Trifolium pratense

El trébole (Trifolium pratense) ye una planta lleguminosa nativa d'Europa, oeste d'Asia y noroeste d'África.

Trifolium pratense trébole
Clasificación científica
Reinu:	Plantae
División:	Magnoliophyta
Clas:	Magnoliopsida
Orde:	Fabales
Familia:	Fabaceae
Subfamilia:	Faboideae
Xéneru:	Trifolium
Especie:	T. pratense L.
Consultes
Royal Botanic Gardens, Kew	Royal Botanic Gardens, Kew
World Flora Online	World Flora online
[editar datos en Wikidata]

El so cultivu paez datar d'escontra los sieglos S XVII y XVIII.

Ilustración

Inflorescencia

Detalle de la flor

Vista de la planta

Fueyes

Vista de la planta

Ilustración en Flora Batava

En sellu postal de Rusia

Descripción

Trátase d'una herbal perenne de 10-60 cm d'altor (puede algamar hasta los 110 cm) y pilosidá variable. Tarmos erectos o ascendentes. El so sistema radicular consta d'una raigañu pivotante, que resulta pequeña en comparanza colos numberosos raigaños adventicias formen una corona qu'arrinca del pescuezu.

Presenta fueyes trifoliaes con foliolos ovalaos, blandios, de grandes dimensiones (1-3 cm de long. y 8-15 mm d'anchu), con dos estípules basales estrechaes n'aresta, un peciolu de 1-4 cm de llargor y de color verde con un carauterísticu maciu creciente na metá más fuera de la fueyuca. Dispónense alternamente.

Les flores, de 12-15 mm de llargor, tienen coroles formaos por 5 pétalos soldaos de color rosa violáceo y con menor frecuencia blanques o purpúreas, siendo membranoses na fructificación. El mota ta formáu por 5 sépalos soldaos formando un tubu casi zigomorfo d'apariencia campanulada, ye pelosu, con 10 nervios, dientes lliniales y una callosidad nel gargüelu. Les flores preséntense arrexuntaes n'inflorescencies de 2-3 cm de diámetru con forma de cabezueles globoses, sésiles y cubiertes na so base poles estípules de les fueyes cimeres.

El frutu ye una llegume sentada, incluyida na mota, indehiscente, de forma ovoide y contién una sola grana. Estes son de forma acorazonada, bien pequeñes y de tonalidaes que varien del mariellu al violeta.

Al respective de la posición de les yemes de recambiu mientres la estación desfavorable (nel nuesu casu principalmente por calor o seca) estes alcuéntrase na superficie del suelu o darréu debaxo, esto ye, el so biotipu ye hemicriptófito.

La planta foi nomada Trifolium pratense por Carolus Linnaeus en 1753. Pratense en llatín pa "atopáu en praos".

Requerimientos ambientales

Temperatura

Crez bien en temperatures medies, tolerando meyor les baxes (atopándose hasta los 1.800 m nel pisu montano y subalpino) que les altes temperatures, deteniendo la so crecedera a partir de 30-35 °C, polo que s'afai bien a climes fríos y/o templaos, dando peores rendimientos nos climes templaos.

La temperatura inflúi de manera definitiva en desenvolvimientu del cultivu, siendo la vida d'este d'hasta 7 años en climes fríos y de menos de tres años en climes templaos.

Tamién aguanta la solombra non bien intensa en riberas arbolaes.

Necesidaes d'agua

Ye abondo esixente en mugor, precisando 700 mm añales a lo menos. Nun soporta los encharcamientos enllargaos nin la seca, siendo les necesidaes hídriques el puntu más delicáu del so cultivu, sobremanera nos meses de mayu y xunu.

Suelu

Vegeta en tou tipu de suelos, anque prefier los fondos (cómo yá se dixo, nun soporta los encharcamientos) y con bon nivel de bases. Soporta suelos llixeramente ácidos (pH 6-7,5). Un bon nivel de magre ameyora'l cultivu (francu a francu magrizos). Ye pocu granible en suelos arenosos o llivianos. En comparanza cola alfalfa, puede dir en suelos más acedos y más húmicos que los qu'ella tolera. Les tierres que se semen nun debieron soportalo en dellos años enantes, dos o trés a lo menos.

