Títulos y apelaciones de la monarquía francesa

Hasta mediaos del sieglu XVI, los miembros de la casa de Francia yeren llamaos a cencielles monseigneur, siguíu del títulu del so apanage. A partir del sieglu XVI, multiplíquense y sobremanera se sistematizan los títulos de los príncipes conforme la so cercanía al rei. De forma que empiecen nes actes y escritures oficiales llargos títulos, como por casu Felipe'l Bonu yera nomáu nestes como: Bien eleváu, bien poderosu, bien escelente y bien magnánimo príncipe monseñor Felipe, duque de Borgoña... En delantre y hasta los sieglos XVIII y XIX, los usos de los mesmos afínense y evolucionen en distintes funciones y maneres conforme al usu y a la voluntá real.

A partir de finales del sieglu XVI, a los miembros de la Casa de Francia desígnase-yos de forma xeneral, con una serie d'espresiones unívoques, que son usaes en función del xéneru, el parentescu col monarca y la cercanía al tronu nel orde socesoriu. Les apelaciones son utilizaes de forma corriente y que lleguen n'ocasiones a incluyise en toles esferes de la vida, salvu n'escritures o documentos públicos onde se reflexa al completu'l títulu del príncipe o princesa. Aplicábense estes apelaciones tanto a los miembros estrictos de la Familia Real, como a los llamaos "príncipes de sangre" (princes du sang). En casu de nun ostentar el príncipe una apelación unívoca propia, usar nel casu de los varones el monseñor siguíu del so títulu de apanage o del so títulu, nel casu de les princeses, salvo les fíes del rei, quien yeren conocíes por mademoiselle, siguíes polo que'l rei señále-yos al nacer, d'ente los títulos del so padre, por casu mademoiselle de Montpensier (el títulu de duque de Montpensier atopar ente los ostentaos pol so padre Felipe II, duque de Orlèans). Tocantes a les menciones feches a la socesión al tronu, la corona francesa tresmítese namái de varón en varón, habíu de forma llexítima.

La conocencia d'estes espresiones ye de cutiu necesariu pa entender los testos d'autores como Retz, Saint-Simon, marquesa de Sévigné o la condesa de Boigne.

La familia real de Francia

Ente'l sieglu XVI y 1830, la familia real de Francia en sentíu estrictu, taba compuesta del rei, de la so muyer (la reina), de la so madre (reinar madre), de los sos fíos y fíes, de les muyeres de los sos fíos, de los sos hermanos y de los sos fíos y fíes solteres, según nel so casu, la muyer, fíes solteres y fíos varones del fíu primoxénitu del rei y de los miembros stricto sensu de les families reales de reis de Francia yá finaos.^[1]

L'orde de dignidá o de préséance (precedencia) de los príncipes yera, según l'usu francés:

el rei;
la reina;
les reines viudes;
los fíos de Francia (fils de France), les sos esposes respeutives y les sos fíes;
les fíes de Francia (filles de France) solteres (les fíes casaes y les sos neñes formen parte de la familia del so maríu);
los nietos de Francia (petit-fils de France) y les sos esposes;
les nietes de Francia (petit-filles de France).

Darréu n'orde de la so cercanía a la socesión dinástica, dientro de la Casa de Francia, pero non de la Familia Real puramente, atoparíense:

los príncipes de sangre.

Patronímicos y títulos

Patronímicos

El rei y la reina de Francia nun tienen patronímicu, perder nel so accesu al tronu. Roblen namái col so nome, ensin ordinal. Esti vacíu condució los revolucionarios a da-yos el patronímicu Capeto (Capet), retomando'l nomatu del so primer antepasáu masculín conocíu.

Los fíos y fíes de Francia lleven el patronímicu «de Francia». Los nietos y nietes de Francia lleven como patronímicu'l nome del apanage del so padre (ye dicir del fíu de Francia). Si un fíu de Francia tien descendencia per llinia masculina, este va tomar como nome'l nome del so apanage como nel casu de la Casa d'Orleans, que baxen de Felipe, fíu de Francia, duque d'Orleans.

