Villanueva del Ariscal

Villanueva del Ariscal ye un conceyu español de la provincia de Sevilla, comunidá autónoma d'Andalucía. Ta asitiáu na comarca d'El Aljarafe.

Villanueva del Ariscal
Alministración
País	España
Autonomía	Andalucía
Provincia	provincia de Sevilla
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Villanueva del Ariscal (es)	Martín Torres Castro (es)
Nome oficial	Villanueva del Ariscal (es)
Códigu postal	41808
Xeografía
Coordenaes	37°23′45″N 6°08′29″W
Villanueva del Ariscal Villanueva del Ariscal (España)
Superficie	5 km²
Altitú	156 m
Llenda con	Espartinas, Sanlúcar la Mayor y Olivares
Demografía
Población	6814 hab. (2023) - 3209 homes (2019) - 3401 muyeres (2019)
Porcentaxe	0.35% de provincia de Sevilla
Densidá	1362,8 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
villanuevadelariscal.es

Datos básicos

Nel añu 2016 cuntaba con 6490 habitantes. La so estensión superficial ye de 4,70 kmª y tien una densidá de 1293,19 hab/kmª. Los sos coordenaes xeográfiques son 37º 23' N, 6º 08' O. Asítiase a una altitú de 156 metros y a 15 quilómetros de la capital de provincia, Sevilla. Dende el 13 de xunu de 2015 l'alcalde ye Martín Torres Castro del Partíu Popular.

Historia

Nun principiu foi villa romana y darréu alquería árabe. Nel repartimientu de Sevilla foi dada a la Orde de Santiago na persona de la so maestre Pelay Correa, en 1253. Dende fines del sieglu XIV foi constituyida como centru alministrativu y xudicial de les villes y llugares pertenecientes a la Orde de Santiago nel Aljarafe, y nella creóse una vicaría dependiente de la diócesis del Prioratu de San Marcos de Llión, hasta que, creáu l'obispáu de Llerena, quedó como dependencia entemedia ente'l prioratu y la vicaría. En 1831 dexó de ser cabecera de la Orde de Santiago, pasando a les xurisdicciones civil y eclesiástico ordinaries.

Hasta 1873 perteneció a la diócesis del Prioratu de San Marcos de Llión. A partir d'esi añu foi anexonada a la diócesis de Sevilla.

Dende principios del sieglu XX hasta 1965 sigue la crecedera escontra l'oeste, apaeciendo una nueva exa de desenvolvimientu na carretera d'Olivares (al norte). La espansión escontra'l sur ye entá pocu importante, anque ye ende onde se va a allugar un nuevu accesu al pueblu cola construcción d'una semirronda.

Dende 1965 a 1980, la crecedera producir por diverses urbanizaciones de segundes residencies (hasta agora inesistentes nel conceyu), asitiaes al este y al sur del cascu, a caballu ente los términos de Villanueva y de Espartinas. Tamién se terminen agora delles barriaes de viviendes adosaes empecipiaes na década de los 60. La crecedera de los últimos años atopóse al este y al sur cola llende alministrativa del términu de Espatinas. Por ello, la espansión de Villanueva empobinóse escontra'l norte y l'oeste, primero con intervenciones tradicionales y dempués con tipoloxíes de viviendes adosaes sobre un viario regular. Fuéronse ocupando, como estensión del cascu urbanu, los terrenes envueltos pola semirronda, de la que na salida de la carretera d'Olivares surdieron nueves viviendes de segundes residencies.

La morfoloxía resultante na actualidá ye irregular y daqué esvalixada.

Demografía

Númberu d'habitantes nos últimos diez años.

