instrumentu musical formáu por un armazón triangular y cuerdes de diferente llargor que se toquen coles manes
Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. Pues añadiles tu mesmu o avisar al autor principal del artículu na so páxina d'alderique pegando: {{subst:Avisu referencies|Arpa}} ~~~~
El arpa[2] ye un instrumentu de cuerda pulsiada formáu por un marcu resonante y una serie variable de cuerdes enterriaes ente la seición inferior y la cimera. El soníu llograr al tocar les cuerdes colos deos.
El musico que lo toca llámase arpista
Arpa
Arpa medieval (izquierda) y arpa moderna (derecha).
Octavio Vega tocando l'Arpa JarochaArpa celta de 26 cuerdes.Monica Lucena, executando l'arpa paraguaya.
Les arpes conocer dende l'Antigüedá n'Asia, África y Europa; remóntense siquier al añu 3500 e.C. Esti instrumentu algamó gran popularidá n'Europa mientres la Edá Media y el Renacimientu, onde s'evolucionó dando llugar a una amplia gama de variantes. Estendióse llegando a les colonies d'Europa, llogrando una especial popularidá n'América Llatina. Ente que dellos miembros antiguos de la familia de l'arpa escastar n'Oriente Próximu y Asia meridional, hai descendientes de les arpes tempranes qu'inda se toquen en Birmania y n'África subsaḥariana, ente qu'otres variantes espublizaes n'Europa y Asia fueron recuperaes por músicos na era moderna.
Pintura exipcia sobre un arpista executando un arcu musical.
Magar esisten preseos bien antiguos asemeyaos a l'arpa, tien de tenese en cuenta que la clasificación d'Hornbostel y Sachs estrema ente les cuerdes vocales tipo arpa (con un mástil que cierra l'arcu) y los tipu arcu (que nun disponen d'esi mástil). Con éses delles de les primitives arpes qu'apaecen na historia del instrumentu son lliteralmente, arcol mundu, al igual qu'en distintes dómines. Pertenez al grupu de los cordófonos. Conocíase yá na antigua Asiria, n'Israel y Exiptu, d'onde pasó a Grecia.
Utilizaron el términu griegu ki‧thá‧ra pa traducir la pallabra kin‧nóhr más o menos la metá de los cuarenta y dos vegaes qu'apaez nel testu hebréu. La ki‧thá‧ra yera un instrumentu paecíu a la llira (en griegu lý‧ra), pero con una tabla de resonancia más llana.[3]
Foi un instrumentu bien de moda mientres la Edá Media, siendo abandonáu mientres el Renacimientu. Recuperar nel sieglu XVIII, cuando se-y amestaron los pedales.
Arpa medieval: acordies cola información proporcionada poles fontes iconográficas ya históriques, mientres la Edá Media'l númberu de cuerdes de les arpes foi variable (ente 10 y 20); les encordaduras yeren feches xeneralmente con tripes de carneru, anque s'hai documentáu que dellos preseos irlandeses teníen cuerdes de metal. Nel sieglu XV la forma del instrumentu allargóse y la columna amenorgó la so combadura. Una carauterística peculiar presente en delles arpes medievales, foi que se-yos dotó, na base de cada cuerda, d'un pequeñu dispositivu llamáu “harpion” polos franceses. Ésti provocaba una vibración que modificaba'l timbre del instrumentu.[4] L'arpa d'orixe irlandés: ye tamién tamién conocida como arpa bárdica. Non cimeru a los 75 cm d'altor y de afinación diatónica, cuerdes metáliques, ornamentalmente rica en talles, dibuxos ya incrustaciones de metal. Na actualidá entá se tienen dos exemplos claros, unu ye l'arpa del rei Brian Boru (muertu en 1014) que puede atopase nel Muséu de Dublín, y otra ye l'arpa de la reina Mary d'Escocia, nel Muséu Nacional d'Edimburgu.
Arpa celta: D'orixe galés, puede midir hasta 105 cm d'altor, 34 cuerdes y cola posibilidá d'incorporar sistemes de semitonos.
Arpa paraguaya: Usualmente tien 36 o 37 cuerdes. Les cuerdes son de nylon y tán estremaes pela llinia media de la cabeza de l'arpa, asina les fuercies son permediaes y la construcción d'esto tipu d'arpa ye menos pesada que la d'otros tipos. L'arpa paraguaya tamién tien clavijeros como los de la guitarra.
Acuarela de Pancho Fierro (sieglu XIX) onde s'aprecia una arpa andina.Arpa andina: Productu del sincretismu cultural européu y andín. D'usu bien estendíu na música vernacular de Perú, sobremanera nos xéneros del huayno de la sierra central y sur. Cuenta con clavijeros pal afinamientu como los de la guitarra.
L'arpa medieval yera diatónica, y l'arpa moderna, otra manera, nació colos primeros intentos de cromatismu que la evolución de la música occidental esixía. Los primeros intentos surdieron de los talleres de luthiers irlandeses nel sieglu XVI, qu'aprovieron a l'arpa d'una doble fila de cuerdes. Nel sieglu XVII incorpórase una tercer fila, la 1ª la 3ª fila yeren diatóniques (29 cuerdes cada fila) ente que la 2ª fila, con 20 cuerdes, taba acutada pa los semitonos.