Respuende rápido a apurrir de fósforu y potasiu.

Distribución y zones de cultivu

Orixinaria del sureste d'Europa, oeste d'Asia y noroeste d'África. El so cultivu como forrajera empecipiar nel norte d'Europa y anguaño estendióse a tol planeta, con gran espardimientu en tola Europa continental, sur d'Australia, Nueva Zelanda, nor-este asiáticu, USA y el conu sur americanu. Pasó a tar naturalizáu en munches árees templaes, incluyíes América y Australasia, por escape del cultivu.

N'España, crez de forma bonal a lo llargo de tol territoriu, en cultivos abandonaos, cantos de caminos, riberes de ríos, etc.

Na Península ye la lleguminosa de siega más utilizada nes árees de clima templáu, siendo les zones de mayor cultivo los regadíos del Pandu Norte (Llión), la parte alta d'Aragón, y en menor midida la cordelera cantábrica, como planta integrante de los amiestos de pradería. Nel sur cultívase menos, pero con notables rendimientos so regadío.

Producción

N'España nun esisten datos oficiales de producción individualizaos pal cultivu del trébole coloráu.

De siguío de muestra una tabla cola productividá de distintes variedaes:

margin:0 0 1em 1em"

Productividá

Variedá	kg MS /hai/añu
cv. Turoa	+25.000
cv. Hamua	+20.000
Galicia	10-15.000
Centru y sur	15-20.000

En condiciones óptimas de fertilización y mugor pueden algamar rendimientos máximos d'ente 20-26 tm de MS/hai/añu.

Variedaes

La clasificación más habitual suelse faer en función de la precocidá de floriamientu, anque tamién se clasifiquen en función del so porte (alto, más afechu a la siega, y baxu, más afechu al llendo) y grau de ploidía (2n y 4n).

• <o>Floriamientu tempranu</o>: Inclúi les variedaes precoces y bien precoces, que florien n'abril - mayu. Afaise meyor a praderíes de vida curtia y rique suelos d'alta fertilidá Ej.: Kedland, Midland o Essex.
• <o>Floriamientu entemediu</o>: Floriamientu a finales de mayu. Aproximao dos selmanes dempués que les del tipu anterior y son más tardíes na so producción primaveral. Xeneralmente son más persistentes que los de floriamientu tempranu. Producen bonos rendimientu de segáu, pero'l so rebrote nun ye del tou satisfactoriu. Ej.:Rotra, Barfiola, Tetri.
• <o>Floriamientu tardíu</o>: Inclúi les variedaes tardíes a extratardías. Floriamientu de finales de mayu a xunu. Dos o tres selmanes más tarde que los d'entemedia y un mes dempués que los primeres. La so crecedera primaveral ye más tardíu, siendo de mayor persistencia, polo que s'utilicen en praderíes de vida mediana a llarga. Presenten bonos rebrotes dempués d'una corte pa caltener. Ej.: Gollum, Viola, Marcom

Na actualidá, los principales oxetivos de seleición, son la meyora de la persistenciasobremanera introduciendo resistencia al fungu Sclerotinia, según, al traviés de les variedaes tetraploides, consiguir mayor perennidad y meyor producción.

Plantadera y cultivu

Enllantar con facilidá y la so vida granible ye de 2-3 años. Dosis de llantadera en cultivu puru: 20 kg/hai, n'amiestu: <10kg/hai, soliendo tar entemecíu con una cebera d'iviernu.

Por cuenta del so sistema radicular medianamente fondu ye menos resistente a la seca que'l lotus y l'alfalfa, respondiendo en forma notable al riego. Llega a crecer con temperatures moderaes de branu siempres que disponga de cantidaes abondes de mugor. Crez bien a temperatures ente 7 °C y 35ºC, anque les temperatures altes paecen tener un efeutu más depresivu sobre l'establecimientu, crecedera y persistencia, que les temperatures baxes (Kendall, 1958).