Evolución demográfica de Villanueva del Ariscal

1996	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2016
5,432	6,001	6,659	6,941	7,173	7,243	7,323	7,479	7,501	7,521	6490
(Fonte: INE [Consultar])

Monumentos

Ilesia Parroquial de Santa María de les Nieves

Templo llevantáu por cuenta del cardenal Delgado y Venegas, pernomáu fíu de la villa, rematándose en 1777. Construyóse sobre una antigua, que yá esistía en 1583. Edificiu de tres naves abovedaes. Nos sos retablos y capiyes atopen imáxenes y llenzos de los sieglos XVII, XVIII y XIX. El Cardenal Delgado foi l'únicu príncipe de la ilesia sevillanu hasta los nuesos díes. La so casa natal atópase en callar Cardenal Delgado númberu 7, amosando na so fachada l'escudu cardenaliciu del citáu fíu de Villanueva llabráu en piedra.

Na Parroquia atopen llenzos de gran valor artísticu ya imáxenes d'escultores sevillanos de la talla de Juan de Mesa y Montes de Oca. A esti postreru atribúyese-y la imaxe de María Santísima de los Dolores, titular de la hermandá de la Vera Cruz.

Destacable foi los esfurzos de los socesivos párrocos por caltener el templu, cola restauración de significatives obres d'arte, la recuperación de la cerámica del techu esistente de la dómina mozárabe, la restauración del campanariu y la so automatización y otres más. Tamién se reformaron la casa parroquial y los salones parroquiales pal usu y esfrute de los vecinos de la llocalidá. En 2008 acometióse la obra pal llume artístico del templu parroquial patrocinada por fundaciones sevillanes.

Na parroquia ye destacable l'órganu: preséu barrocu de gran porte y sonoridá, amás de gran valor musical por ser de los pocos que se caltienen de la so dómina na zona. Ta en perfectu estáu d'usu. Destaquen tamién les aportaciones que'l cardenal Venegas, fixo a la dote del templu: la gran llámpara de plata que cuelga na nave central del templu y una mota d'oru.

Anguaño'l so Párrocu ye D. José Joaquín Sierra Silva, natural de la llocalidá.

Ermita de San Miguel

Nesta Ermita topa la Imaxe de la Inmaculada Concepción, patrona de la llocalidá. Ye un senciellu edificiu que consta d'una nave cubierta con bóveda de mediu cañón y cúpula na cabecera. La portada del llau esquierdu rematar por una espadaña y la de los pies contién azulexos cola representación de San Miguel Arcánxel, del sieglu XVIII. L'interior tópase bien restauráu.

Arquiteutura civil

La Facienda Pata de Fierro (actual Bodegues Góngora) caltién una viga de husillo nel llagar de la bodega que data del sieglu XVI. Atópase en perfectu estáu d'usu gracies a los mimos y curiaos de los sos dueños. Ye un prestar pa la vista podela ver en funcionamientu realizando la pisa de la uva mientres la vendimia.

Hai de solliñar tamién, pola gracia qu'apurren a la figura paisaxística, les torrecillas de contrapesu qu'entá queden de pies, alcordanza perpetua de los innumberables llagares que nel pueblu hubo. D'ente elles y pol so bon estáu de caltenimientu destacamos les dos torres de la Bodega de Luis García, na cai Santísima Trinidá; la Torre del Molín, sita na plaza del mesmu nome y propiedá nel pasáu de la familia Limón; la de Bodegues Góngora; en callar Rey Xuan Carlos I (única torre que continua siendo contrapesu de la viga que mentamos con anterioridá) y la del Secretariu, asitiada na Plaza d'España.

Tresportes

• Autobús: Por Villanueva pasen tres llinies d'autobuses interurbanos(M-166, M-167 y M-102) que conecten el conceyu col restu del Aljarafe y cola ciudá de Sevilla.
• Tren: Nel conceyu atopa la estación de cercaníes del conceyu perteneciente a la llinia C-5 del nucleu de Cercanía Sevilla. La estación de Villanueva del Ariscal-Olivares allugada a 500 metros del cascu antiguu del conceyu (la estación ye una de los dos de la llinia que ta compartida ente dos conceyos).

