Wikipedia en chinu

edición en chinu de Wikipedia

Wikipedia en chinu (chinu tradicional: 中文維基百科, chinu simplificáu: 中文维基百科, pinyin: wéijī bǎikē) ye la edición en idioma chinu de Wikipedia. Empecipiada n'ochobre de 2002, nesti intre cunta con 1456956 artículos, siendo la decimoquinta Wikipedia por númberu d'artículos.

Wikipedia en chinu
Nome oficial 中文維基百科 y 中文维基百科
Datos
Inauguraciónochobre 2002
Dueñu Fundación Wikimedia
Xestión Fundación Wikimedia
Idioma chinu
Códigu d'idioma en Wikimedia zh
Sistema d'escritura Caráuteres chinos
Web oficial
Cambiar los datos en Wikidata
Wikipedia en chinu
Nome chinu
Chinu tradicional 中文维基百科
Chinu simplificáu 中文維基百科
Lliteralmente: Enciclopedia wiki en chinu
Treslliteraciones
Mandarín
Hanyu Pinyin Zhōng wén Wéijī bǎikē
Tongyong Pinyin Jhong wún Wéiji bǎike
Wade–Giles Chung¹ wen² Wei²chi¹ pai³k'y¹
Gwoyeu Romatzyh Jong wen Weiji baeke
Canton
Jyutping Zung1 man4 Wai4gei1 baak3fo1
IPA tsʊŋ˥.wɛːn˨˩.wei˨˩jí.bɑːk˧fó
Romanización yale Jung1 wen2 Wei2ji1 bai3ke1
[editar datos en Wikidata]

El nome de la versión china de Wikipedia (chinu tradicional: 維基百科, chinu simplificáu: 维基百科, pinyin: wéijī bǎikē, lliteralmente "enciclopedia wiki") decidióse'l 21 d'ochobre de 2003, tres una votación. La trescripción al chinu del términu "wiki" consta de dos caráuteres: wéi (t. 維, s. 维), que'l so significáu orixinal como morfema chinu ye'l de "rede de pescar" o "fibra", utilizáu equí n'alusión a Internet; y jī (基), que significa "base" o "fundamentu". La segunda parte del nome, bǎikē (百科), ye abreviatura de la pallabra china "enciclopedia" bǎikē quánshū (t. 百科全書, s. 百科全书), que significa lliteralmente "llibru completu de los cien (esto ye, múltiples) materies".

Amás de wéijī (t. 維基, s. 维基), propunxéronse otres trescripciones en caráuteres chinos pal conceutu teunolóxicu de "wiki", tales como wéikè (t. 維客, s. 维客) o wéijì (t. 圍紀, s. 围纪). Los proyeutos de la fundación Wikimedia utilicen siempres la primer forma, polo que nel usu actual en chinu, el términu wéijī suel acomuñar a Wikimedia.

Wikipedia en chinu utiliza tamién un subtítulu en chinu clásicu: Hǎi nà bǎi chuān, yǒo róng nǎi dà (t. 海納百川,有容乃大, s. 海纳百川,有容乃大), que significa "El mar recibe a cien río, y a toos acoyer. Tal ye'l so grandor". Esti símil ente'l mar y l'inmensidá de la conocencia humana utiliza tamién el numberal 100 como sinónimu de "numberosu", recursu bien habitual en chinu, y ye la primer metá d'un famosu pareado compuestu pol funcionariu y poeta de la dinastía Qing Lin Zexu.

Comunidá

editar

Wikipedia en chinu axunta a participantes d'oríxenes bien diversos. Según estadístiques de marzu de 2005, un 46% de los usuarios coneutar dende China continental, un 22% dende América del Norte, un 12% dende Taiwán, un 9% dende Ḥong Kong, un 3% dende Xapón, un 3% dende Europa, un 2% dende'l sureste asiáticu y un 3% dende otres partes del mundu.

Les árees de conocencia con mayor desenvolvimientu en Wikipedia en chinu correspuenden a temes d'historia, cultura y xeografía de China. La presencia desemeyada de les nueves teunoloxíes informátiques nes distintes rexones de llingua china esplica que la fondura de los artículos sobre Hong Kong, Taiwán, Macáu y Singapur, según sobre les rexones costeres de la China continental, sía bien cimera a la d'artículos sobre les zones menos desenvueltes económicamente de China, de les que proceden bien pocos usuarios.

