Wikipedia

Carta estelar

Una carta estelar, atles estelar o mapa d'estrelles ye un planu del cielu nocherniegu. Los astrónomos estremen estos mapes por aciu una retícula pa utilizalos más fácilmente. Suelen identificar y alcontrar oxetos astronómicos tales como estrelles, constelaciones y galaxes. Fueron utilizaos pa la navegación marítima dende tiempu immemorial como preseos útiles destinaos a faer posible la orientación de los barcos n'alta mar. Tien De faese notar qu'un gráficu d'estrelles nun ye igual qu'un catálogu astronómicu (que se define como un llistáu o tabla d'oxetos astronómicos con un propósitu particular). Les ferramientes que s'utilicen históricamente coles cartes estelares inclúin el astrolabiu y el planisferiu celeste.

Un mapa celestial del sieglu XVII, pol cartográfo holandés Frederik de Wirt

Historia

editar
 
Atles Farnesio nel Muséu Arqueolóxicu Nacional de Nápoles

Prehistoria

editar

El gráficu d'estrelles conocíu más antiguu pue ser un canil de mamut talláu descubiertu n'Alemaña en 1979. Esta pieza tien 32.500 años y contién una talla que se paez a la constelación d'Orión.[1] Un dibuxu na paré de les cueves de Lascaux en Francia tien una representación gráfica del cúmulu abiertu d'estrelles de les Pléyades. Ta datáu ente 16.000 y 12.000 años d'antigüedá, nel periodu Magdaleniense. L'investigador Michael A. Rappenglueck, de la Universidá de Múnich, suxirió qu'un panel nes mesmes cueves que representa la carga d'un bisonte, un home cola cabeza d'un páxaru y otra cabeza d'un páxaru sobre una pieza de madera, en xunto puede describir el triángulu de branu, que naquella dómina yera una formación circumpolar.[2] El mesmu investigador alemán afayó una representación de la constelación Corona Borealis na cueva d'El Castiellu (Puente Viesgo, Cantabria, España), que taría datada nel mesmu periodu que les mentaes de Lascaux.[3] Otru gráficu astronómicu, creáu hai más de 21.000 años, foi atopáu nel covarón de "La Tête du Lion". El bóvidu d'esta pintura puede representar la constelación de Tauro, con un patrón qu'asitia les Pléyades xusto percima.[4] El Discu Celeste de Nebra, un discu de bronce de 30 cm de diámetru datáu nel añu 1600 AC, inclúi símbolos d'oru con forma d'osos xeneralmente interpretaos como'l sol o la lluna llena, una lluna creciente, numberoses estrelles incluyendo'l grupu de les Pléyades y posiblemente la Vía Láctea.

Antigüedá

editar

La carta estelar exacta más remota conocida tien el so orixe na astronomía exipcia antigua, y ta datada nel añu 1534 AC.[5] Los catálogos d'estrelles conocíos más tempranos fueron compilados polos astrónomos babilónicos antiguos de Mesopotamia a finales del segundu mileniu AC, mientres el Periodo de les Casines (escontra 1531–1155 AC).[6] Los rexistros d'astronomía chinos más antiguos son anteriores al periodu de los Reinos Combatientes (476–221 AC). La representación gráfica china más vieya del cielu ye una caxa de laca datada nel 430 AC, a pesar de qu'esta representación nun amuesa estrelles individuales.

El Atles Farnesio ye una copia realizada nel sieglu II d'una estatua del periodu helenísticu que describe al titán Atles qu'aguanta la esfera celeste sobre los sos costazos. Ye la representación sobreviviente más antigua de les constelaciones griegues antigües, ya inclúi una retícula de círculos qu'apurre posiciones coordenaes. Por cuenta de la precesión, les posiciones de les constelaciones camuden amodo col intre del tiempu. Comparando les posiciones de les 41 constelaciones al respective de los círculos coordenaos, por aciu una observación cuidadosa puede determinase la dómina na que s'efectuaron les observaciones orixinales. Basándose nesta información, determinóse que la posición de les constelaciones catalogaes na escultura corresponder con una fecha asitiada nel intervalu d'años 125 ± 55 AC. Esta evidencia indica que s'utilizó'l catálogu d'estrelles del astrónomu griegu Hiparco.[7]

Un exemplu del Exiptu Romanu d'una representación gráfica del cielu nocherniegu ye'l Zodiacu de Dendera, datando nel 50 AC. Trátase d'un baxorrelieve esculpíu nun techu nel Templu de Dendera, con un planisferiu que describe'l zodiacu por aciu representaciones gráfiques. Aun así, les estrelles individuales nun apaecen marcaes.[8]