Fiestes

• Cabalgata de Reis Magos Archiváu 2017-09-12 en Wayback Machine (5 de xineru): Ye una cabalgata con fama estendida por toa Sevilla por cuenta de la so organización y les sos particularidaes. Tírense más de cuarenta kilos de chacina envasada -xamón, caña de llombu, quesu, ...- ya inclusive langostinos, amás de 40.000 xuguetes, con peluches de tolos tamaños, 20.000 balones y 15.000 quilos de carambelos. La fiesta ta entamada por una Asociación ensin ánimu d'arriquecimientu ya independiente del conceyu de la llocalidá, de la que formen parte ventitrés persones.
• Xornaes Enoturísticas "Tabierna, mostiu y bona mesa": Dende va unos años el Conceyu vien celebrando unes xornaes en redol al establecimientu típicu local "la tabierna" y "el mostiu del aljarafe sevillanu". Pretende promocionar el curiosu turísticu de la llocalidá en redol a los sos monumentos, gastronomía, artesanía y comerciu.

• Selmana Santa (Vienres de Dolores): Salida procesional de la Hermandá de la Vera Cruz a partir de les 21 hores dende la Ilesia Parroquial Santa María de les Nieves.
• Primer domingu de mayu: La so divina Maxestá en Públicu. Procesión na que'l Santísimu Sacramentu visita les cases de los enfermos ya impidíos de la llocalidá.

• Fiestes Patronales de Santiago y Corpus. Solemne Procesión del Corpus Christi. Por tradición ancestral, na llocalidá la Procesión del Corpus celebra'l día 25 de xunetu, debida a una especial vinculación de la villa cola Orde de Santiago (24, 25 y 26 de xunetu).

• Feria y Fiesta de la Vendimia: Declarada d'Interés Turísticu d'Andalucía, la Fiesta de la Vendimia tuvo'l so empiezu nel añu 1954 a iniciativa d'un alcalareño afincáu en Villanueva, D. José Santos Piña, corresponsal de prensa (el Conceyu nel plenu celebráu'l 24 de payares de 2003 dedicó-y una cai). Suel celebrase a finales del mes d'agostu y principios del mes de setiembre de cada añu y nació cola cuenta de dar a conocer nel mercáu nacional los vinos locales. Con tal motivu entámense distintos actos paralelos a la feria:
  1. Pregón de la Vendimia, nel intre del cuál tien llugar la Coronación de la Reina de la Fiesta y la presentación de la so Corte d'Honor, de la Reina Infantil y les sos dames, ya imposición d'insinia al Pregoneru y Capataz Infantil.
  2. Romería, na que participen xarrés, carros, caballistes, romeros a cuerpu, etcétera, llevando a San Ginés, patrón de la viticultura, al Santuariu de La nuesa Señora de Loreto, onde ye ufiertáu'l primer frutu de la vide a la Patrona del Aljarafe.
  3. La Pisa de la Uva y bendición del primer mostiu del añu.
  4. Paséu y concursu de caballistes.

• Día de la Inmaculada Concepción, el 8 d'avientu, cuando se celebra a la patrona del pueblu con Función d'Ilesia y procesión solemne entamada pola Hermandá de la Pureza. En 2017 celébrase'l II Centenariu del Votu Concepcionista de Villanueva del Ariscal que'l so dogma de fe defendió inclusive antes de la proclamación oficial de la mesma Ilesia.

Gastronomía

La Turrada con Güevu ye un esquisitu y desconocíu manxar bien bono d'ellaborar y netamente ariscaleño. Realizar con pan de "boba" fechu cales y turráu. Estrégase la parte dorada con un ayu y se rocía generosamente con bon aceite d'oliva y un puntu de sal. Una vegada realizada esta operación, estrayer calar centrales de la "tostá" ya incorpórase nesti buecu un güevu pasáu per agua. Moyar con calar estrayíes y acompáñase de lo que quiera. Unes cebolletes fresques del terrén y unes aceitunes moraes aliñadas pueden ser compañeres ideales d'esti platu.

Ente los dulces típicos de la llocalidá pueden citase: bollitos de vinu, tortas de masa, poleá, tortas de naranxes, tortas de rellenu, piñonates, pestiños, fueyuques, roscos de naranxa, magdalenas, bizcuechu, arrope, torrijas, etcétera.