Tien De semase ceo na seronda, yá que los sos plántulas son sensibles al fríu. En llantaderes oportunes, compiten fuertemente con otres camperes y lleguminoses particularmente so condiciones favorables de mugor y temperatura y producen altos volúmenes de forraxe nel so primer añu. Esta carauterística compensa la so vida curtia y xustifica la so inclusión n'amiestos pa praderíes permanentes, que de normal nun son bien granibles nel primer añu y principios del segundu. Fixéronse estudios sobre'l beneficiu nel establecimientu del trébole coloráu por aciu la llantadera de Pisum sativum, produciéndose un aumentu de la producción que fluctuó ente un 85% a un 208%.

Por cuenta de la so forma de crecedera, similar a l'alfalfa, el so usu tien de respetar los periodos de descansu precisos pa dexar que tres les cualesquier defoliación surdan de la corona los nuevos biltos, y atrópense nel raigañu les reserves necesaries.

Suelse semar na seronda tempranu. Si la seronda vien bien se-y puede dar aprovechamientu nesi mesma seronda y síguese na primavera siguiente. En casu de que se seme en primavera l'aprovechamientu tien de diferise hasta la seronda siguiente.

Coles mesmes, ye encamentáu especialmente como mejorador de suelos. Desenvuélvese perbién en llantaderes acomuñaes por tener un altu grau de tolerancia a la solombra, pudiéndose semar hasta 8 kilogramu per hectárea.

La eleición de trébole coloráu a utilizar depende del destín que se va dar a la pastura, con referencia a les necesidaes de forraxe pel hibiernu o branu o de la posibilidá d'utilizar o non otres lleguminoses.

Aprovechamientu según la variedá:

margin:0 0 1em 1em"

Variedá	Nᵘde cortes
Temprana	3-4 Cortes/Llendo
Entemedia	2 Cortes
Tardida	1 Corte

.

Enfermedaes

Unu de los principales problemes d'esta especie ye la so escasa resistencia a enfermedaes, lo que desagua en baxa persistencia en delles zones. Sufre ataques principalmente de dos fungos, Sclerotinia y Rhizoctonia, qu'ataquen la corona del raigañu y la base del tarmu, causando amarilleamiento y dempués la muerte de la planta.

Tamién sufre ataques foliares por Oidio, Roa, Stemphylium y Pseudopeciza.

• Llista d'enfermedaes, n'inglés

Aprovechamientos forrajeros

Ye una especie qu'apurre campera abondosa y de bien bona calidá, inclusive pel branu si recibe abondos apurras hídricos, tal ye asina, qu'en Francia se diz que contribuyó más que la pataca al desenvolvimientu de la economía agraria del país. Sicasí nun ye persistente nel pacional, bien pola so curtia vida (trés-cuatro años máximu nes nueses condiciones) o porque nun aguanta la competencia con otres especies.

Dempués d'una defoliación, los rebrotes llevar a cabu dende la corona de les plantes o dende los entrenudos basales de los tarmos desenvueltos. Sicasí, por cuenta de que trátase d'una especie de ciclu ivernizu, les plantes pasen seronda ya iviernu en forma de roseta, produciéndose l'allargamientu de los tarmos una vegada llegada la primavera. Esto significa que mientres un periodu llargu del so ciclu, tolos puntos de crecedera atópense allugaos cerca del nivel del suelu.

Les fluctuaciones nel volume de sustancies de reserva de los raigaños de trébole coloráu, siguen una evolución bien similar a les de l'alfalfa, anque baxu manexos similares el trébole coloráu siempres tien niveles bastante menores. Nesti postreru sentíu ocupa una posición entemedia ente l'alfalfa y el lotus (Smith, 1962). Coles mesmes, reparóse que dichos niveles baxen en forma apreciable tantu mientres l'iviernu como mientres el branu, lo cual puede afectar notablemente la productividá y la persistencia d'esta especie al traviés d'eses dómines del añu. Esti comportamientu per parte del trébole coloráu esixe que los sos cultivos seyan remanaos de tala forma que déxese-yos a les plantes recuperar les sos reserves dempués de cada periodu de llendo.

