Genetta genetta
La xineta[2], gatu algaire[3], artema[4], garza[5], llegra[6], llegria[7], remendina[8] o algaire[9] (Genetta genetta) ye una especie de mamíferu carnívoru de la familia de los vivérridos, la única d'esta familia que puede atopase n'Europa. La xineta ta presente na península ibérica, les Islles Baleares y Francia, y paez espandise anguaño escontra'l norte y l'este del continente. Tamién puede atopase n'Oriente Mediu y en bona parte del continente africanu, cola esceición principal de les zones desérticas. Créese que la so presencia n'Europa ye recién y que foi introducida pol home de forma involuntaria, como mascota que s'amontesó, como simple polizón en dalgún de los barcos que siempres cruciaron l'estrechu de Xibraltar o introducida pa cazar aguarones pela redolada de les granxes, yá seya polos árabes o polos romanos.
Genetta genetta xineta  | ||
|---|---|---|
.JPG) | ||
| Estáu de caltenimientu | ||
 Esmolición menor (IUCN 3.1)[1] | ||
| Clasificación científica | ||
| Reinu: | Animalia | |
| Filu: | Chordata | |
| Clas: | Mammalia | |
| Orde: | Carnivora | |
| Familia: | Viverridae | |
| Subfamilia: | Viverrinae | |
| Xéneru: | Genetta | |
| Especie: |
G. genetta (Linnaeus, 1758) | |
| Distribución | ||
 | ||
![Mapa de distribución de Genetta genetta. Coloráu: Autóctona. Rosa: Introducida. Negru: Introducida y estinguida.[1]](/wiki/Ficheru:Genetta_genetta_distribution_Map.png) | ||
| Subespecies | ||
| ||
| Consultes | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Nome común editar
Esta especie ye conocida nel dominiu llingüísticu asturlleonés colos siguientes nomes comunes: xineta[2], gatu algaire[3], artema[4], garza[5], llegra[6], llegria[7], remendina[8] y algaire[9].
Orixe y dispersión de la especie editar
Llegó a Europa dende'l norte d'África al traviés de la península ibérica. Ta bien estendida la teoría de que foi precisamente mientres la ocupación árabe nel sieglu VIII. Sicasí, esta teoría gocia de poco prestíu na actualidá, y créese que la introducción de la martalena sería más temprana.[cita [ensin referencies]
Tiense constancia de que los romanos teníen martalenes como mascotes nes sos cases primero que los gatos domésticos fueren importaos dende Exiptu, y qu'en tiempos d'Augusto introdujose nes Baleares un misteriosu animal sol nome de ictis por qu'acabara cola plaga de coneyos cimarrones qu'entós infestaba les islles. Puesto que el gatu nun yera conocíu por esti nome y que nes Baleares nun esisten nicios del meloncillo nin d'otres mangostes, tal ictis namái pudo ser la martalena o, si acasu, dalguna especie de foína.[cita [ensin referencies]
Descripción editar
Pol so aspeutu, d'estampa felina, la martalena #asemeyar a un gatu allargáu de pelo amarellentáu a buxu, chiscáu de llixos negros nel cuerpu, y na cola enllordies anilladas. Na cola'l pelo ye más llargu y cumple funciones estabilizadores nos saltos y persecuciones. El cuerpu puede llegar a los 55-60 centímetros, llargor qu'iguala o supera la cola, pudiendo superar el metro de llargor dende la cabeza a lo cabero. L'altor na cruz ye de 20 centímetros, y el pesu bazcuya ente 1,2 y 2,5 quilos. La martalena tien una cabeza cónica que s'afina escontra'l focico. Los güeyos grandes de color pardu tán enmarcaos sobre enllordies de color blancu qu'oldeen con una franxa negra qu'arrodia la base del focico; a entrambos llaos tien vibrisas llargues y bien sensibles. Les oreyes son grandes y erectas, y arrondaes nel so estremu. El cuerpu ye allargáu y elásticu, con unes pates anteriores curties en contraste coles traseres, más llargues y musculadas, que faciliten los vezos trepadores d'esti animal. Los pies son arrondaos, con uñes semirretráctiles.