Personaxes pernomaos y destacaos.

Personaxes Pernomaos.

Destaquen les siguientes personalidaes naturales de la llocalidá y que tuvieron una especial relevancia pública.

• José Limón Limón (27 d'avientu de 1892-21 de xunetu de 1936), beatu, mártir de la persecución relixosa n'España ente 1934 y 1937. Beatificado xunto con otros 497 mártires el 28 d'ochobre de 2007 en Roma.
• Manuel Bernárdez Zerpa, toreru.
• Francisco Javier Delgado y Venegas (1761-1768), cardenal de la Ilesia Cátolica. Nacíu na casa sita en callar Cardenal Delgado númberu 7, que tien na so fachada l'escudu cardenaliciu de tan pernomáu fíu de Villanueva del Ariscal.
• Juan Acisclo de Vera, obispu. Nacíu en Villanueva del Ariscal el 16 de payares de 1761. Sobrín del anterior, tres la so ordenación desempeña cargos na curias eclesiástiques de Cádiz y Sevilla. Consagráu obispu en 1801 col títulu d'Arzobispu de Laodicea, exerz primero como auxiliar del cardenal de Borbón en Sevilla y depués como'l so coadministrador. Engraciáu cola Gran Cruz de la Orde de Carlos III.
• Manuel Llión Moreno, pintor. Nacíu en Villanueva del Ariscal, Sevilla, formar na Facultá de Belles Artes de Sevilla, que foi un bastión onde la tradición artística defendióse a base de trazos del dibuxu más clásicu, pue que de tola Península. La so conocencia del dibuxu parte pos d'esi aprendizaxe, y el so dominiu del mesmu ta a la vista en cualesquier de les sos obres.

Fíos Predilectos y Adoptivos de la llocalidá.

Pol Plenu del Conceyu de Villanueva del Ariscal diose esta distinción a los siguientes:

• Santiago Herrero Llión, empresariu. Presidente de la Confederación d'Empresarios d'Andalucía (CEA) contribuyó al desenvolvimientu empresarial de la llocalidá. Foi miembru del Conseyu Económico y Social d'España; Presidente de la Comisión de Mercáu Únicu, Desenvolvimientu Rexonal y Cooperación al Desenvolvimientu d'esti organismu, y conseyeru y vicepresidente del Conseyu Económico y Social d'Andalucía. Foi nomáu Fíu Adoptivu siendo Alcalde D. Salvador Castro Rodríguez.
• Antonio Herrera García, profesor ya historiador, y unu de los principales referentes de la investigación local na provincia de Sevilla. Fíu Predilectu.
• Manuel Márquez Barrera, "El Zapatero"; cantaor. Ye un cantaor d'un grandor únicu de cantar de la so tierra Sevillana, nació en Villanueva del Ariscal (Sevilla) nel añu de 1930, anguaño vive nel pueblu que-y vio nacer y ye l'únicu cantaor vivu del grupu últimu del Zurraque de Triana. Bien llueu s'aficionó al cante flamencu gracies a un vecín que los sos padres teníen nel campu que tenía una gramola na qu'escuchaba vieyos discos de cayuela de la Neña de los Peñes, Manuel Vallina, el Carbonerillo, Tomás Pavón. Foi nomáu Fíu Predilectu en 2016 siendo Alcalde D. Martín Torres Castro.

Ver tamién

• Hermandá de la Inmaculada Concepción (Villanueva del Ariscal)
• Bodegues Góngora

Bibliografía

• Silva Limón, Rocío; Eslava Galán, Juan (prol.) (2005). Los Fogones de la Memoria. Cocina de la Baxa Andalucía.. Rosalibros. ISBN 9788493417031.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Villanueva del Ariscal.

• Sitiu web oficial

• Villanueva del Ariscal n'OpenStreetMap.

• Datos: Q1146794
• Multimedia: Villanueva del Ariscal