Calendariu xulianu
Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
El calendariu xulianu, introducíu por Xuliu César nel añu 46 e.C. (708 Ab urbe condita), foi una reforma del calendariu romanu qu'entamó a usase nel añu 45 e.C. (709 AUC). Foi'l más usáu n'Europa, y tamién nes posesiones estraeuropees d'estos países, hasta que foi afináu y sustituyíu pol calendariu gregorianu. La diferencia na duración media de los años ente dambos calendarios, 365,25 díes nel xulianu y 365,2425 díes nel gregorianu, ye namái del 0,002%.
| Calendariu xulianu | |
|---|---|
calendario solar (es)  , calendario aritmético (es) y escala de intervalo (es) | |
| Historia y usu | |
| Apertura | 45 edC |
| Orixe del nome | Xuliu César |
| Arquiteutu/a |
Sosígenes (es) |
| Instalaciones | |
| Formáu por |
Julian dominical cycle (en) , mes, año natural (es) , selmana y día |
 | |
El calendariu xulianu tien un añu común de 365 díes dividíos en 12 meses (ver tabla de meses embaxo). Cada cuatro años añádese-y, amás, un día extra a febreru; l'añu que se fai esto ye conocíu como añu bisiestu. Poro, la duración media d'un añu xulianu ye de 365,25 años, colo que s'intentaba axustase lo más posible al añu tropical (añu solar). Magar que los astrónomos griegos persabíen, dende polo menos un sieglu enantes de la reforma, que l'añu tropical yera unos minutos más curtiu, el calendariu xulianu nun incluyía compensación pa ello nel so diseñu. A resultes d'ello, el calendariu ganaba trés díes cada cuatro sieglos, y siguió faciéndolo hasta la reforma calendariu gregoriana de 1582. Esti calendariu tien los mesmos meses, caún cola mesma duración, que'l calendariu xulianu, pero inclúi los díes bisiestos de forma diferente. Por esa diferencia'l calendariu xulianu ta, anguaño, trece díes per detrás del calendariu gregorianu: el 1 de xineru del calendariu xulianu ye'l 14 de xineru nel calendariu gregorianu.
Esti calendariu tien sío sustituyíu como calendariu civil pol gregorianu na mayoría de los países, pero entá ye'l calendariu civil en delles partes del mundu. Amás, les distintes confesiones cristianes surdíes nos países del oeste d'Europa (católica, protestante...), y les partes del mundu evanxelizaes por elles, tiénenlu tamién como base pa los sos calendarios llitúrxicos. Por embargu, nos países de relixón ortodoxa hai delles ilesies (como la de Xerusalén y la de Rusia) entá usen el calendariu xulianu, o modificaciones d'elli distintes al calendariu gregorianu, pa la so lliturxa, mentanto qu'otres (les de Constantinopla, Grecia y Finlandia) adaptáronse darréu al gregorianu. La Ilesia copta sigue usando'l calendariu xulianu, que ye tovía tamién el calendariu civil de los bereberes del norte d'África y nel monte Athos. Y una variante d'elli, nomada calendariu alexandrinu, ye la base del calendariu etiópicu, que ye'l calendariu civil d'Etiopía.
Los meses nos calendarios romanu y xulianu
editar| Nome de los meses (llatín) | Duración enantes del 45 e.C. (calendariu romanu) |
Duración dende'l 45 e.C. (calendariu xulianu) |
Nome de los meses (asturianu) |
|---|---|---|---|
| Ianuarius | 29 | 31 | Xineru |
| Februarius | 28 (años bisiestos: 23 or 24) |
28 (años bisiestos: 29) |
Febreru |
| Mercedonius/Intercalaris | 0 (años bisiestos: 27) |
(Elimináu) | — |
| Martius | 31 | 31 | Marzu |
| Aprilis | 29 | 30 | Abril |
| Maius | 31 | 31 | Mayu |
| Iunius | 29 | 30 | Xunu |
| Quintilis (Iulius) | 31 | 31 | Xunetu |
| Sextilis (Augustus) | 29 | 31 | Agostu |
| September | 29 | 30 | Setiembre |
| October | 31 | 31 | Ochobre |
| November | 29 | 30 | Payares |
| December | 29 | 31 | Avientu |
Referencies
editarEnllaces esternos
editar
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Calendariu xulianu.
Datos: Q11184- Multimedia: Julian calendars
