Tabayones del Iguazú
Les Tabayones del Iguazú (en portugués: catarates do Iguaçu), llamáu popularmente n'Arxentina como «Tabayones»; son un conxuntu de tabayones que s'alcuentren sobre'l ríu Iguazú, na llende ente la provincia arxentina de Misiones y l'estáu brasilanu de Paraná. Tán totalmente inxertaes n'árees protexíes; el sector de l'Arxentina atópase dientro del parque nacional Iguazú, ente que el de Brasil atopar nel Parque Nacional do Iguaçu. Fueron escoyíes como una de les «Siete maravíes naturales del mundu».
| Tabayones del Iguazú | |
|---|---|
|
Cataratas del Iguazú (es) Cataratas do Iguaçu (pt) | |
 | |
| Situación | |
| País |  Arxentina |
| Provincia | Provincia de Misiones |
| Tipu | Catarata |
| Parte de | Ríu Iguazu |
| Asitiáu en | Ríu Iguazu |
| Coordenaes | 25°41′43″S 54°26′12″W / 25.695277777778°S 54.436666666667°O |
  Tabayones del Iguazú Tabayones del Iguazú (Arxentina) | |
| Datos | |
| Altitú media | 180 m |
| Caudal | 1756 m³/s |
| Web oficial y Web oficial | |
 | |
Tán formaes por 275 saltos, el 80 % d'ellos allúguense del llau arxentín. Un espectáculu estreme ye'l so saltu de mayor caudal y, con 80 m, tamién el más altu: la Gargüelu del diañu, que puede esfrutase en toa'l so majestuosidad dende solu 50 m, percorriendo les pasareles que parten dende Puerto Canoes, al que se llega utilizando'l serviciu de trenes ecolóxicos. Por esti saltu pasa la frontera ente dambos países. Pueden realizase paseos en lancha so los saltos y caminada por senderos apreciando dellos animales de la selva semitropical perteneciente al distritu fitoxeográficu de les Selves Mistes de la provincia fitoxeográfica Paranaense.
Los tabayones del Iguazú son reconocíes de forma unánime como les más espectaculares. El botánicu suizu Robert Chodat (1865-1934) describió elocuentemente el so pimpanu grandor: “Cuando atopamos al pie d'esti mundu de cascaes, y alzando los güeyos vemos, a 82 metros percima de nós, l'horizonte ocupáu per una llinia d'agües, l'estelante espectáculu d'un océanu cayendo a embute nun abismu ye casi respigante.” Maraviáu ante la guapura de tal espectáculu'l botánicu suizu describió la flora y fauna carauterísticos de la zona: “Una exuberante y casi tropical vexetación, la frondosidad de los grandes felechos, les cañes de los bambúes, los graciosos tueros de les palmeres y miles d'especies d'árboles, coles sos copes inclinándose sobre l'abismu afatáu con mofos, begoñes coloraes, orquídees d'oru, bromelias brillosos y bejucos con flores trompetes…”[1]
Toponimia
editarEl nome de les tabayones n'español Iguazú y arcaicamente Yguazú, provién de dos pallabres d'orixe guaraní: la pallabra «y» (que se llee [ɨ]) como vocal zarrada central non arrondada y la pallabra «guazú», que nesa llingua quieren dicir y= 'agua', guazú= 'grande', respeutivamente ye dicir Iguazú significa “Agua Grande”. En portugués el nome foi escritu como catarates do Iguaçu.
Historia
editarNel añu 1542, mientres realizaba una travesía dende l'océanu Atlánticu hasta Asunción del Paraguái, el adelantado español Álvar Núñez acolumbró los sorprendentes tabayones del ríu Iguazú y bautizar como «saltos de Santa María», nome que col tiempu foi reemplazáu pola so primitiva denominación guaraní Iguazú (antigua ortografía de Iguazú 'gran cantidá d'agua', y guazú 'grande').
Daquella la rexón yera habitada por indíxenes de la etnia mbyá-guaraní, quien alredor de 1609 empezaron a vivir el procesu evanxelizador protagonizáu polos sacerdotes de la Compañía de Xesús, llamaos xesuites, quien desenvolvieron exitosamente nesta rexón de Llatinoamérica un sistema de reducciones que llegó a cuntar con 30 pueblos distribuyíos nes rexones del Tapé y La Guayrá (allugaos anguaño nel sur de Brasil, Paraguái y n'Arxentina, en tola provincia arxentina de Misiones y el norte de Corrientes). Fueron les misiones xesuítiques guaraníes.