Los príncipes de sangre tienen como patronímicu'l nome del apanage del fíu de Francia del que baxen.^[1]

Títulos ordinarios

Delfín de Francia (dauphin de France): títulu rellacionáu cola posesión del Delfinado (Dauphiné), yera lleváu pol fíu primoxénitu del rei, o en casu de morrer ésti, pol so fíu primoxénitu.^[1]

Fíos de Francia (fils et filles de France): títulu concedíu en Francia respeutivamente a los fíos y fíes nacíos en llexítimu matrimoniu d'un rei de Francia. Coles mesmes, los fíos del delfín y los fíos del fíu mayor del delfín yeren fíos de Francia, y non nietos de Francia o príncipes del sangre.^[2]^[3] (Ver categoría.)

Nietos y nietes de Francia (petit-fils et petit-filles de France): títulu concedíu respeutivamente a los fíos y fíes llexítimos d'un fíu de Francia amás qu'aquellos del delfín y de los fíos mayores d'esti postreru. Esti títulu foi creáu a pidimientu de Gastón d'Orleans (1608-1660) col fin de dar una precedencia a la so fía frente a les princeses del sangre.^[4]^[1] (Ver categoría.)
Príncipe y princesa de sangre (prince et princesse de sang): son cualesquier descendiente per vía masculina legitima d'un rei de Francia.^[1] (Ver categoría.)

Entá nun formando parte en sentíu estrictu de la casa de Francia, ye necesariu tener en cuenta los siguientes casos:

Llexitimaos y llexitimaes de Francia (legitimés et legitimées de France): son aquellos fíos illexítimos del rei, qu'este reconoz como namái sos y ensin madre conocida, siendo esta reconocencia rexistrada nel Parllamentu de París.^[1] (Ver categoría.)
Los príncipes descendientes d'un legitimado de Francia, son aquellos descendientes per vía masculina llexítima d'un legitimado de Francia. (Ver categoría.)

Predicaos

El rei de Francia faíase llamar sire, y non Maxestá como los soberanos ingleses. La so Maxestá (Sa Majesté) sicasí sí yera utilizáu pa mentar al rei en tercer persona per parte de los sos súbditos. La so Maxestá Cristianísima yera la forma correuta de referise al rei de Francia nel ámbitu diplomáticu o en casu de dirixise al mesmu un súbditu d'otru soberanu.^[1]
Los miembros masculinos de la Familia Real faíense llamar monseigneur, y non alteza como en ciertes cortes estranxeres. Sicasí, pa mentar un miembru de la Familia Real en tercer persona, falar de La so Alteza Real (Son Altesse Royale). Hasta'l sieglu XIX, nun s'utilizaba'l predicáu d'Alteza Real pa les fíes y nietes de Francia, sinón que se dirixía siempres a elles con un madame, a cencielles.^[1]

Los príncipes de sangre ostentaron el predicáu d'Alteza Serenísima (Son Altesse Sérénissime) hasta 1824, cuando Carlos X a otru día al so ascensu al tronu, concedió-yos el predicáu d'Alteza Real.^[1]
Los llexitimaos de Francia y los príncipes descendientes de los mesmos usen coles mesmes el predicáu d'Alteza Serenísima.^[1]

Apelaciones

Apelaciones de la Familia Real

Monseigneur
- Esti títulu, que ye abreviación de Monseigneur le dauphin, cuando ye usáu en sentíu absolutu designa a Lluis de Francia (1661-1711),^[5] llamáu tamién el "Gran Delfín" (Grand Dauphin) pa estremalo del so fíu, Luis, que foi delfín a la muerte del so padre y al siguir vivu'l so güelu, Lluis XIV.⁴ El Gran Delfín yera l'únicu fíu sobreviviente de Louis XIV y de la so esposa Marie-Thérèse d'Austria, amás de güelu de Louis XV.

Monsieur
- Ye'l mayor de los hermanos varones menores del rei, en casu de tenelos.(Ver categoría.)
- Exemplos :
  - Gastón de Francia (1608-1660), hermanu de Lluis XIII. Tamién llamáu Grand Monsieur a partir de 1640 pa estremalo del hermanu de Lluis XIV.
  - Felipe de Francia (1640-1701), hermanu de Lluis XIV, tamién llamáu Petit Monsieur hasta 1660, en que muerre Gastón de Francia, entós va llamase a cencielles Monsieur. Foi'l fundador de la casa d'Orleans, maríu d'Enriqueta María d'Inglaterra y dempués de la princesa palatina Isabel Carlota del Palatináu (1652-1722).
  - Mientres el reináu de Lluis XVI, Monsieur designa al conde de Provenza (1755-1824), futuru Lluis XVIII.
  - Mientres el reináu de Lluis XVIII, Monsieur designa al conde de Artois (1757-1836), futuru Carlos X.

