolóxico pa volvelo conforme a les representaciones sociales de la femineidad, vista como puramente receptiva". Asina, esta práutica tendría más un sentíu estéticu que ritual, aspeutu que ye criticáu por numberosos investigadores.

Gastronomía

La cocina soninke ye bien variada. A manera d'exemplu, los alimentos d'almuerzu inclúin "fonde" (farrapes de miyu, azucre, lleche y sal) y "Sombi" farrapes d'arroz, miyu o maíz. Pa la xinta "demba tere" y "takhaya" son bien comunes, dambos contienen arroz y cacagüés que son ingredientes utilizaos frecuentemente polos soninke. "Dere", un guisu, ye un amiestu de miyu y xudíes.

Apellíos

Vieyu soninke nel mercáu de Selibaby (Guidimakha, Mauritania.

Según Makhtar Diouf, investigador de IFAN (Institut fondamental d'Afrique noire), dellos nomes carauterísticos d'orixe soninke - anque dacuando alloñaos- son: Baradji, Bathily Barru, Diab, Diagana, Diawara, Drame, Gassama, Camara, Fofana, Kebe, Konte, Krubally , Touré Bakhayokho, Sakho, Sylla (o Silla), Sankareh, Cissakho (o Sissoko), Soumare, Talla, Dabo. Podríen añader munchos otros, como Diakite, Doucoure, Sanogo, Nder, Khouma, Kairi, Loum, Khouli, Diane, Samasa Juwara, Sokhona, o Konate Tounkara. Por cuenta de l'amiestu étnico, munchos soninke lleven tamién munchos otros nomes.

Cissé (y les sos variantes Cise, Sise o Siise) ocupa un llugar especial porque yera l'apellíu de los primeros seis cles soninke de los seis fíos de Dingka. 'Ci' significa "caballu", 'cisé' sería "caballeru".

Amás, cada apellíu acomuñóse con un nome de "honor", por casu, los Diaby, tamién son llamaos "Gassama", anque delles persones que se apellidan Gassama, nun faen usu del otru nome. Tamién asocede que los nomes tales como Diawara y Traore comparten el mesmu nome d'honor: Dikko.

Economía

Ibrahima Kébé, un artista d'orixe soninke.

El soninke tradicionalmente combinaron l'agricultura y el comerciu, que son les sos actividaes económiques principales. El soninke algamó un altu nivel de vida fayadizu.

Cultiven sorgu, arroz, cacagüés y miyu. Críen rebañaos de cabres, oveyes, caballos y vaques. La caza y la pesca apenes tienen importancia.

Descendientes d'un imperiu dedicáu sobremanera al comerciu, munchos soninke del sieglu XXI dedíquense anguaño al mesmu oficiu. Controlen importantes parceles de los comercios locales y hai grupos que se mueven a los comercios importantes lloñe de les sos llocalidaes. Ello ye que non yá en Senegal, Gambia, Mali y Mauritania dedicar a comerciar, tamién en Francia —onde son el coleutivu senegalés más numberosu con diferencia— practiquen esta actividá económica.

Les redes de comerciu, dirixíes poles confederaciones mercantiles wangara, estendieron la cultura soninke al traviés de les persones na mayor parte de Malí y Senegal, el sur de Mauritania, el norte de Burkina Fasu, según partes de Gambia y Guinea-Bissau. La Maraka - comunidaes comerciantes y plantíos soninke y los plantíos (xusto al norte de la ciudá de Ségou, Mali) fueron un resorte económicu sol imperiu bambara y construyeron les rutes comerciales en tola rexón.

Llingua soninké

Abdoulaye Bathily, especialista de la hestoria y la llingua soninké.

Artículu principal: Idioma soninké

Relixón

Na actualidá, la mayoría de soninké (80%) son musulmanes sunies, sacante pequeños grupos cristianos, y el restu caltién un amiestu delles relixones animistas. Magar los soninké son sobremanera prauticantes de relixón musulmana, anque caltienen ciertes creencies heredaes de la dómina previa a la islamización. Ello ye que al paecer, caltiénse un cultu a l'agua y a les fuercies de l'agua, que'l so orixe remontar al cultu de Bida, la culiebra proteutora del imperiu de Wagadu. Creen tamién nos “suxuna”, unos seres capaces de infligir enfermedaes mortales a homes y muyeres.

Bibliografía

• François Manchuelle, Origins of Black African Emigration to France: the Labor Migrations of the Soninke, 1948-1987, Santa Barbara, University of California, 1987 (Thèse) (n'inglés)

En francés

• Abdoulaye Bathily, Les portes de l'or, Le royaume de Galam, de l'ère musulmane au temps des négriers (VIII XVIII siècle). Ed. L'harmattan.
• M. T. Abéla de la Rivière, Les Sarakolé et leur émigration vers la France, Paris, Université de Paris V, 1977 (Thèse de 3e cycle)
• Amadou Diallo, L'éducation en milieu soninké dans le cercle de Bakel: 1850-1914, Dakar, Université Cheikh Alce Diop, 1994, 36 p. (Mémoire de DEA)
• Mamadou Dramé, « Cérémonies et rites chez les Soninké», in Peuples du Sénégal, Sépia, Saint-Maur, 1996, p. 63-96 (ISBN 2-907888-97-8)
• Alain Gallay, « La poterie en pays Sarakolé (Mali, Afrique Occidentale)», Journal de la Société des Africanistes, Paris, CNRS, 1970, tome XL, n° 1, p. 7-84
• Joseph Kerharo, « La pharmacopée sénégalaise: note sur quelques traitements médicaux pratiqués par les Sarakolé du Cercle de Bakel», Bulletin et mémoires de Facultar mixte de médecine et de pharmacie de Dakar, t. XII, 1964, p. 226-229
• Charles Monteil, La légende du Ouagadou et l'anicie des Soninké, IFAN, Dakar, Mémoire n° 23, 1953
• Kanté Nianguiry, Contribution à la connaissance de la migration "soninké" en France, Paris, Université de Paris VIII, 1986, 726 p. (Thèse de 3e cycle)
• Éric Pollet et Grace Winter, La société soninké (Dyahunu, Mali), Université llibre de Bruxelles, 1971
• Michael Samuel, Les Migrations Soninke vers la France, Paris, Université de Paris. (Thèse de 3e cycle)
• Badoua Siguine, La tradition épique des forgerons soninké, Dakar, Université de Dakar, 198?, (Mémoire de Maîtrise)
• Badoua Siguine, Le surnaturel dans les contes soninké, Dakar, Université de Dakar, 1983, 215 p. (Mémoire de Maîtrise)
• Mahamet Timera, Les Soninké en France: d'un histoire à l'autre, Karthala, 1996, 244 p. (ISBN 2-86537-701-6)
• Samba Traoré, Corpus soninké. Parenté et mariage, Laboratoire d'anthropologie juridique de Paris, Université de Paris 1, 1985

Enllaces esternos

En francés

• Soninkara.org - Sociedá y cultura soninké - Noticies soninké
• Soninkara - Portal de la comunidá soninké
• Coumba N'dao - Portal de Coumba N'dao, pueblu sonine al sur de Mauritania *

Diaguily - Portal de Diaguily, pueblu soninké al sur de Mauritania * Portal de la comunidá de Diawara, Sénégal

• Soobe - Asociación cultural Soninké n'Exiptu ;N'inglés

• Ethnologue - Idioma y etnografía soninké
• Asawan.org - Lliteratura soninké - Llibrería gratuita online

• Datos: Q1146970
• Multimedia: Soninke