Por diferencies polítiques y económiques cola corona d'España los xesuites fueron espulsaos en 1768.
La zona de los tabayones volvió cobrar un nuevu impulsu escontra xunu de 1881 —poco primero de la federalización de Misiones— momento en que la provincia de Corrientes, qu'exercía la xurisdicción, vendió 50 llegües cuadraes de tierres sobre los ríos Paraná, Iguazú y Uruguái a Severo Fernández y Ernesto Arnadey. Estos tresfirieron los sos derechos, n'ochobre d'esi mesmu añu, a Rafael Gallino quien volvió ayenar a favor de Gregorio Lezama.
N'avientu de 1881 Misiones dixebrar de Corrientes y en 1882 asumió'l primer gobernador, Rudecindo Roca, quien estremó'l territoriu en cinco departamentos. Unu de los sos comandantes, Francisco Cruz, llegó hasta la confluencia de los ríos Paraná y Iguazú tresportando una comisión científica alemana que buscaba tierres pa colonizar. Esta espedición yera costeada por Ledesma (propietariu de les tierres de Iguazú) y empobinada pol esplorador Carlos Bossetti. Ente los espedicionarios atopábase tamién Jordan Hummell, qu'años más tarde entamó'l primer viaxe de turismu a los tabayones del Iguazú. Asina los tabayones son “afayaes” nuevamente y volvieron ser almiraes.
En 1888, Gregorio Lezama vendió les tierres del Iguazú» a Martín Erracaborde Cía.
En 1902, el Ministeriu del Interior d'Arxentina, encamentó al arquiteutu paisaxista Carlos Thays, realizar un estudiu de los tabayones, que foi la base pa la creación del parque nacional Iguazú, en 1934, que tien 67 620 hectárees de selva misionera.[2]
El 20 de setiembre de 1895, el gobernador Balestra estremó la provincia en 14 departamentos. El Departamentu Iguazú pasó a integrar el departamentu Frontera xunto a Manuel Belgrano, Eldorado y parte de San Pedro.
El 19 de xunetu de 1897, designóse xuez de paz de la incipiente población de Iguazú a Alberto Mugica. Aquel día, Jordan Hummell, acompañáu de los señores Nuñez y Gibaja yá realizaren una nueva incursión hasta los tabayones del Iguazú, pero pel llau brasilanu, una y bones el llau arxentín la selva yera impenetrable. D'esi viaxe llevaron al gobiernu'l so interés en promover la llegada de turistes.
Una de les varies lleendes cunta de la esistencia d'una culiebra xigante, "Boi", que vivía nel interior del ríu. P'aselar la so ferocidá, los aboríxenes sacrificaben a una dama una vegada per añu, refundiándola a les agües como ufrienda pa la bestia. Nuna d'eses ocasiones un valiente guaraní raptó a la doncella escoyida, pa salvala del tradicional ritu, escapando con ella en canoa pel ríu.
Al enterase de la osadía, Boi entró en cólera y agazupando el so llombu partió'l cursu del ríu, creando asina los tabayones y dixebrando d'esta miente a dambos indíxenes.
Fauna
editarLa fauna qu'esiste nos tabayones de Iguazú ta compuesta por 450 especies d'aves, 80 especies de mamíferos, gran variedá d'inseutos y dientro de la fauna fluvial podemos atopar yacarés, tortúes, garces y peces.[3]
Dientro de les especies d'aves qu'esisten destaquen los vencejos de catarata que son la especie representativa de les Cascaes de Iguazú; tamién s'atopa'l tucán grande, que ye unu de los 5 tipos de tucanes qu'esisten na zona.
Les cascaes representen un abellugu pa dellos animales que s'atopen en peligru d'estinción como: el yaguar, tapir, ocelote, tiriques, osu formigueru, la yacutinga, águiles selváticas y el yacaré overo etc.[4]
Paseos
editar
Los tabayones del Iguazú son el principal centru turísticu del nordés d'Arxentina, y unu de los principales de tol país.
Nelles, los paseos atópense mayormente nel llau arxentín, anque dende'l llau brasilanu tiense una vista panorámica.
En 1984 el sector arxentín de los tabayones, el parque nacional Iguazú, foi declaráu Patrimoniu de la Humanidá pola Unesco. Darréu, en 1986, el sector de Brasil, que s'atopa nel parque nacional do Iguaçu, tamién foi declaráu Patrimoniu de la Humanidá.