El trébole coloráu afaise asina a un manexu racional tipu llendo rotativu. Nos citaos periodos críticos, el trébole coloráu tendrá de permanecer con árees foliares fayadices, colo que se va permediar los gastos en metabolitos y pel branu va favorecese amás un meyor usu de l'agua. Nesti postreru sentíu ye fundamental entrar al periodu branizu con sistemes radiculares estendíos.

Anque tien un menor conteníu proteico que l'alfalfa, presenta una elevada proporción de glúcidos y una mayor digestibilidad. Si pástiase sola puede producir meteorismo, por ello encamiéntase acomuñar a una gramínea; va bien cultiváu n'asociación con Ray-Grass italianu. Amás, debíu al altu conteníu en Isoflavonas, delles variedaes tienen una considerable actividá estrogénica.

L'amiestu con trébole blancu ye bien utilizada, pos al ser más rápidu nel so instauración, el primer añu tien bon aprovechamientu, siendo dempués movíu pol blancu.

Tien un aprovechamientu muncho meyor como corte que como llendo (al ser una especie de porte casi erecto, con corona superficial, susceptibilidá al llendo, con ciclu de reserves, etc.). Una vegada segáu, puede dase en verde o caltenese por aciu ensilado o henificáu. Por cuenta de la so elevada proporción en glúcidus al respective de la proteína, ye una de les lleguminoses con meyor capacidá de ensiláu, siendo'l momentu más fayadizu ente l'estáu de yemes florales y l'empiezu del floriamientu, cuando les plantes tengan un 50 per cientu de floriamientu. Si se ensila un cultivu puru de trébole tienen de tomase los procuros encamentaos pa otres lleguminoses, por causa del so baxu conteníu de carbohidratos, alto conteníu en proteínes y mugor.

Pela cueta nun ye demasiáu aptu pa la henificación, yá que el segáu d'esta lleguminosa ye calidable daqué inferior apurriendo porcentaxes menores de proteína digestible que l'alfalfa. Tamién al poco tiempu de cortáu y amostalgáu les fueyes más espuestes a l'acción de la lluz ennegrecen, lo cual conxuntamente cola proporción alta de tarmos gruesos, faen que pierda valor comercial. El momentu apropiáu de henificar ye cuando'l cultivu presenta de media a completu floriamientu y primero que les sos flores tomen color amarronáu. Si la corte realizar con anterioridá, na dómina de iniciación del floriamientu, algamárase un alimentu d'alta calidá equivalente en proteínes al segáu d'alfalfa, pero con un menor rendimientu (Fergus y Hollowell, 1960)

Anque l'aprovechamientu ye peor (y de fechu ye'l so usu más común) tamién puede pastiarse, viéndose afeutada la so persistencia. Pola so elevada talla ye más apropiáu pa ganáu bovino que pal ovín.

Variedaes de cultivu d'interés forrajero

Esisten variedaes de cultivu de Trifolium pratense L. desenvueltes coles mires d'ameyorar aspeutos de la especie, direutamente rellacionaos col so usu como forraxe. Desenvolviéronse en Nueva Zelanda y Australia, variedaes con menor conteníu na isoflavona formononetina, responsable del descensu na fertilidá de les oveyes:

• <o>Variedaes diploides de floriamientu tempranu.</o>

• Trifolium pratense L. cv. Grasslands Colenso

• <o>Variedaes tetraploides de floriamientu tardíu</o>.

• Trifolium pratense L. cv. Enterprise
• Trifolium pratense L. cv. Redquin

Esiste otru cultivar australianu dignu de mención, dada'l so fácil espardimientu vexetativu gracies al so vezu estolonífero, y la so gran persistencia al ser pastiáu a diente.

• Trifolium pratense L. cv. Astred

«FAO Grassland, Trifolium pratense L. Cultivars.». Archiváu dende l'orixinal, el 2015-03-12.