Les temes que provoquen más conflictos y discutinios son aquellos direutamente rellacionaos cola política china y les rellaciones ente Taiwán y la República Popular. Por casu, los artículos sobre'l independentismu taiwanés o sobre les protestes de la Plaza de Tian'anmen de 1989 provocaron munches guerres d'ediciones y bloqueos de páxines. Especialmente problemáticos fueron los artículos sobre'l movimientu Falun Gong dada la diversidá d'opiniones al respective de esti grupu, bien críticu col Partíu Comunista de China, y consideráu una secta destructiva polos sos detractores y un movimientu espiritual pacíficu polos sos defensores. A diferencia de lo qu'asocede con estes temes direutamente rellacionaes con China, otros asuntos d'ámbitu internacional que fueron motivu de disputes y guerres d'ediciones n'otres ediciones de Wikipedia, como'l conflictu árabe-israelín, apenes amenaron problemes na versión china de Wikipedia.

Xunto col puntu de vista neutral, Wikipedia en chinu intenta evitar el sinocentrismo habitual en munches enciclopedies impreses chines. Por ello, n'ares d'una descripción neutral, evítense términos como wǒ guó (t. 我國, s. 我国), "el nuesu país", forma habitual de referise a China, o běn gǎng (本港), "esti puertu", espresión utilizada con frecuencia pa referise a Hong Kong na prensa d'esi territoriu.

En marzu de 2006, Wikipedia en chinu cuntaba con 65 bibliotecarios: 23 establecíos en China continental, nueve nos Estaos Xuníos, ocho en Hong Kong, ocho en Taiwán, seis en Canadá, dos nel Reinu Xuníu, unu en Singapur, unu en Francia, unu n'Alemaña, unu en Malasia, unu en Xapón, y cuatro en llocalidá ensin especificar.

Hasta la fecha, los wikipedistas chinos entamaron les siguientes xuntes:

Conversión automática ente caráuteres simplificaos y tradicionales

editar

Situación inicial

editar

La esistencia de dos sistemes estándar d'escritura del chinu, el chinu simplificáu y el chinu tradicional, llevó nun primer momentu a la creación de dos versiones distintes de Wikipedia en llingua china, so los códigos "zh-cn" y "zh-tw". Polo xeneral, los usuarios de China continental utilizaben la versión en chinu simplificáu, ente que los usuarios de Hong Kong, Macáu y Taiwán utilizaben la versión en chinu tradicional. Anque dellos usuarios intentaben caltener sincronizaes les versiones de los artículos en dambes wikipedias, la falta de coordinación y de comunicación direuta ente los dos wikipedias faía difícil caltener los artículos sincronizaos, y la diverxencia ente dambes versiones diba n'aumentu.

Solución

editar

Pa evitar esta fragmentación de los esfuercios por escribir una Wikipedia en llingua china, en xineru de 2005 introducióse un mecanismu por aciu el cual una ferramienta de software instalada n'el servidores dexa la conversión automática ente dambos sistemes de caráuteres. Los usuarios ensin rexistrar pueden lleer tolos artículos en versión simplificada, tradicional o na forma orixinal, na que pueden apaecer dambos sistemes entemecíos por cuenta de les ediciones de distintos usuarios. Un sistema de tres pestañes na parte cimera de los artículos dexa camudar la versión. Los usuarios rexistraos pueden escoyer el tipu de caráuteres que deseyen nes sos preferencies personales, colo que ven tol testu nun únicu sistema.

La conversión ente dambos estándares ye un problema téunicu complexu, pos dacuando la rellación ente caráuteres de dambos sistemes nun ye biunívoca (por casu, el calter simplificáu 后 puede corresponder a dos caráuteres tradicionales, 后 o 後, dependiendo del contestu). Tamién hai trescripciones de nomes propios estranxeros que son distintos en China continental y en Taiwán, Hong Kong y Macáu. La conversión efectúase al traviés d'unes tables d'equivalencies que pueden ser editaes polos bibliotecarios. Amás, el mesmu software de MediaWiki dexa indicar manualmente, por aciu códigos nos mesmos artículos, estremes ente ambos sistemes, de cuenta que un determináu calter visualizar d'una manera na versión simplificada y d'otra manera na versión tradicional.

Estes diferencies ente estándares dan llugar a cuatro opciones pa les preferencies d'usuariu:

  • zh-cn (China continental, caráuteres simplificaos col léxicu propiu d'esta rexón)
  • zh-sg (Singapur, caráuteres simplificaos col léxicu propiu d'esta rexón)
  • zh-tw (Taiwán, caráuteres tradicionales col léxicu propiu d'esta rexón)
  • zh-hk (Hong Kong y Macáu, caráuteres tradicionales col léxicu propiu d'estos territorios)

Los títulos de les páxines tán sometíos a un sistema de redirección automática, polo que los usuarios pueden buscar los artículos de manera indistinta en caráuteres simplificaos o tradicionales.

La otra principal enciclopedia china n'Internet, Baidu Baike, mentada más palantre nesti artículu, utiliza puramente'l sistema estándar de caráuteres simplificaos de la China continental, según l'estándar de codificación "GB 2312" pa chinu simplificáu, a diferencia de MediaWiki, qu'utiliza "UTF-8".

