Theravada
Theravāda ye una de les 19 escueles nikaya que formaron el budismu orixinal. Desenvolver na India mientres los sieglos subsecuentes a la muerte de Buda (420-368 e. C.). El nome theravāda significa 'la pallabra [doctrina] de los antiguos'. Ye la escuela más antigua del budismu, ye relativamente conservadora y la más cercana al budismu tempranu, polo cual podría considerase dientro de la ortodoxa. Basen la so tradición nel llamáu Canon Pali, compendiu onde se trescribieron los discursos que'l Buda dio a lo llargo de la so vida dempués del llume.
| Theravada | |
|---|---|
| Denominación relixosa | |
 | |
| Bolsa de valores | budismu |
 | |
Sicasí, nun ye esta la principal carauterística de la escuela theravada, cuidao qu'en toles tradiciones espirituales, les diverses variantes van axudicase la preservación de la doctrina orixinal. Como apunta l'historiador Richard Gombrich: «En términos doctrinales los theravadin esclarien qu'ellos son vibhajja-vadin, ye dicir 'analistes' que se complacen en clasificar los estaos psicolóxicos».[1]
El budismu theravāda ye güei la creencia predominante en dellos países del sureste asiáticu, como Camboya, Laos, Birmania, Tailandia y Sri Lanka. La lliteratura sagrada budista theravada foi la primera conocida n'occidente por aciu traducciones feches nel sieglu XIX, tando anguaño completada al idioma inglés y en cursu de selo n'otros idiomes.
Nel mundu académicu occidental, l'estudiu del budismu theravada y del idioma pali ye'l meyor investigáu.
Filosofía
editarEl theravāda promueve el conceutu de vibhajjavada (lliteralmente 'enseñanza del analís' en idioma palí). Esta doctrina sostién que la introspeición clara ten de ser la resultancia de la esperiencia individual, investigación crítica y razonamientu, opuestu a la fe ciega. Sicasí, les escritures tradicionales tamién enfatizan el siguir los conseyos de los sabios, porque ellos y la evaluación de les mesmes esperiencies tienen de ser los preseos pa xulgar les práutiques.
L'oxetivu theravāda ye la lliberación (o llibertá) de dukkha, según les cuatro nobles verdaes, lo que se consigue al algamar el nirvana, que tamién completa'l continuu ciclu de nacencia y muerte. El theravāda enseña que'l nirvana algama antes siendo un noble discípulu de Buda: un arahant.
D'acordies colos theravadas, la nirvana algamáu polos arahants ye'l mesmu que'l llográu por el mesmu Buda. Pero'l d'él ye cimeru por cuenta de qu'algamar por sigo mesmu y supo enseñar a otros. Los arahants algamen la nirvana en parte por cuenta de les sos enseñances. Los theravadines reverencian al Buda Sakyamuni, pero reconocen la esistencia d'otros Budas en tiempos pasaos y futuros. Por casu, el Canon Pali menta que Maitreia va ser un futuru Buda.
Na creencia therāvada, delles persones prauticantes comprometíes pueden algamar el llume nuna única vida. Otres pueden precisar delles, según algamen estaos conscientes más fondos.
Canon Pali
editarEl budismu theravāda considera al Canon Pali como la versión autorizada de les enseñances de Buda. Acordies con Bhikkhu Bodhi, esti Canon foi compilado nos trés grandes conceyos budistes nos primeros trés sieglos depués de la muerte del Buda: «El primeru en Rajagaha, convocáu tres meses dempués del Parinibbana de Buda por quinientos monxos sol lideralgu del monxu Mahakassapa; el segundu en Vesali, cien años dempués y el terceru en Pataliputta, 200 años más tarde. El Canon que resultó d'estos conceyos, calteníu nel llinguaxe indiu mediu agora llamáu pali, conozse como Tipitaka, 'los trés canastes' o coleiciones de les enseñanazas».[2]
Los especialistes coinciden que'l más importante d'estos conceyos foi'l de Rajagaha celebráu nel sieglu V e.C., onde los monxos, pero sobremanera'l primu carnal del Buda, Ananda, recitaron los sermones tal que recordaben escuchalos hasta que finalmente llegaron a un alcuerdu. El canon Pali estremar en tres seiciones o «canastes»:
- Vinaya-pitaka: La canasta de la disciplina', que contién les prescripciones que regulen la vida monástica, tales y como les dictó'l Buda en distintes ocasiones.