Madame^[6]
- En principiu ye la muyer de Monsieur.(Ver categoría.)
  - Exemplos:
  - María de Borbón, duquesa de Montpensier, esposa de Gastón de Francia, hermanu de Lluis XIII. Madame dende'l so matrimoniu 1626 a la so muerte en 1627.
  - Margarita de Lorena, segunda esposa del mesmu. Madame dende la validación del so matrimoniu en 1643 hasta la so muerte en 1673 (vilba dende1660).
  - Enriqueta María d'Inglaterra, esposa de Felipe, hermanu de Lluis XIV. Madame dende'l so matrimoniu en 1661 a la so muerte 1670.
  - Isabel Carlota del Palatináu, segunda esposa del mesmu. Madame dende'l so matrimoniu con Monsieur en 1671 a la so muerte en 1722.
  - Maria Josefa de Saboya, esposa de Luis Estanislao, conde de Provenza, siguiente hermano varón de Lluis XVI. Madame de 1771 a 1795, en que'l so home apuerta al tronu, de iure.
  - María Teresa de Saboya, esposa de Carlos, conde de Artois, siguiente hermano varón de Lluis XVIII. Madame de 1795 a la so muerte en 1805.
- Sicasí, esti títulu utilizóse, en casu de nun haber Monsieur, pa la princesa de mayor importancia dempués de la delfina, en casu qu'hubiera una.
  - Exemplos:
  - Luisa de Saboya, duquesa d'Angoulême, d'Anjou y condesa de Maine, madre de Francisco I de Francia. Madame de 1515 a 1531.
  - María Teresa de Francia, fía de Lluis XVI, casada col so primu Luis Antonio de Artois, duque d'Angoulême. Madame de 1805 a 1824, al convertise'l so home en delfín.
  - María Carolina de Nápoles y Sicilia, casada con Carlos Fernando de Artois, duque de Berry. Madame de 1824 a 1870.
Madame Première
- Nome lleváu por Isabel de Francia, fía primoxénita de Lluis XV, tamién raramente llamada Madame o Madame Royale. Les fíes siguientes van llevar los nomes de Madame Seconde, Madame Troisieme, etc, o van tar designaes pola apelación «Madame» siguida del so nome (Madame Victoire).

