Villalar de los Comuneros
Villalar de los Comuneros —hasta 1932, a cencielles Villalar—[2] ye un conceyu y llocalidá d'España perteneciente a la provincia de Valladolid, na comunidá autónoma de Castiella y Llión. Ye célebre porque na so contorna tuvo llugar la batalla que supunxo la derrota de los Comuñeros de Castiella el 23 d'abril de 1521.
Villalar de los Comuneros | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Alministración | |||||
País | España | ||||
Autonomía | Castiella y Lleón | ||||
Provincia | provincia de Valladolid | ||||
Partíu xudicial | Valladolid | ||||
Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Villalar de los Comuneros (es) | Luis Alonso Laguna | ||||
Nome oficial | Villalar de los Comuneros (es)[1] | ||||
Códigu postal |
47111 | ||||
Xeografía | |||||
Coordenaes | 41°32′58″N 5°08′19″W / 41.549444444444°N 5.1386111111111°O | ||||
Superficie | 42.74 km² | ||||
Altitú | 712 m | ||||
Llenda con | Tordesillas, Torrecilla de la Abadesa, Pedrosa del Rey, Mota del Marqués, Marzales y Bercero | ||||
Demografía | |||||
Población |
484 hab. (2023) - 225 homes (2019) - 243 muyeres (2019) | ||||
Porcentaxe | 0.09% de provincia de Valladolid | ||||
Densidá | 11,32 hab/km² | ||||
villalardeloscomuneros.com | |||||
Cada 23 d'abril celebrar en Villalar de los Comuneros la fiesta de Castiella y Llión.
Símbolos
editarL'escudu heráldicu y la bandera que representen al conceyu fueron aprobaos el 30 de mayu de 1997. El blasón del escudu ye'l siguiente:
«Escudu de forma española, en campu de gules, un rollu d'oru, mamposteado de sable; en campaña d'azur, dos llaves d'oru xuníes por eslabón de cadena d'oru. Bordura de plata cargao con 8 cruces en gules (de la Orde de Santiago). Al timbre, Corona Real d'España.»Boletín Oficial de Castiella y Lleón nᵘ117 de 20 de xunu de 1997[3]
La descripción testual de la bandera ye la siguiente:
«Bandera cuadrada, de proporción 1:1, de color carmesí, y nel so centru l'escudu municipal, nos sos colores.»Boletín Oficial de Castiella y Lleón nᵘ117 de 20 de xunu de 1997[3]
Allugamientu y accesos
editarVillalar de los Comuneros asitiar na parte suroeste de la provincia de Valladolid cerca de la provincia de Zamora y a pocu más de 14 quilómetros de Tordesillas, a veres del ríu Hornija. Queda ente dos autovíes, l'autovía del noroeste, A-6, y l'autovía del Duero, A-11. Xunir a estes víes principales por aciu la carretera V-6602, qu'escontra'l norte xunir cola A-6, pasando pol pueblu de Marzales y pel sur cola A-11. Escontra l'oeste xunir cola cercana población de Pedrosa del Rey pela carretera V-5602 qu'en direición este enllaza de nuevu cola A-6.
Tordesillas ye'l centru de servicios pa esta población. Los servicios básicos de tresporte emprestar dende ellí ente que pa los más específicos, tanto de carretera como de ferrocarril tien d'allegar a la capital provincial, Valladolid de la que falta 42 km.
Economía
editarLa economía de Villalar ta basada dende siempres, na agricultura. Los cultivos son de secanu completándose con daqué de regadío procedente de pozos. Produzse trigu, alfalfa, maíz, cebada, remolacha y pataca, según llegumes y otros cultivos de güerta. Los llabores agrícoles completar cola ganadería de les qu'hai recielles d'oveyes y una vaquería. D'antiguo criábense palombos, inda son visibles restos de palombares circulares fechos d'adobe pola contorna.
La industria y los servicios son bien escasos. Hai una planta seleccionadora de cebera, otra que funciona como secaderu de maíz y d'alfalfa, y dos distribuidores d'abonos el restu de los servicios queden amenorgaos a cubrir les necesidaes básiques de los habitantes de Villalar, hai dellos chigres y dos panaderíes. Tordesillas y Valladolid son les poblaciones que dan serviciu especializáu a Villalar.
La hestoria y los fechos comuñeros
editarMientres la repoblación conocer por Villalakt y na Edá Media por Villa Lalle. Mientres esti tiempu tuvo cierta relevancia. Hai referencies documentales qu'en 1230 foi visitada por Fernandu III el Santu y la so madre Berenguela. Tamién se sabe que perteneció a la Orde de Santiago y al Infantazgo de Valladolid. Eclesiásticamente perteneció a la diócesis de Zamora.