- Sutta-pitaka: La canasta de los sermones', que contién los sermones discursos y diálogos del Buda y de dalgunos de los sos discípulos.
- Abhidhamma-pitaka: la canasta de la doctrina sistemática'.[3]
D'estos el Sutta-pitaka compónse de la mesma en cinco nikaia o coleiciones, que son:
- Digha Nikaya (coleición de sermones llargos).
- Majjhima Nikaya (coleición de sermones medios).
- Samyutta Nikaya (coleición de sermones ordenaos por materies).
- Anguttara Nikaya (coleición de sermones per orde numbéricu).
- Khuddaka Nikaya (coleición de testos curtios).
Pela so parte el Abhidama estremar en siete libros: el Dhammasangani, el Vibhanga, el Dhatukatha, el Puggalapaññatti, el Kathavatthu, el Yamaka y el Patthana.
La diferencia ente les dos primeres canastes ―Vinaya Pitaka y Sutta Pitaka― y el Abhidama Pitaka consiste en qu'esti postreru nun ye'l rexistru de discursos o de plátiques qu'asocedieron en llugares reales, sinón la sistematización de la conocencia arramada pol Buda. Ye pos un estudiu refechu de les dos primeres Canastes ―compiladas nos dos primeros conceyos― acompañada d'una gran reflexón filosófica con fines didácticos. De fechu el "Abhidama" foi redactáu nel tercer conceyu, convocáu en Pataliputta pol Rei Ashoka aldu al añu 250 e. C.
Hīnayāna ye un términu sánscritu que significa 'vehículu inferior', onde vehículu (yana), referir a la forma d'atopar el llume.
- 小乘 xiǎochèng (en chinu).
- 소승 soseung (en coreanu).
- shōjō (en xaponés).
- tiểo thừa (en vietnamita).
- theg chung (en tibetanu).
Ye un términu utilizáu polos budistes mahayana (que consideren la lliberación de tolos seres sintientes como más importante que la mesma) pa referise al sistema theravada.[4]
El términu apaez escontra los sieglos I y II e. C. Utilizar en delles publicaciones revesoses, esistiendo inclusive distintes opiniones sobre'l so usu y significáu ente los budistes polo xeneral y los estudiantes en particular.[5]
Contrariamente a les acusaciones del Mahayana, la doctrina del budismu theravada sostién que los arahants tamién s'esmolecen pol llume de los demás y que surden nel mundu pal bienestar de los otros seres.
Bahujanahita Sutta: “Amás, monxos, he equí que ta'l discípulu d'aquel Maestru, un Arahant, que les sos contaminaciones fueron destruyíes (...) Enseña'l Dhamma que ye prestosu nel principiu, prestosu nel mediu y prestosu a la fin, col correutu significáu y espresiones, y proclama la vida santa na so realización y completa pureza. Esta ye, monxos, la segunda [clase de] persona qu'apaez nel mundu pal bienestar de muncha xente, pa la felicidá de muncha xente, pola compasión pel mundu, pol bien, bienestar de los devas y los seres humanos.”
Historia de la tradición
editarSegún la tradición sinhalesa, el budismu foi introducíu en Sri Lanka por Mahinda, consideráu'l fíu del emperador Maurya Asoka nel tercer sieglu e.C., como parte de les actividaes misioneres de la era imperial de Asoka. En Sri Lanka, Mahinda fundó'l Mahavihara Monastery d'Anuradhapura. Darréu biforcáu en tres grupos nomaos según los sos centros monásticos como'l Mahavihara, el Abhayagirivihara y el Jetavanavihara. En 1164, baxu tutelar de dos monxos d'una caña forestal de Mahavihara, el rei de Sri Lanka axuntó a tolos bikkhus nel so país na escuela ortodoxa de Mahavihara.