Edá Media

editar

El mapa celeste sobreviviente más antiguu ye un manuscritu descubiertu nes Cueves de Mogao (asitiaes nel noroeste de China y emplazadas xunto a la Ruta de la Seda) denomináu Carta Estelar de Dunhuang. Trátase d'un rollu de 210 cm de llargor y 24,4 cm d'anchu amosando'l cielu ente les declinaciones 40° sur y 40° norte en doce paneles, más un decimotercer panel qu'amuesa'l cielu circumpolar norte. En total tán representaes 1.345 estrelles, arrexuntaes en 257 asterismos. La fecha d'esti gráficu ye incierta, pero ta envalorada ente l'añu 705 y el 710.[9][10][11]

 
Carta estelar cola proyeición polar del sur del globu celestial del astrónomu chinu Su Song (1020–1101).

Mientres la dinastía Song, l'astrónomu chinu Su Song escribió un llibru tituláu Xin Yixiang Fa Yao (Nuevu Diseñu del Reló Armillar), conteniendo cinco mapes con 1.464 estrelles, dataos en 1092. En 1193, l'astrónomu Huang Shang preparó un planisferiu xunto con un testu esplicativu. Foi grabáu en piedra en 1247, ya inda puede trate nel templu Wen Miao en Suzhou.[12]

Na astronomía musulmana, el primer mapa estelar trazáu con exactitú foi probablemente'l conxuntu de les ilustraciones producíes pol astrónomu persa Abd Al-Rahman Al Sufi nel so trabayu del añu 964 tituláu Llibru de les estrelles fixes. Esti llibru yera una actualización de les partes VII.5 y VIII.1 del Almagesto, el catálogu d'estrelles compilado por Tolomeo nel sieglu II. El trabayu d'Al-Sufi incluyía ilustraciones de les constelaciones y representaba les estrelles más brilloses como puntos. El llibru orixinal nun sobrevivió, pero una copia del añu 1009 aproximao caltiénse na Universidá d'Oxford.[9][13]

Quiciabes el mapa d'estrelles européu más antiguu foi un manuscritu de pergamín tituláu De Composicione Spere Solide. Probablemente foi producíu en Viena en 1440, y constaba d'un mapa en dos partes que describe les constelaciones del hemisferiu norte y de la eclíptica, y pudo sirvir como prototipu pal primer mapa estelar impresu n'Europa, un conxuntu d'imáxenes sobre planches de madera realizaos en 1515 por Alberto Durero en Núremberg, Alemaña.[14]

Edá Moderna

editar
 
Aves del sur. Uranumetria 1603
 
Hevelius – Firmamentum Sobiescianum sive Uranugraphia 1690

Mientres la Era de los Descubrimientos Europea, les espediciones al hemisferiu sur traducir na necesidá d'añader nueves constelaciones a les cartes estelares. Ye posible que tengan el so orixe nos rexistros de dos marinos holandeses, Pieter Dirkszoon Keyser y Frederick de Houtman, quien en 1595 viaxaron xuntos a les Indies Orientales Holandeses. En 1601 les sos escoyetes afigurar nel globu de Jodocus Hondius, quien añadió 12 nueves constelaciones del sur. Munchos otros mapes asemeyaos fueron producíos, incluyendo la célebre Uranumetria de Johann Bayer de 1603,[15] el primer atles gráficu de los dos hemisferios celestes y nel que s'introducieron per primer vegada les denominaciones de Bayer pa identificar les estrelles más brilloses utilizando l'alfabetu griegu. La Uranumetria contenía 48 mapes de constelaciones tolemaiques, un planu de les constelaciones del sur y otros dos planos qu'amuesen los hemisferios del norte y del sur enteros en proyeición estereográfica polar.[16] Pela so parte, el so colega y amigu Julius Schiller, publicó en 1627 la obra Coelum Stellatum Christianum, un atles celeste coles denominaciones clásiques de les constelaciones sustituyíes por nomes cristianos, que nun pasó de ser una rareza.

El polacu Johannes Hevelius completó'l so atles estelar tituláu Firmamentum Sobiescianum en 1690. Contenía 56 grandes mapes estelares en páxines dobles y ameyoró la exactitú de la posición de les estrelles del sur. Introdució 11 constelaciones más (Scutum, Lacerta, Canes Venatici, etc.).