Madame Royale
- Ye la fía de mayor edá del rei cuando'l títulu de Madame ta lleváu pola esposa de Monsieur. Pierde en principiu esti títulu al casase.
- Exemplos :
  - Cristina de Francia, fía d'Enrique IV.
  - Maria Teresa de Francia, fía de Lluis XVI.
- Dellos autores utilicen n'ocasiones, esti títulu pa designar princeses de cañes colaterales, a pesar de que'l títulu de Mademoiselle ye'l que realmente-yos correspuende. Usar n'ocasiones pa referise a Ana María d'Orleans (1669-1728) o Isabel Carlota d'Orleans (1676-1744), consecutivamente fía soltera mayor de Monsieur, hermanu de Lluis XIV. Paecen guardar el títulu dempués del so matrimoniu si casen con un noble de rangu inferior como nel casu de Cristina de Francia, duquesa de Saboya, fía d'Enrique IV.
Mademoiselle^[6]
- Fía mayor de Monsieur, o en casu de nun esistir dalguna, aquella nieta de Francia que'l so hermano varón (en casu d'esistir, o nel casu hipotéticu de tener dalgunu) atopárase más cercanu al rei nel orde de socesión. En casu de nun esistir nenguna de les anteriores, yera lleváu pola princesa de sangre soltero esistente que'l so padre yera'l príncipe de sangre más cercano al tronu con una fía soltera. N'último casu de nun cumplise los trés casos anteriores yera calteníu pola anterior titular, en tantu permaneciera soltera. Sía que non, reciben esta apelación namái hasta'l so matrimoniu. (Ver categoría.)
- Llista completa:
  - Ana María Luisa d'Orleans, duquesa de Montpensier, Mademoiselle de 1627 a 1662. Como fía soltera mayor de Monsieur.
  - María Luisa d'Orleans, Mademoiselle de 1662 a 1679. Como fía soltera mayor de Monsieur.
  - Ana María d'Orleans, Mademoiselle del 1679 a 1684. Como fía soltera mayor de Monsieur.
  - Isabel Carlota d'Orleans, Mademoiselle dende 1684 a 1698. Como fía soltera mayor de Monsieur.
  - María Luisa Isabel d'Orleans, Mademoiselle dende 1698 a 1710. Como fía soltera mayor del primer príncipe de sangre.
  - Luisa Adelaida d'Orleans, Mademoiselle dende 1710 al 16 de xunu de 1714 y del 17 de xunu de 1714 a 1718. Como fía soltera mayor del primer príncipe de sangre. (Cesó en 1718 al tomar estáu relixosu)
  - María Luisa Isabel de Alençon, Mademoiselle na so curtia vida, dende'l 16 de xunu de 1714 hasta'l 17 de xunu de 1714. Como nieta de Francia que'l so hermano varón yera'l nietu de Francia más cercanu al Rei nel orde de socesión.
  - Carlota Aglaé d'Orleans, Mademoiselle dende 1718 a 1720. Como fía soltera mayor del primer príncipe de sangre.
  - Luisa Isabel d'Orleans, Mademoiselle dende 1720 a 1722. Como fía soltera mayor del primer príncipe de sangre.
  - Luisa María d'Orleans, Mademoiselle dende 1726 a 1728. Como fía soltera mayor del primer príncipe de sangre.
  - Felipa Isabel d'Orleans, Mademoiselle dende 1728 a 1734. Como fía soltera mayor del primer príncipe de sangre.
  - Luisa Ana de Condé, Mademoiselle dende 1734 al 13 de xunetu de 1745 y del 14 d'avientu de 1745 a 1750. Como princesa de sangre soltera mayor esistente que'l so padre yera'l príncipe de sangre más cercano al tronu con una fía soltera. (Lluis XV concéde-y l'apelación en 1734 per primer vegada pa una princesa nesta situación)
  - N de Orlèans, Mademoiselle na so curtia vida, dende'l 13 de xunetu de 1745 hasta'l 14 d'avientu de 1745. Como princesa de sangre soltera mayor esistente que'l so padre yera'l príncipe de sangre vivo más cercanu al tronu con una fía soltera.
  - Luisa Maria Teresa Batilde d'Orleans, Mademoiselle dende 1750 a 1770. Como princesa de sangre soltera mayor esistente que'l so padre yera'l príncipe de sangre vivo más cercanu al tronu con una fía soltera.
  - Luisa Adelaida de Condé, Mademoiselle de 1770 a 1776. Como princesa de sangre soltera mayor esistente que'l so padre yera'l príncipe de sangre vivo más cercanu al tronu con una fía soltera.
  - Sofia de Artois, Mademoiselle de 1776 a 1783. Como nieta de Francia que'l so hermano varón yera'l nietu de Francia más cercanu al rei nel orde de socesión.
  - Eugenia Adelaida Luisa d'Orleans, Mademoiselle de 1783 a 1814. Como fía soltera mayor del primer príncipe de sangre y depués como hermana mayor soltera del mesmu, hasta la nacencia d'una fía del mesmu.
  - Luisa María Teresa Carlota Isabel de Orlèans, Mademoiselle de 1814 a 1819.Como fía soltera mayor del primer príncipe de sangre.
  - Luisa de Artois, Mademoiselle de 1819 a 1845. Como nieta de Francia que'l so hermano varón yera'l nietu de Francia más cercanu al rei nel orde de socesión.
- L'apelación de la Grande Mademoiselle correspuende namái pa designar a Ana María Luisa d'Orleans, duquesa de Montpensier, fía soltera mayor de Monsieur, tres 1662 en que naz María Luisa d'Orleans.

Apelaciones de los príncipes de sangre.