Pocos años tres la llegada de Mahinda, Sanghamitta, considerada la fía del emperador Asoka, llegó a Sri Lanka. Fundó la primer orde monástica femenina de Sri Lanka, pero estinguida en Sri Lanka nel sieglu XI y en Birmania nel XIII. Nel 429, a pidimientu del emperador chinu, fueron unviaes monxes d'Anuradhapura pa establecer la orde. La congregación espandir a Corea.
Mientres el reináu de Asoka unvióse un misioneru a Suvannabhumi, d'onde se considera que nacieron dos monxos, Soña y Uttara. Les opiniones escolástiques difieren sobre la llocalización precisa, pero créese que taba en dalgún llugar nel área ente les actuales baxa Birmania, Tailandia, Laos, Camboya y la península malaya.
Los mon fueron unu de los primeros habitantes de la baxa Birmana y créese que son theravadas dende'l sieglu III e. C. Unos descubrimientos arqueolóxicos demostraron que los mon tuvieron contautu cercanu cola India meridional y Sri Lanka. Los birmanos adoptaron la relixón y escritura de los mon (usada ellí como trescripción palí) cuando conquistaron Thaton, el reinu mon en 1057. Según lleendes locales, ésta yera l'área de Suvarnabhumi visitada polos misioneros cortesanos de Asoka. Los mon fueron tamién de los primeres n'habitar Tailandia. El tailandeses adoptaron la relixón de los mon al conquistar Hariphunchai, el reinu mon en 1292.
Sicasí, magar el so ésitu n'Asia meridional, el budismu theravada nunca enraigonó en China, sacante en delles árees fronterices colos países theravadas.
Ver tamién
editar- Tailandia país de gran influencia del budismu Theravada
- Camín mediu
- Tradición tailandesa del monte
Referencies
editar- ↑ Richard Gombrich: Budismu theravada. Hestoria social dende l'antiguu Benarés hasta'l modernu Colombo (páx. 202). Ediciones Cristiandad, 2002.
- ↑ Bikku Bodhi (edición ya introducción): Compendiu del Abhidhama (páx. 1), El Colexu de Méxicu, 1999.
- ↑ Amadeo Solé-Leris, y Abraham Vélez de Cea (traducción del palí, introducción y notes): Majjhima nikaya. Los sermones medios del Buddha (páx. xvii). Kairós, 1999.
- ↑ Hinayana ('camín inferior') ye un términu polémicu, que autodescribe mahayana ('camín cimeru'). El Buddha esplico nel Sutra de la Flor de Lotu (postreru en ser espuestu) que'l llamáu vehículu inferior ye solo un espediente qu'empón escontra'l mahayana (la vía del Boddhisathva)
- ↑ La supuesta dicotomía mahayana-hinayana ye tan prevalente na lliteratura budista qu'esta it has yet fully to loosen its hold over scholarly representations of the religion. - p. 840, MacMillan Library Reference Encyclopedia of Buddhism, 2004
Enllaces esternos
editar- Meditación vipassana, por S. N. Goenka.
- Budismu theravada hispanu Archiváu 2010-06-15 en Wayback Machine.
- Monte theravada, web budista dedicada al Tipitaka (Canon Pali) y la Tradición Theravada del Monte (Forest Tradition).
- Casa de meditación vipassana budismu theravada Archiváu 2016-12-12 en Wayback Machine
- Sun Vipassana Nanchat
- Asociación Española de Budismu Theravada Archiváu 2018-02-19 en Wayback Machine
- «¿Qué ye'l budismu theravada?», artículu introductoriu al budismu theravada nel cual esplíquense les carauterístiques principales d'esta tradición y el rol que cumple nella l'idioma pali col so canon de les escritures budistes.