El fechu más relevante, y al que debe parte del so nome, foi la batalla de Villalar, que se llibró na paraxa conocida como Ponte de Fierros, pela rodiada de la llocalidá, el 23 d'abril de 1521 y que punxo fin a la Guerra de les Comunidaes de Castiella qu'enfrentaba al rei Carlos V colos Comuñeros, llabradores sublevaos pola escesiva presión fiscal impuesta pol monarca y la probe participación de Castiella na política imperial.
Los sublevaos constituyeron una "Xunta Comuñera" (el so nome foi Santa Xunta) n'Ávila que poco dempués s'instauró en Tordesillas, onde taba zarrada la madre de Carlos V, Xuana I de Castiella, llamada La Lloca quien fuera inhabilitada pal tronu pola so supuesta llocura. Los Comuñeros dicíen tener l'aprobación de Juana pa la constitución de Cortes.
Les tropes comuñeres, comandadas pol capitán xeneral Juan de Padilla, retirar hasta Torrelobatón y dellí teníen la decisión de llegar a Toro pero al altor de Villalar, na paraxa conocida anguaño como Ponte del Fierro son algamaes pol exércitu real y derrotaes, siendo deteníos los sos líderes, Juan de Padilla, Juan Bravo y Francisco Maldonado. Estos son axusticiaos a otru día na plaza del pueblu y les sos cabeces espuestes nel rollu o picota del mesmu.
Los fechos fueron recordaos por dos monolitos, unu allugáu na plaza del pueblu y otru nel llugar de la batalla. Villalar empezó a denominase "de los comuñeros" y a considerase como trubiecu del nacionalismu castellano y símbolu de la llucha de los pueblos pola llibertá. A finales del sieglu XIX empezar a desenvolver un sentimientu nacionalista que remata cola primer Fiesta de los Comuneros celebrada'l 23 d'abril de 1889.
En 1920, el conceyu de Santander propunxo que les corporaciones castellanes celebraren el IV Centenariu de los Comuneros de Castiella. Coles mesmes, la Casa de Palencia alcordó en 1923 «que'l 23 d'abril próximu vaigan toles representaciones de Castiella a los campos de Villalar, a xurar el Santu Grial castellanu, ante l'escenariu de la rota Villalar (…)».
Nel añu 1932 adopta oficialmente'l "de los Comuneros".
En 1976 entamáu pol Institutu Rexonal de Castiella y Llión recupérase la mesma (anque naquella ocasión foi un 25 d'abril) que se convierte nel "Día de la Comunidá" tornándose en calter oficial. Cuando se decide que la celebración del "Día de la Comunidá" pasa a celebrase, con calter rotatoriu, nes diverses capitales provinciales, la "Fiesta de los Comuneros" vuelve tomar calter reivindicativu.
El romance de Villalar de los comuñeros
editarYá apunta nel horizonte, yá apaez Villalar. Los soldaos comuñeros salieron del agüeriu. Van corriendo poles era, hasta a les cases llegar, ya instalando ellí les pieces empiecen a disparar.
Yá lleguen los imperiales, enriba tiénen-yos yá. Yá prinden los Maldonado. Yá empiecen a avanzar.
Padilla picando espueles, llanza al aire ¡LLIBERTÁ! Adulces cayen los sos homes, mancaos o muertos yá. A Juan Bravo, espada en puñu, acábenlu por prindar. Adulces cayen los sos homes, mancaos o muertos yá.
Anuecha yá nos campos, solo oise'l glayar de comuñeros mancaos qu'acaben de rematar.
Nun tarden enforma los nobles en pronunciar la so sentencia: Juan de Padilla y Juan Bravo que paguen coles sos cabeces, y Francisco Maldonado por vida quede na celda, mas les tropes reclámen-y d'un Maldonado cabeza, y a Francisco Maldonado
arrincarán-y n'ufierta. --
Demografía
editar1991 | 1996 | 2001 | 2004 | 2007 | 2008 | 2011 | 2012 | 2014 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
508 | 510 | 478 | 449 | 435 | 466 | 464 | 468 | 443 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(Fonte: [necesita referencies]) |
Alministración y política
editarL'alcaldía del conceyu de Villalar de los Comuneros foi dirixida mientres 52 años (1955-2007) por Félix Calvo Casasola, perteneciente en dómina franquista al partíu FET y de les JONS, mientres la Transición a la UCD y darréu al PP. Pasando darréu a formar parte de la oposición como conceyal. Nes eleiciones de 2007 les eleiciones fueron ganaes pol candidatu del PSOE Pablo Villar Conde; na actualidá l'alcaldía mora nes manes de Luis Alonso Llaguna (PSOE).
Monumentos
editarVillalar de los Comuneros consta de dos ilesies, una d'elles yá en desusu, y de delles cases relevantes.