Dientro del parque arxentín atópase'l Hotel Sheraton Iguazú (antes: hotel Internacional Iguazú), que cunta con una vista panorámica del Gargüelu del Diañu y de los saltos brasilanos.
Cerca de los tabayones, atópase la ciudá arxentina de Puerto Iguazú, na confluencia de los ríos Iguazú y Paraná. Ellí allúgase la triple frontera con Paraguái.
- Paséu Inferior:
Partiendo dende'l mirador, que recuerda pola so figura a un faru y destácase de la redolada pol so color blancu, baxar por numberoses escalinates (dalgunes fueron tallaes na mesma roca) escontra'l ríu Iguazú y transítase per un bellu senderu pedestre. Arrodiáu pola exuberante selva va poder esfrutar d'una formosa visión de la parte inferior de los saltos.
Empezando la visita nel saltu Lanusse y pasando pol saltu Álvar Núñez Cabeza de Vaca, llegar a un arrogante puntu panorámicu dende onde va tener una primer vista del Gargüelu del Diañu. Avanzando un pocu más se repara la islla San Martín y a la so derecha'l saltu homónimu. A la fin del senderu atopa'l saltu Bossetti.
Ellí'l vapor d'agua producíu pol choque de l'agua contra les roques forma una tenue pero incesante agua. Baxando pel senderu escontra Punta Apeligro va poder, si nesi momentu atópase habilitáu, navegar pel ríu Iguazú y cruciar a la islla San Martín. Yá de regresu pasar pol saltu Dos Hermanas, onde antes se podía gociar d'un refrescante bañu na enorme piscina natural que se forma na so base, yá que agora dicha actividá atópase prohibida.
- Paséu Cimeru:
Partiendo dende'l mesmu sitio antes mentáu, percuérrese, como'l nome del paséu indica, la parte cimera de les cayíes d'agua. El puntu d'observación dende un nivel más alto camuda por completu la visión del paisaxe. vese práuticamente a los sos pies espeñase les aturbolinaes agües.
D'esta manera visítase nuevamente'l Salto Dos Hermanas, el Bossetti, el Mozu, que son un pequeñu adelantu del pimpanu Gargüelu del Diañu. Nesti sitiu, onde l'agua cai dende aproximao 70 metros d'altor, sospriende l'ensordador bramar de l'agua, permanentemente cubiertes por trupes columnes de vapor, que despide'l choque de l'agua coles roques.
- Gargüelu del Diañu:
Al Gargüelu del Diañu apuértase al traviés del Tren de los Tabayones, baxando na Estación Gargüelu del Diañu. A partir d'ellí realízase una caminada pola nuevu pasarela, que serpenteando ente les islles, percuerre 1100 metros hasta los amplios balcones allugaos xuntu en cantu y frente del Gargüelu del Diañu. La duración d'esti paséu ye de 2 hores y l'últimu tren parte a les 16:30 h.
- Isla San Martín:
Ye posible llegar a la Isla de San Martín al traviés del serviciu de botes que salen dende'l circuitu inferior. Dende equí van poder reparar una vista panorámica del Gargüelu del Diañu, de la Ventana (cola so dormidero de jotes), y del saltu San Martín.
- Senderu Macuco:
Esti senderu de treking ye una de les salíes tradicionales pa los amantes de la observación de la naturaleza. Una antigua picada d'estracción forestal de 3600 m de llargor por ambiente selvático. Esti senderu dexa aportar a una catarata de 20 m en plena selva. Ye una oportunidá pa conocer selva, y columbrar macucos, monos platirrinos como'l cai o'l monu carayá, coatíes, pava de monte paves de monte, un cientu d'inseutos y dacuando víbores de coral. Equí atópase'l Saltu Arrechea.