Historia

editar

Wikipedia en chinu foi creada en mayu de 2001 xunto con otros dolce versiones de Wikipedia, anque permaneció ensin artículos mientres munchos meses.

N'ochobre de 2002 l'usuariu Ghyll (anguaño zh:User:Mountain) escribió la primer páxina en llingua china: la portada. Mountain foi tamién el primer usuariu rexistráu en Wikipedia en chinu. Una actualización de software el 27 d'ochobre de 2002 pasó a dexar la introducción direuta de testu en chinu dende tecláu. El 17 de payares de 2002, Mountain tradució l'artículu en:Computer Science de Wikipedia n'inglés, creando zh:计算机科学, el primer artículu enciclopédicu de Wikipedia en chinu.

Nos sos primeros momentos, la mayor parte de los artículos en Wikipedia en chinu yeren traducíos de la versión n'inglés de Wikipedia. Los primeros cinco bibliotecarios zh:User:Samuel, zh:User:Menchi, zh:User:Lorenzarius, zh:User:Formulax y zh:User:Shizhao fueron nomaos el 14 de xunu de 2003. Shizhao, amás d'encargase de xeres de caltenimientu, tuvo un papel destacáu nel llevantamientu del primer bloquéu que sufrió Wikipedia na China continental, en xunu de 2004.

La primer mención a Wikipedia na prensa de la China continental foi nel Diariu de formación informática de China (中国电脑教育报) el 20 d'ochobre de 2003 nun artículu tituláu "Yo tamién voi escribir una enciclopedia" (我也来写百科全书). El 16 de mayu de 2004, apaeció la primer mención conocida n'unu de los principales diarios de Taiwán, nun artículu nel China Times (中國時報). De magar, fueron numberoses les referencies a Wikipedia nos medios de comunicación, y dellos bibliotecarios fueron entrevistaos por periodistes.

Bloquéu de Wikipedia

editar

La República Popular China y los provisores de servicios d'Internet caltienen una política de bloquéu de sitio web que los sos conteníos puedan violar lleis nacionales o amenacien la seguridá del Estáu. Esto inclúi sitio web con conteníos de pornografía o violencia, pero tamién páxines con conteníos políticos y d'información. Los sitios web de Wikimedia fueron sometíos a bloquéu en tol territoriu de la República Popular China, sacante Hong Kong y Macáu, siquier en cuatro causes, la postrera de les cualos estiéndese hasta'l momentu actual.

El primer bloquéu trescurrió ente'l 2 y el 21 de xunu de 2004. Empezó cuando l'accesu a Wikipedia en chinu dende Beixín foi bloquiáu mientres el 15º aniversariu de les protestes de la Plaza de Tian'anmen de 1989.

Posiblemente en rellación con este mesmu fechu, el 31 de mayu publicóse un artículu del serviciu de noticies IDG News Service ([1]), nel que s'aldericaba'l tratamientu dau nel artículu de Wikipedia a les protestes de 1989. Mentábase tamién la presencia en Wikipedia d'artículos sobre l'independentismu taiwanés, a los que pueden contribuyir, ensin nengún tipu de restricción, usuarios de Taiwán y otres partes del mundu. Dellos díes dempués del bloquéu de Wikipedia en chinu, atayóse l'accesu dende la China continental a tolos proyeutos de Wikimedia. En respuesta a esta situación, dos bibliotecarios prepararon una solicitú pa pidir que se llevantara'l bloquéu. Esta solicitú foi presentada a los sos provisores d'Internet por que-y la fixeren llegar a les autoridaes. Ente'l 17 y el 21 de xunu de 2004, les páxines de Wikimedia volvieron tar accesibles dende toa China.

Esti primer bloquéu afectó a la vitalidá de Wikipedia en chinu, que sufrió descensos en dellos parámetros estadísticos, tales como la incorporación d'usuarios nuevos, el númberu d'artículos nuevos y el númberu d'ediciones d'artículos. En dellos casos, precisar ente seis y doce meses pa volver a les cifres de mayu de 2004.

La segunda suspensión del accesu a Wikipedia, menos importante que l'anterior, desenvolver ente'l 23 y el 27 de setiembre de 2004. Mientres estos cuatro díes, l'accesu a Wikipedia foi inestable o inesistente pa munchos usuarios na China continental. Sía que non, esti bloquéu nun tuvo'l calter sistemáticu del primeru y dellos usuarios nun llegaron a trate afeutaos pol mesmu. La razón concreta d'esti bloquéu ye desconocida, pos nesti casu nun coincidió con nenguna efeméride nin con nengún discutiniu concretu. Dellos wikipedistas chinos empezaron a preparar un nuevu pidimientu empobináu a les autoridaes, pero la continuación del accesu normal en solu cuatro díes fixo innecesaria la iniciativa.