Trifolium pratense L. cv. Redquin

Orixe

La variedá de cultivu (cultivar) Redquin, de trébole coloráu (Trifolium pratense L.), llograr por aciu métodos de seleición a partir del cultivar chilenu Quinequeli, coles mires de consiguir una variedá con baxu conteníu na isoflavona formononetina, responsable del descensu na fertilidá de les oveyes. El programa de seleición, foi dirixíu dende l'Institutu d'agricultura, de la Universidá d'Australia oeste; cola collaboración del Departamentu d'agricultura de Nueva Gales del Sur. La grana llograda polos mejoradores, caltener na División d'Inxeniería vexetal, del Departamentu d'agricultura de Nueva Gales del Sur (Australia). La variedá foi rexistrada nos Comités de coordinación de plantes forrajeras n'Australia, n'abril de 1979.

Descripción Morfolóxica

Trátase d'una planta de vida curtia, perenne, con un vezu de crecedera trupa. Forma numberosos macollos con diez a quince entrenudos, a partir d'una corona basal na que s'atopa'l meristemo d'afiyamientu. La formación de tarmos secundarios a patir de les yemes axilares presentes en cada macollo ye rara. Los foliolos que componen cada fueya son xeneralmente ovaos o ovobaos. Los márxenes de les fueyes, son enteros o dentaos. Les marques nes fueyes pueden nun apaecer, o si faelo. Si tán presentes varien, dende un puntu central verde brillosu, hasta una marca irregular en forma de media lluna. Tanto'l fexe como'l viesu de los foliolos presenten tricomas. El peciolu ye espurríu y piloso, con finos fexes vasculares de color verde escuru. Axustar son llargues, con forma oval, glabres y membranoses, con un marxe estremáu pola ausencia de fexes vasculares. Na zona vascularizada, apréciense nervios de color verde escuru o púrpura, que s'estremen en direición al marxe de les estípules.Forma unes inflorescencies globoses de color púrpura rosáu. Les granes son purpura amarellentaes.

Carauterístiques agronómiques

La variedá Redquin ta afecha a climes templáu frescos. Crez en suelos con pH de 5 a 7. El óptimo de crecedera dar dende l'empiezu de la primavera hasta'l final de la seronda. El Departamentu d'agricultura de Nueva Gales del Sur, llevó a cabo estudio comparativos de la variedá, al respective de otres variedaes de trébole coloráu. La so productividá ye igual o superior a la d'otres variedaes de la mesma especie. La productividá de Redquin ye especialmente cimera nes condiciones ambientales de la seronda y l'iviernu. La persistencia de les plantes orixinales baxu llendo ye igual o meyor que nel casu d'otres variedaes. El conteníu en formononetin yera de 0,09 % en pesu secu, comparáu col 0,85 % presente nel cultivar orixinariu Quinequeli. Esti conteníu ye menor que la concentración a partir de la cual considérase qu'esisten efeutos adversos sobre'l potencial reproductivu de les oveyes. Tratándose d'especies alógamas, ye necesariu caltener n'aislamientu'l cultivar Redquin, y nun cultivalo cerca de variedaes con altu conteníu en formononetin. Redquin ye por tanto, una lleguminosa baxa n'estróxenos, interesante p'ameyorar la producción forrajera nel iviernu, en climes templaos costeros o de pandu, onde la precipitación ye de moderada a alta. Puede ser tamién interesante en zones de regadío.

«Register of Australian Herbage Plant Cultivars.». Archiváu dende l'orixinal, el 2012-04-04.

Cultivu históricu

Nel siguiente enllaz amuésase un Manual de Llabranza de 1860, onde queda de manifiestu la importancia histórica del cultivu.

Otros usos

Les isoflavones y fitoestrógenos del trébole coloráu usáronse pa tratar dalgunos de los síntomes de la menopausia (vease afuegu). Les embarazaes y amamantadoras tienen d'evitar inxerir la planta. Tamién s'usa como antitusígeno y pal tratamientu de la bronquitis, l'eczema, les llagues, la escrófula y, en gárgares, para úlceres y firíes.