Distribución de los tabayones ente Arxentina y Brasil
editarLos tabayones del Iguazú tópense dispuestes nuna forma que paez una gran "J" inversa. Na marxe derecha (norte) atópase'l territoriu brasilanu, que tien pocu más d'un 20 % de los saltos de diches tabayones; y del llau esquierdu (sur) tópense los saltos arxentinos, que conformen casi un 80 % de los tabayones. Pa conocer dafechu y apreciar del tou estos tabayones, l'encamientu ye visitar tanto'l llau arxentín como'l brasilanu, porque d'un llau apréciase panorámicamente l'otru, y viceversa. Surde d'esta distribución el dichu que dende Brasil se ven los tabayones, y dende Arxentina vívense”: dende Brasil tiense una panorámica atanante de la mayoría de los saltos, que pueden ser percorríos en vividamente del llau arxentín.[5] N'efeutu, del llau arxentín el vistante mover ente los saltos, non yá nes pasareles que dexen casi tocar l'agua, sinón tamién nos paseos en lancha, que dexen dir hasta al llau de les atanantes cayíes d'agua, ya inclusive averase al Gargüelu del Diañu, si pártese en lancha dende territoriu arxentín.
Caudal
editarEl caudal d'agua promedio d'estos tabayones (cascaes) ye de 1500 m³ per segundu, anque a fines de la seronda austral del 2014, por cuenta de les abondoses agües habíes en xunu del citáu añu na cuenca alta del ríu de la Plata (y esto implica sobre la cuenca del Iguazú) alzó escontra'l 10 de xunu de 2014 el caudal a una crecida estraordinaria de 45 700 m³/s.[6]
Una de los siete maravíes naturales del mundu
editar
Los tabayones del Iguazú son una de les «Siete maravíes naturales del mundu». El 11 de payares de 2011, los tabayones fueron escoyíes provisionalmente.[7] El 22 de febreru de 2012 la fundación New7Wonder finalmente confirmó qu'estos tabayones son oficialmente una de los Siete maravíes naturales del mundu».[8]
Más de mil millones de persones en tol mundu votaron pa escoyer a los siete maravíes naturales. Facer per Internet per mensaxe de testu. “Estes maravíes sobreviven a toles maravíes qu'esisten y van poder esistir porque son maravíes de la naturaleza”, sostuvo l'embaxador brasilanu Enio Cordeiro.
Pa llegar a tar ente los siete maravíes de la naturaleza, los tabayones tuvieron que dexar tras a 440 curiosos de 220 países.
«La nuesa visión de Iguazú como una de les 7 maravíes de la naturaleza ye la promoción de los Tabayones al traviés d'una forma de turismu que fai un impautu mínimu sobre'l mediu ambiente, de la qu'ayuda a crear emplegos calidable pa la población llocal», dixo Bernard Weber, quien estimó a los votantes, a los Comités Oficiales de Sofitu, y a los gobiernos d'Arxentina y Brasil pol so compromisu col ésitu de la campaña.
El pasar a ser una de los siete maravíes naturales del mundu redundó, namái nel primer añu, nun aumentu nel volume de turismu n'aproximao 300 000 persones.[9]
Ver tamién
editarNotes y referencies
editarTien de faese referencia que los Tabayones pertenecíen a Paraguay y que esi territoriu foi perdíu na sangrienta Guerra de la Triple Alianza apurriéndose a Brasil y a Arxentina.
- ↑ O.MATTEWS, Rupert (1988). Marshall Editions Limited: Catarates del Iguazú. Atles de lo estraordinario. Debate, páx. 188-191.
- ↑ Clarín. «Una camín escontra les cascaes abiertu a machetazos en 1902». Consultáu'l 14 de payares de 2011.
- ↑ «FLORA Y FAUNA DEL PARQUE NACIONAL IGUAZÚ, Flora Fauna Parque Nacional Iguazú». Consultáu'l 13 d'avientu de 2015.
- ↑ «Fauna y flora de los Tabayones del Iguazú». Consultáu'l 13 d'avientu de 2015.
- ↑ Arxentina tien mayor porcentaxe de saltos, y Brasil tien una vista panorámica d'estos
- ↑ tabayones-inusual-crecida-del-rio-iguazu Inusual crecida del ríu Iguazú
- ↑ New 7 wonders.
- ↑ «Iguazu falls officially confirmed a wonder of nature.». Archiváu dende l'orixinal, el 2012-03-07.
- ↑ https://web.archive.org/web/20140107144930/http://www.noticiasdel6.com/ampliar_.php?id=104676
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Tabayones del Iguazú.
- Documentos de la declaración como Patrimoniu de la Humanidá pola UNESCO (n'inglés)
- Páxina oficial del Conceyu de Puerto Iguazú
- Copel Monitoramento Hydrológico (Midíes del caudal del ríu Iguazú; El puntu verde más a la izquierda da'l caudal n'Hotel Catarates)
Datos: Q36332- Multimedia: Iguazu Falls