Monsieur -y Prince^[7]^[8]^[9]
- Ye l'apelación del primer Príncipe de Sangre (Prince du Sang), ye dicir del príncipe más cercanu a la socesión al tronu que nun sía fíu o nietu de Francia. Hasta 1709 ostentar los príncipes de Condé, de la casa de Condé, que'l so fundador yera un tíu d'Enrique IV. Dempués de 1709 l'apelación nun foi retomada polos duques d'Orleans al convertise estos en primeros príncipes de sangre.^[10] (Ver categoría.)
- Exemplos :
  - Lluis II de Borbón-Condé, dichu'l Grande Condé (1621-1686).
  - Enrique Julio de Borbón-Condé (1643-1709), fíu del precedente.
  - Lluis III de Condé (1668-1710), fíu del precedente.

Monsieur -y Duc^[11]
- Ye'l fíu primoxénitu de Monsieur -y Prince. Dempués de 1709, en pasando l'apelación de Monsieur -y Prince al Duque de Orléans (al convertise en primer príncipe del sangre), los príncipes de Condé van caltener hasta la estinción de la so casa en 1830, l'apelación de Monsieur -y Duc.^[11] (Ver categoría.)

Madame la Duchesse
- Esposa de Monsieur -y Duc. (Ver categoría.)
Monsieur -y prince-dauphin.
- En 1538, alzar pa una caña de la casa de Borbón de la que la Grande Mademoiselle, va ser depués heredera (Casa de Montpensier), el condáu de Montpensier en ducáu de Montpensier, integrando'l delfinado d'Auvernia.^[12] L'usu de la corte fai que se llame entós, al fíu primoxénitu del duque de Montpensier, Monsieur -y prince-dauphin.^[13]
Monsieur -y Comte
- En 1589, el Conde de Soissons, primu d'Enrique IV y mediohermanu del Príncipe de Condé, utilizó esta apelación pa estremase del restu de la nobleza. Foi utilizáu namái per este. (Ver categoría.)
Madame la Comtesse
- Esposa de Monsieur -y Comte.

Referencies

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 Velde, Francois. «The French Royal Family: Titles and Customs». Consultáu'l 15 de marzu de 2017.
↑ Philippe de Montjouvent, Éphéméride de la Maison de France de 1589 à 1848, éd. du Chaney, 1999, p. 19.
↑ En virtú del artículu II d'un edictu del 12 de marzu de 1710.
↑ Philippe de Montjouvent, Éphéméride de la Maison de France de 1589 à 1848, éd. du Chaney, 1999, p. 31.
↑ Según Saint-Simon, l'apelación foi introducida por el mesmu Lluis XIV : « Jamais Dauphin jusqu’au fils de Louis XIV n’avoit été appelé Monseigneur, en parlant de lui tout court, ni même en lui parlant. On écrivoit bien “Monseigneur le Dauphin”, mais on disoit “Monsieur le Dauphin”, et “Monsieur” aussi en lui parlant ; pareillement aux autres fils de France, à plus forte raison au-dessous. Le roi, par badinage, se mit à l’appeler Monseigneur ; je ne répondrois pas que le badinage ne fût un essai pour ne pas faire sérieusement ce qui se pouvoit introduire sans y paroître, et pour une distinction sur le nom singulier de Monsieur. Le nom de Dauphin le distinguoit de reste, et son rang si supérieur à Monsieur qui lui donnoit la chemise et lui présentoit la serviette. Quoi qu’il en soit, le roi continua, peu à peu la cour l’imita, et bientôt après non seulement on ne lui dit plus que Monseigneur parlant à lui, mais même parlant de lui, et le nom de Dauphin disparut pour faire place à celui de Monseigneur tout court. » (Saint-Simon, Mémoires, tomu 7, capítulu X.)
↑ ^6,0 ^6,1 Dussieux, Louis. Généalogie de la maison de Bourbon de 1256 à 1871 (en Francés). Lecoffre, páx. 248.
↑ «Mémoires de Saint-Simon, tome 3 chapitre 9». Consultáu'l 6 de setiembre de 2016.
↑ Ladurie, Emmanuel -y Roy; Fitou, Jean-François (1 de xunetu de 2001). Saint-Simon and the Court of Louis XIV (n'inglés). University of Chicago Press. ISBN 9780226473208. Consultáu'l 6 de setiembre de 2016.
↑ Freudmann, Felix Raymond (1 de xineru de 1957). The Memoirs of Madame de la Guette: A Study (n'inglés). Librairie Droz. ISBN 9782600034524. Consultáu'l 6 de setiembre de 2016.
↑ Philippe de Montjouvent, Éphéméride de la Maison de France de 1589 à 1848, éd. du Chaney, 1999, p. 51.
↑ ^11,0 ^11,1 Rooryck, Guy (1 de xineru de 1992). -yos "Mémoires" du duc de Saint-Simon: de la parole du témoin au discours du mémorialiste (en francés). Librairie Droz. ISBN 9782600036863. Consultáu'l 6 de setiembre de 2016.
↑ Histoire de la Maison Royale de France et des grands officiers, Père Anselme, 1728, tome III, p. 516, 517, 519
↑ Note en bas de page du livre [https://fr.wikisource.org/wiki/Livre:Henri IV - Lettres Missives - Tome1.djvu RECUEIL DES LETTRES MISSIVES DE HENRI IV, par M. BERGER DE XIVREY, Tome 1] sur Wikisource