Hábitat editar
Viven xeneralmente en montes, pero pueden afaese a les praderíes, y engaten abondo bien. afacense con facilidá a tou tipu de medios gracies a la so escasa especialización (ello ye que resulten abondo paecíes a los miácidos, los primeres carnívoros qu'apaecieron nel Eocenu y dieron llugar a tolos grupos actuales). Les poblaciones europees paecen tar desenvolviendo una resistencia al fríu cada vez mayor.[cita [ensin referencies]
Comportamientu editar
Les martalenes son depredadores nocherniegos que viven y cacen de forma solitaria, anque toleren la presencia d'otros individuos de la so mesma especie nes cercaníes. Dacuando, les femes cooperen na caza coles sos críes subadultas o con dalgún machu.
En llibertá, les martalenes viven alredor de 10 años, pero en cautividá lleguen a los 20. Nun tienen auténticos depredadores, anque dacuando pueden ser cazaes por delles aves de presa o por foínos.
Nel norte d'África adomense con cierta regularidá nes zones rurales, onde, al igual que los gatos, llibren a les granxes de pequeños animales. Son animales de mordigañu fácil: los exemplares criaos en cautividá tienen de remanase con procuros, pos se van tornando más ariscos cola edá.
Alimentación editar
D'alimentación esencialmente depredador y carnívora, les sos preses principales son inseutos, mamíferos pequeños, llagartos y aves; dacuando inxeren tamién frutos, cuantimás figos y frutos del monte (mores, bayes, mazanes monteses, etc.).
Reproducción editar
Les femes paren 2 o 3 críes per camada nel buecu d'un árbol. Les femes entren en celu mientres la temporada d'agües. La cópula, que sigue a unos rituales de cortexu que pueden #allargar hasta una hora, tien una duración de solu cinco minutos, mientres los cualos tanto'l machu como la fema maúllan. El periodu de xestación ye de 10 o 11 selmanes, tres el cual la fema da a lluz ente 1 y 3 críes, que nacen ciegues ya indefenses. Los cachorros son tresllechaos a les 8 selmanes, yá que pocu antes empiecen a tomar pequeñes cantidaes d'alimentu sólido. Los mozos algamen el maduror sexual alredor de los 2 años d'edá.
Galería editar
-
Ilustración de Gustav Mützel (1839-1893) pa la segunda edición de la obra de Alfred Brehm, en 1927. -
Escrementos.
Referencies editar
- ↑ 1,0 1,1 Herrero, J. & Cavallini, P. (2008). «Genetta genetta» (inglés). Llista Roxa d'especies amenazaes de la UICN 2010.1. Consultáu'l 20 d'abril de 2010.
- ↑ 2,0 2,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 30 xineru 2023.
- ↑ 3,0 3,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 30 xineru 2023.
- ↑ 4,0 4,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 30 xineru 2023.
- ↑ 5,0 5,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 30 xineru 2023.
- ↑ 6,0 6,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 30 xineru 2023.
- ↑ 7,0 7,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 30 xineru 2023.
- ↑ 8,0 8,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 30 xineru 2023.
- ↑ 9,0 9,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 8 xunu 2023.
Enllaces esternos editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Genetta genetta 
.
| Wikispecies tien un artículu sobre Genetta genetta. |
- Ficha téunica sobre la gineta, con información de la especie, imáxenes y conseyos pa detectar la so presencia na naturaleza poles sos buelgues y rastros; nel sitiu Sierra de Baza.
- Craniu, dientes, manes y pies de la gineta. Nel Atles virtual sobre cranios, güesos, cadarmes y denticiones de los mamíferos ibéricos" del apartáu de rastros de mamíferos del sitiu Barbastella.
- Rastros de gineta; nel mesmu sitiu.
- Llista de nomes vernáculos; nel mesmu sitiu.
- Genetta g. en Fauna ibérica; mamíferos. Ángel Cabrera Latorre. 1914. Facsímil electrónicu.
Datos: Q261574- Multimedia: Genetta genetta
Especies: Genetta genetta