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. ↑ Whitehouse, David (21 de xineru de 2003). 'Oldest star chart' found. BBC. http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/2679675.stm. Consultáu'l 29 de setiembre de 2009. 
  2. ↑ Lucentini, Jack. Dr. Michael A. Rappenglueck sees maps of the night sky, and images of shamanistic ritual teeming with cosmological meaning. space.com. http://www.space.com/scienceastronomy/planetearth/cave_paintings_000810.html. Consultáu'l 29 de setiembre de 2009. 
  3. ↑ https://books.google.com.pe/books?id=CpjqCAAAQBAJ&pg=PA391&lpg=PA391&dq=Rappenglueck+el castiellu+crown&source=bl&ots=iVvfhlblEu&sig=m0siiSzgFKQQkyUDVrL2HyAcj1I&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjWt9qHgcrXAhUJbiYKHYYNCGcQ6AEIPTAG#v=onepage&q=Rappenglueck%20el%20castiellu%20crown&f=false
  4. ↑ Plantía:Cita arXiv
  5. ↑ von Spaeth, Ove (2000). «Dating the Oldest Egyptian Star Map». Centaurus International Magazine of the History of Mathematics, Science and Technology 42 (3):  páxs. 159–179. doi:10.1034/j.1600-0498.2000.420301.x. Bibcode: 2000Cent...42..159V. http://www.moses-egypt.net/star-map/senmut1-mapdate_en.asp. Consultáu'l 21 d'ochobre de 2007. 
  6. ↑ North, John (1995). The Norton History of Astronomy and Cosmology. New York and London: W.W. Norton & Company, páx. 30–31. ISBN 0-393-03656-1.
  7. ↑ Schaefer, Bradley Y. (mayu de 2005). «The epoch of the constellations on the Farnese Atles and their origin in Hipparchus's lost catalogue». Journal for the History of Astronomy 36/2 (123):  páxs. 167–196. Bibcode: 2005JHA....36..167S. 
  8. ↑ Evans, James (agostu de 1999). «The Material Culture of Greek Astronomy». Journal for the History of Astronomy:  páxs. 237–307, 289–290. Bibcode: 1999JHA....30..237Y. 
  9. ↑ 9,0 9,1 Whitfield, Susan; Sims-Williams, Ursula (2004) The Silk Road: trade, travel, war and faith. Serindia Publications, Inc., páx. 81–86. ISBN 1-932476-13-X.
  10. ↑ Bonnet-Bidaud; Jean-Marc; Praderie, Françoise; Whitfield, Susan (marzu de 2009). «The Dunhuang Chinese sky: A comprehensive study of the oldest known star atles». Journal of Astronomical History and Heritage 12 (1):  páxs. 39–59. Bibcode: 2009JAHH...12...39B. 
  11. ↑ Bonnet-Bidaud, Jean-Marc (27 de xunu de 2009). «The Oldest Extand Star Chart». Institut de recherche sur les lois fondamentales de l'Univers. Consultáu'l 30 de setiembre de 2009.
  12. ↑ Bonnet-Bidaud; Jean-Marc; Praderie, Françoise; Whitfield, Susan (marzu de 2009). «The Dunhuang Chinese sky: A comprehensive study of the oldest known star atles». Journal of Astronomical History and Heritage 12 (1):  páxs. 39–59. Bibcode: 2009JAHH...12...39B. 
  13. ↑ Bonnet-Bidaud; Jean-Marc; Praderie, Françoise; Whitfield, Susan (marzu de 2009). «The Dunhuang Chinese sky: A comprehensive study of the oldest known star atles». Journal of Astronomical History and Heritage 12 (1):  páxs. 39–59. Bibcode: 2009JAHH...12...39B. 
  14. ↑ Harley, John Brian; Woodward, David (1987). The History of cartography, 2nd 2, Oxford University Press US, páx. 60–61. ISBN 0-226-31635-1.
  15. ↑ Hearnshaw, J. B. (1996). The measurement of starlight: two centuries of astronomical photometry. Cambridge University Press, páx. 9–10. ISBN 0-521-40393-6.
  16. ↑ Swerdlow, N. M. (agostu de 1986). «A Star Catalogue Used by Johannes Bayer». Journal of the History of Astronomy 17 (50):  páxs. 189–197. Bibcode: 1986JHA....17..189S. 

Enllaces esternos

editar

Gráficos d'estrelles

editar




Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Carta_estelar&oldid=4279546»