A mediaos del XVII un constructores tiroleses inventaron l'arpa de gabitos, colos cualos yera posible espurrir la cuerda y xubila un semitonu. Nesta dómina fueron munchos los mecanismos incorporaos pa xubir el tonu, pero toos aicionaos manualmente, polo que tenía de faese antes d'empezar la interpretación.
A finales del sieglu XVII, luthier bávaru fabricó la primer arpa con pedales qu'asitiaos a entrambos llaos del soporte del instrumentu, taben xuníos a los gabitos fixos de la consola por aciu un sistema de tresmisión. Yeren siete los pedales, correspondientes a los siete graos de la escala musical y pa que'l so instrumentu campushiano escribió'l so Conciertu pa flauta y arpa en 1778. A raigañu del descubrimientu inspiráronse numberoses idees a cual más estrafalaries p'ampliar les posibilidaes de l'arpa (como foi l'allugamientu de doble númberu de pedales y sordines), pero'l mayor ésitu llograr S. Erard en 1811. Erard presentó'l modelu llamáu de «doble aición» que, con llixeros cambeos posteriores, ye la que s'usa de normal anguaño.
Los pedales tópense xuníos a unos llistones d'aceru que s'introducen na columna, estos terminen nun mecanismu asitiáu na consola que, de la mesma, ta formada por delles capes de sicomoru y alcafresnu. Dichu mecanismu, bien ellaboráu, lleva dos sistemes de forquetes, discos provistos de torniellos ajustables ente los cualos pasa la cuerda. Cuando un pedal llamáu de doble aición– suéltase (posición de reposu na mozqueta cimera), la cuerda pasa llibre ente los torniellos (bemol); agabitáu na mozqueta entemedia, el pedal imprime a los discos una revolución parcial que produz el 1ª semitonu (becuadro); agabitáu na mozqueta inferior, el pedal provoca la continuación del movimientu, lo cual da llugar al 2ª semitonu (sosteníu). Cada unu de los siete pedales actúa sobre toles octaves d'una mesma escala, pudiendo ser aicionáu dos vegaes, xubiendo socesivamente un semitonu en toles notes de la mesma tonalidá.
Agora'l númberu de cuerdes alzar a 47 y son de clases distintes. Hai 26 nel rexistru mediu que son de tripa de carneru, 10 o 11 nel rexistru agudu que son de nylon, en cuantes que les 12 restantes son d'alpaca o cobre (entorchadas n'aceru) pal rexistru grave. La estensión ye de 6 octaves y media (dende do1 (alterable por aciu afinación manual) a sol#6): dempués del órganu y el pianu, l'arpa ye'l instrumentu cola estensión más amplia.
Pedales de l'arpa.
L'arpa moderna d'orquesta inclúi más de 1988 pieces y la presión qu'exercen les cuerdes sobre'l instrumentu ye alredor de dos tonelaes y media. La so construcción supón un costu eleváu polo que son pocos los luthiers que s'aventuren a fabricala. Nesti procesu inclúyese l'usu de contrachapaos d'haya, pládanu o palisandro ―que son maderes que se curvan fácilmente al vapor― pa la caxa de soníu que, de la mesma, ta reforzada nel so interior por una moldura triangular dacuando metálica.
Tanto les sencielles arpes medievales, pasando poles elegantes celtes y les bien estructuradas arpes d'orquesta, conviden al so constructor a armase d'imaxinación ya inxeniu p'arreglar les posibles dificultaes que puedan cruciáse-y nel maraviyosu suañu que ye la construcción d'una arpa. Los mecanismos opcionales como los sistemes de semitonos, clavíes y pontes atopar nel mercáu a disposición del comprador.
Esti viaxe llitúrxicu de la historia y arquiteutura de l'arpa fai diminutu honor a la importancia que se merez pero puede ayudar a quien hasta agora desconocía munchos datos d'esti bellu instrumentu. Pue que'l so industrialización mengüe la so calidá, pero fai más fácil que la xente pueda adquirila por un preciu cómodu y algamadizu (sobremanera nes arpes celtes).
Una variante de les arpes ye la'cromática que tien el doble de cuerdes qu'una convencional (que son 47 pa la d'orquesta) y l'arpa máxica o colombina que tien 17 cuerdes.
Estensión de l'arpa representada nun tecláu de pianu.
Los arpistas del sieglu XX Henriette Renié y Marcel Grandjany compunxeron munchos solos y pieces de cámara que figuren nel repertoriu d'arpa. Los compositores modernos utilicen l'arpa con frecuencia porque los pedales d'una arpa de conciertu dexen toa clase d'escales y soníos con efeutos, anque delles pieces modernes riquen enforma usu del pedal.
L'español Nicanor Zabaleta (1907-1993) ta consideráu como unu de los más brillosos arpistas del sieglu XX.[6]
Athy, compositor y arpista arxentín. Ye conocíu por introducir a l'arpa a la música electrónica, fundiéndola amás con preseos étnicos nes sos composiciones. Procesando al instrumentu por aciu pedales d'efeutos (reverbs, flanger, distorsión ente otros), munches vegaes utilizaos en guitarres llétriques.
Alice Coltrane ye conocida por introducir esti instrumentu nes bandes de jazz.
.jpg)
.jpg)
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre arpes.