El tercer bloquéu empezó'l 19 d'ochobre de 2005, y enllargóse hasta'l 10 de payares de 2006 pa Wikipedia en chinu,[1] ente que los demás sitios de Wikimedia, como les versiones de Wikipedia n'otres llingües, pasaron a tar accesibles un mes antes, el 10 d'ochobre. Nun principiu pensóse que podía tratase d'un bloquéu curtiu, como los anteriores, pero l'intre de los meses fixo tarrecer que les autoridaes chines nun tener# cuenta de dexar l'accesu a Wikipedia al curtiu plazu. La llibertá d'edición d'artículos y l'accesibilidá d'ésta a persones en tol mundu faen que la información de Wikipedia non pase poles canales de control a que tán sometíos los medios impresos tradicionales na República Popular China, y esti calter de Wikipedia puede ser interpretáu como contrariu a les lleis sobre información del Estáu. Sía que non, na República Popular China nun hubo nunca nenguna reconocencia oficial d'estos bloqueos de los sitios de Wikimedia. Como nel casu d'otros casos significativos de censura, como'l de la páxina web británica BBC News, la inaccesibilidá d'estes páxines ye confirmada por usuarios d'Internet en China, pero nun hai nenguna esplicación oficial sobre estos bloqueos.

Malapenes una selmana dempués del llevantamientu del bloquéu de la Wikipedia en chinu, y dempués de que los medios de comunicación fora de China dedicaren una gran atención al aparente cambéu d'actitú de les autoridaes chines, el 17 de payares de 2006 volver# a entamar el bloquéu, de nuevu total, de tolos sitios web de la fundación Wikimedia. La falta d'esplicaciones oficiales faen imposible saber si'l llevantamientu del bloquéu y la so posterior continuación deber a causes polítiques o a cuestiones téuniques.

Sol bloquéu, los usuarios más activos consiguen conectase a Wikipedia en chinu al traviés de servidores proxy que refuguen los filtros puestos en marcha polos provisores chinos d'Internet. La falta d'accesu direutu, sicasí, frenó la incorporación de nuevos usuarios a Wikipedia en chinu, y caltién alta la proporción d'usuarios d'otros territorios, como Taiwán y Hong Kong, nel proyeutu. La incorporación d'usuarios disparar mientres el curtiu paréntesis nel últimu bloquéu.[2][3]

Reportóse que dende abril de 2008 Wikipedia foi desbloquiada en China continental, salvo la versión en chinu qu'empezó a tar disponible nel país dende xunetu de 2008.[4]

Bǎidù Bǎikē

editar

Mientres el periodu nel que l'accesu a les páxines de Wikimedia atopábase bloquiáu na China continental, el buscador d'Internet Baidu, unu de los más populares na China continental, llanzó una enciclopedia en llinia que los sos artículos pueden ser editaos por usuarios rexistraos. El nome d'esta enciclopedia ye Bǎidù Bǎikē (百度百科), nome dacuando traducíu al español y a otres llingües europees como baidupedia, pos combina'l nome del buscador, bǎidù (百度, "cien graos"), col términu bǎikē (百科), que forma parte de la pallabra china pa "enciclopedia".

El procesu d'edición de Bǎidù Bǎikē ye bien distinta, sicasí, al de Wikipedia, una y bones les ediciones tienen de ser revisaes por alministradores del sistema primero que sían incorporaes al testu de los artículos. El sistema nun ye, por ello, un sistema wiki.

Bǎidù Bǎikē foi puesta en marcha'l 20 d'abril de 2006, y en pocos díes superó'l númberu d'artículos de Wikipedia en chinu. Munchos usuarios chinos de Wikipedia acusaron a Bǎidù Bǎikē de copiar artículos enteros de Wikipedia ensin reconocer l'orixe del testu, en violación de la llicencia GFDL. Amás, nos artículos de Bǎidù Bǎikē ye difícil atopar menciones a temes revesoses, y el sistema vuélvese automáticamente inaccesible cuando se faen busques de términos como "democracia" o "Falun Gong". Esto postreru foi tamién confirmáu por usuarios fora de China.

Feches claves

editar

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. Chinese-language Wikipedia re-opened:activists. Artículu nel Sydney Morning Herald (n'inglés)
  2. Chinese Wikipedia's Surde in Growth. Archiváu 2007-09-30 en Wayback Machine Comentariu nel blogue de Andrew Lih (n'inglés).
  3. Wikipedia Is a Hit in China as Ban is Lifted. Artículu en The Wall Street Journal (n'inglés)
  4. Wikipedia Chinese version unblocked

Enllaces esternos

editar