Artículos conexos

[:2-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 Velde, Francois. «The French Royal Family: Titles and Customs». Consultáu'l 15 de marzu de 2017.

[2] Philippe de Montjouvent, Éphéméride de la Maison de France de 1589 à 1848, éd. du Chaney, 1999, p. 19.

[3] En virtú del artículu II d'un edictu del 12 de marzu de 1710.

[4] Philippe de Montjouvent, Éphéméride de la Maison de France de 1589 à 1848, éd. du Chaney, 1999, p. 31.

[5] Según Saint-Simon, l'apelación foi introducida por el mesmu Lluis XIV : « Jamais Dauphin jusqu’au fils de Louis XIV n’avoit été appelé Monseigneur, en parlant de lui tout court, ni même en lui parlant. On écrivoit bien “Monseigneur le Dauphin”, mais on disoit “Monsieur le Dauphin”, et “Monsieur” aussi en lui parlant ; pareillement aux autres fils de France, à plus forte raison au-dessous. Le roi, par badinage, se mit à l’appeler Monseigneur ; je ne répondrois pas que le badinage ne fût un essai pour ne pas faire sérieusement ce qui se pouvoit introduire sans y paroître, et pour une distinction sur le nom singulier de Monsieur. Le nom de Dauphin le distinguoit de reste, et son rang si supérieur à Monsieur qui lui donnoit la chemise et lui présentoit la serviette. Quoi qu’il en soit, le roi continua, peu à peu la cour l’imita, et bientôt après non seulement on ne lui dit plus que Monseigneur parlant à lui, mais même parlant de lui, et le nom de Dauphin disparut pour faire place à celui de Monseigneur tout court. » (Saint-Simon, Mémoires, tomu 7, capítulu X.)

[:0-6] 6,0 ^6,1 Dussieux, Louis. Généalogie de la maison de Bourbon de 1256 à 1871 (en Francés). Lecoffre, páx. 248.

[7] «Mémoires de Saint-Simon, tome 3 chapitre 9». Consultáu'l 6 de setiembre de 2016.

[8] Ladurie, Emmanuel -y Roy; Fitou, Jean-François (1 de xunetu de 2001). Saint-Simon and the Court of Louis XIV (n'inglés). University of Chicago Press. ISBN 9780226473208. Consultáu'l 6 de setiembre de 2016.

[9] Freudmann, Felix Raymond (1 de xineru de 1957). The Memoirs of Madame de la Guette: A Study (n'inglés). Librairie Droz. ISBN 9782600034524. Consultáu'l 6 de setiembre de 2016.

[10] Philippe de Montjouvent, Éphéméride de la Maison de France de 1589 à 1848, éd. du Chaney, 1999, p. 51.

[:1-11] 11,0 ^11,1 Rooryck, Guy (1 de xineru de 1992). -yos "Mémoires" du duc de Saint-Simon: de la parole du témoin au discours du mémorialiste (en francés). Librairie Droz. ISBN 9782600036863. Consultáu'l 6 de setiembre de 2016.

[12] Histoire de la Maison Royale de France et des grands officiers, Père Anselme, 1728, tome III, p. 516, 517, 519

[13] Note en bas de page du livre [https://fr.wikisource.org/wiki/Livre:Henri IV - Lettres Missives - Tome1.djvu RECUEIL DES LETTRES MISSIVES DE HENRI IV, par M. BERGER DE XIVREY, Tome 1] sur Wikisource

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]