Ye la flor nacional de Dinamarca y la flor estatal de Vermont.

Ye un ingrediente del amiestu pa fumar 'Spice.

Ye tamién una de los ocho hierbes ingredientes del té anticanceroso en:essiac.

Taxonomía

Trifolium pratense describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 2: 768. 1753.

Citoloxía

Númberu de cromosomes de Trifolium pratense (Fam. Leguminosae) y táxones infraespecíficos: 2n=16 2n=14

Etimoloxía

Trifolium: nome xenéricu deriváu del latin que significa "con tres fueyes".

pratense: epítetu llatín que significa "de los praos"

Variedaes

Hai siete variedaes:

• Trifolium pratense var. pratense bien cosmopolita
• Trifolium pratense var. americanum sureste d'Europa (a pesar del nome)
• Trifolium pratense var. frigidum montes d'Europa central y sur (Pirineos, Alpes, Balcanes)
• Trifolium pratense var. maritimum sur de les mariñes del mar Bálticu
• Trifolium pratense var. parviflorum Europa
• Trifolium pratense var. sativum (Schreb.) Cincovic Mediterraneu. Robusta crecedera, glabres o casi
• Trifolium pratense var. villosum Alpes. Trupa xamasca piloso

Sinonimia

• Trifolium borysthenicum Gruner
• Trifolium bracteatum Schousb.
• Trifolium lenkoranicum (Grossh.) Roskov
• Trifolium pratense var. lenkoranicum Grossh.
• Trifolium ukrainicum Opperman

var. americanum Harz

• Trifolium expansum Waldst. & Kit.

var. sativum Schreb.

• Trifolium baeticum Boiss.
• Trifolium sativum (Schreb.) Crome
• Trifolium sativum subsp. praecox Bobrov

Nome común

Esta especie ye conocida nel dominiu llingüísticu asturlleonés col nome común trébole.

Bibliografía

• MUSLERA PARDO, E. y RATERA GARCIA, C. “Praderíes y forraxes” Ed. Mundi-Prensa. 2ªEdición 1991. ISBN 84-7114-329-1
• DUTHIL, Jean. “Producción de forraxes”. Ed. Mundi Prensa. 3ªEdición 1976. ISBN 87-7114-050-0
• ERASO, Juan Ramon. “Les plantes de los nuesos praos”. Ed. Mundi-Prensa. 1990. ISBN 87-7114-323-2
• GUERRERO, Andrés. “Cultivos herbáceos extensivos”. Ed.Mundi-Prensa. 6ªEdición 1999. ISBN 87-7114-797-1
• BUENDÍA. Fernando.”Especies pascícolas españoles”. Publicaciones del Ministeriu d'Agricultura.1965 Depósitu llegal: M.5982-1965.
• UPNA. “Flora Pratense y forrajera cultivada na península ibérica” www.unavarra.es [en llinia]
• MENENDEZ VALDERREY, Juan Luis. “Trifolium pratense L.” Asturnatura.com [en llinia]. Num.75 , 17/01/06. ISSN 18
• CARÁMBULA, Milton "Producción y Manexu de Pasturas Semaes" Ed.Hemisferiu Sur. Depósitu llegal Nᵘ119.742/77

87-5066

Enllaces esternos

• Rede-clover seed production in the Intermountain States hosted by the UNT Government Documents Department
• Flora Europaea: Trifolium pratense
• Germplasm Resources Information Network: Trifolium pratense
• Embassy of Denmark, Washington - Other National Symbols Archiváu 2007-09-30 en Wayback Machine
• FAO Grassland, Trifolium pratense L. Cultivars Archiváu 2015-03-12 en Wayback Machine
• Register of Australian Herbage Plant Cultivars Archiváu 2012-04-04 en Wayback Machine
• (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Trifolium pratense.

• Datos: Q156635
• Multimedia: Trifolium pratense
• Especies: Trifolium pratense