- Ilesia parroquial de San Xuan Bautista, empezada a construyir nel sieglu XVI nun s'acabó hasta 100 años dempués. Ta realizada en lladriyu y tapial y ye un templu de los llamaos "de salón" n'estilu neoclásicu. Consta de tres naves iguales n'altor. La central cubrir con una bóveda d'aresta ente que les otres dos llaterales por bóvedes de cañón con lunetos tresversales. La capiya mayor cúbrese tamién con bóvedes de cañón y nel cruceru una cúpula, con cimborio al esterior, que s'alza sobre pechinas. Nel so interior tien tres retablos neoclásicos y un órganu del sieglu XVIII. Na sacristía hai un mueble cajonero tipu medieval datáu nel sieglu XVI. Hai tamién dos casulles de la mesma dómina con bordaos relevantes.
- Ilesia de Santa María, de la mesma dómina que la de San Juan Bautista construyir en piedra y lladriyu. El retablu principal foi obra d'Esteban de Rueda, del mesmu solo queda una tabla que se topa na ilesia de San José Obreru de Valladolid. Tenía tres naves separada por pilastres en forma de cruz de los que sofitaben arques de mediu puntu y rebaxaos. La planta yera en forma de cruz que se cubrir con bóveda de cañón y una cúpula rebaxada sobre pechinas nel encruz. Esta ilesia foi reconstruyida en 1990 pa convertila en casa de cultura. Neses obres construyeron les cúpules de nueva planta en formigón. Nel so interior guarda la pieza que coronaba'l rollu o picota onde fueron axusticiaos los líderes comuñeros. La entrada principal a la casa de cultura ye l'antigua puerta del templu consta d'un arcu de mediu puntu y columnes abalaustradas adosaes.
- Monolitu n'honor a los xefes comuñeros, tamién llamáu Obeliscu. En metá de la plaza del pueblu llevanta'l monolitu n'honor y alcordanza de los xefes comuñeros. Fechu en piedra, foi construyíu en 1889 y restauráu en 1992. Tien una inscripción, que reza:
- Monumentu n'alcordanza de la Batalla de Villalar, na paraxa de la Ponte del Fierro, llugar históricu onde socedió la batalla, llevántase un monumentu n'alcordanza de los fechos históricos asocedíos ellí. Esti monumentu foi construyíu nel añu 2004, una placa con una frase estrayida del poema de los Comuneros escritu polos Luis López Álvarez nos años 70 diz:
Na plaza puede reparase una interesada torre del reló apocayá restaurada a la cual ye posible xubir pa ver, dende la so terraza, el pueblu y los campos que lu arrodien. Na cai del Coru hai dos cases relevantes, una de piedra de los sieglos XVI y XVII que tien tres escudos d'armes y otra de lladriyu del sieglu XVII con interesaos ventanales conopiales y cúpula.
La materia primo más utilizada pa la construcción foi l'adobe. Como amuesa d'arquiteutura rural pueden reparase los palombares circulares construyíos n'adobe. Consten de dos pared concéntriques, una esterior y otra interna onde s'han escavaos los nichos por que los palombos alluguen el so nial. Nel patiu que se forma nel centru de la construcción solíase poner agua y comida pa les aves pel hibiernu.
Fiestes
editarLa celebración del Día de los Comuneros (tamién llamáu Día Nacional de Castiella pol castellanismu políticu) ye la mayor celebración que se realiza nel pueblu. Esta fiesta tien llugar el 23 d'abril, y conmemora la derrota de los comuñeros tres la batalla de Villalar, en 1521.
Villalar celebra les sos fiestes grandes n'honor a la Virxe y de San Roque cada 15 d'agostu. Nos actos festivos tienen gran relevancia los toros.
Celébrense tamién les fiestes de San Isidro, el 15 de mayu, nes que se bendicen los campos llevando en procesión al santu hasta la llamada yera del flaire onde se realiza la bendición. Son importantes tamién los antroxos y el día de Santa Águeda.
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Nome oficial rexistráu pol Institutu Nacional d'Estadística. . Institutu Nacional d'Estadística. Consultáu'l http://www.ine.es/intercensal/intercensal.do?search=1&cmbTipoBusq=0&textoMunicipio=Villalar+de+los+Comuñeros&btnBuscarDenom=Consultar+selecci%F3n.
- ↑ 3,0 3,1 «ALCUERDO de 30 de mayu de 1997, relativu a l'aprobación del Escudu Heráldicu y la Bandera Municipal del Conceyu de Villalar de los Comuneros.». Boletín Oficial de Castiella y Lleón nᵘ117 de 20 de xunu de 1997. ISSN 1989-8959. http://bocyl.jcyl.es/boletines/1997/06/20/pdf/BOCYL-D-20061997-26.pdf.
Bibliografía
editar- Tríptico informativu sobre Villalar de los Comuneros. Edita: Diputación de Valladolid. Patronatu provincial de turismu.
Enllaces esternos
editar