Cuenca de la Plata
| Cuenca del ríu de la Plata | |
| Llocalización alministrativa | |
|---|---|
| Xeografía | |
| Superficie | 3 170 000 km² |
| Mapamapes | |
 | |
 | |
La cuenca de la Plata ye la parte d'América del Sur drenada pol pro ríu de la Plata y los sos afluentes. La cuenca hidrográfica de la Plata cubre una área d'unos 3 170 000 km², lo que la convierte na segunda mayor de Suramérica y la quinta del mundu, por detrás de les Amazones, Congo, Nilu y Mississippi, y toma territorios de cinco paísesː Brasil, Bolivia, Paraguái, Arxentina y Uruguái.
Les precipitaciones que cayen nel so ámbitu axuntar en dos grandes cursos,los ríos Paraná y Uruguái, que depués arramen les sos agües nel Ríu de la Plata el que finalmente desagua nel océanu Atlánticu Sur.
El conxuntu fluvial de la Cuenca de la Plata forma'l principal sistema de recarga del acuíferu Guaraní, unu de les mayores reserves continentales d'agua duce del mundu; los gobiernos de los países implicaos estudien la manera d'aprovechalo de forma sustentable, asegurando asina la provisión d'agua potable a los sos habitantes. La cuenca sirve d'asientu a una población de más de 100 millones d'habitantes, polo que la interaición humana cola mesma a lo llargo del tiempu en forma incontrolada produz cambeos significativos tantu pa la cuenca como pa la calidá de vida de los sos habitantes.
Los dos grandes ríos de la cuenca, el Paraná y l'Uruguái, tienen una trupa rede d'afluentes, subafluentes y tributarios menores, como los ríos Paraguay, Pilcomayo, Bermejo, Saláu, Carcarañá, ríu Terceru, ríu Cuartu, Iguazú, Saláu, Gualeguay, regueru Nogoyá, Mocoretá, Gualeguaychú, Miriñay, Aguapey, Ríu Negru, Guaycurú, Pilagá, San Javier, Queguay, Arapey, Guayquiraró y Samborombón, ente otros.
Allugamientu xeográficu
editarLa Cuenca de la Plata atopar nos paralelu 15° latitud sur y 35° latitud norte y los meridianos 68° longitud oeste y 44° longitud oeste, con aproximao 3 170 000 km², tomando parte de Brasil y Arxentina, la totalidá del Paraguay y gran parte del Uruguái y l'Arxentina. Ye xeopolíticamente importante n'América del Sur, pos toma zones con distintes carauterístiques hidrográfiques, económiques y socioculturales: la cuenca del ríu Paraguay, la del Alto Paraná, la del ríu Uruguái, y la del Paraná Mediu ya inferior.
Principales ríos del sistema
editarLa cuenca de la Plata se compone de cuatro importantes subcuencas, les de los ríos: Uruguái, Paraná, Paraguay, y la mesma cuenca del Ríu de la Plata. El conxuntu entiende les cuenques de los tributarios andinos d'estos, como'l ríu Bermejo, el ríu Pilcomayo, y el Saláu del norte, ente otros. En tan enorme estensión pueden atopase distintos ambientes acuáticos naturales, que van dende los típicos d'agua duce hasta aquellos en qu'esta s'entemez con agua de mar, formando un ecosistema estuarial, na desaguada del Ríu de la Plata.
Carauterístiques xenerales de la cuenca de la Plata
editarLa Cuenca de la Plata tien 3 200 000 km², na que se destacar el ríu Paraná, unu de los más grandes y caudalosos del mundu, y los ríos Paraguay y Uruguái. Esti conxuntu hidrográficu desagua nel Ríu de la Plata y, por entemediu d'este, nel Océanu Atlánticu. El caudal mediu de la cuenca ye de 23 000 m³. La mayoría d'estos cursos son navegables por buques de medianu porte y cuasi toos ellos por barcaces.
Esisten numberoses represas hidroeléctriques n'operación, principalmente na cuenca del ríu Paraná. En territoriu uruguayu, sobre'l ríu Negru oriental allúguense Rincón del Bonete, Rincón de Baygorria, y Pasu del Palmar. Nel ríu Uruguái, na frontera ente Uruguái y Arxentina, atópase la represa de Reblincu. Tamién n'Arxentina atópase'l banzáu de Cabra Corrolada, nel Saladillo, provincia de Salta; y na provincia de Corrientes, na frontera con Paraguay, atópase la Represa de Yacyretá, sobre'l ríu Paraná. Agües enriba d'esti cursu, na frontera del Paraguay col Brasil se emplaza la mayor del mundu: Itaipú. Otres represas en territoriu brasilanu son Paranoa, Dourada, Furnas, Isla Soltera, y Jupiá.
El ríu Iguazú tamién cunta con delles represas, toes elles en territoriu brasilanu: Gobernador Bento Munhoz da Rocha Neto, Gov. Ney Aminthas de Barros Brag, Represa de Saltu Caxias, Represa de Salto Santiago, Represa de Saltu Osório, y Represa de Foz de Areia.
Nes nacientes del ríu Paraná la precipitación media añal son del orde de 1200 a 1700 mm. Nel ríu Paraguay la precipitación media añal varia ente 1000 y 1400 mm. Dambos ríos xunir en confluencia a 50 km agües enriba de la ciudá de Corrientes, na zona conocida como Pasu de la Patria, y drenan cuenques d'aproximao'l mesmu tamañu. L'apurra del Alto Paraná na zona de Pasu de la Patria ye de 12 000 m³/s, y el Ríu Paraguay contribúi con un caudal mediu añal de 4000 m³/s, totalizando un caudal mediu añal de 16 000 m³/s.
Hasta dichu puntu la cuenca del ríu Paraná tien pendientes bien marcaes y una rede de drenaxe bien desenvuelta; sicasí, nel ríu Paraguay les rimaes son enforma menores y la rede de desaguadorios ye menos desenvuelta. Na cuenca cimera del ríu Paraguay esiste una rexón de grandes banzaos, d'una estensión d'unos 400 000 km², llamada El Gran Pantanal, onde les agües remansan retrasando la so escurrimiento.
La reserva natural del Iberá atopar na zona centro-norte de la provincia arxentina de Corrientes; componer los esteros y les llagunes del Iberá con una estensión de 13 000 km², drenando al ríu Paraná por entemediu del ríu Corriente.
Tola cuenca ye frecuentada por pescadores, tantu los comerciales, como los que lo faen como deporte, pos atopen nella un importante y variáu conxuntu d'especies de pexes deportivos.
Les subcuencas y los sos afluentes
editarCuenca del ríu Paraná
editarLa cuenca del ríu Paraná ye la de mayor superficie (1 510 000 km²) y el ríu, nacíu de la unión de los ríos Paranaíba y Grande, ye, al empar, el cursu más llargu: 2570 km. Si sumir los 1200 km del ríu Paranaíba, el llargor total xube a 3770 km. Dende la so nacencia hasta la desaguada pueden estremase tres tramo: el superior o Alto Paraná (hasta la confluencia del ríu Paraguay, 1550 km), el Paraná Mediu (722 km) hasta la ciudá de Diamante, y el Paraná inferior o Delta (hasta la confluencia col ríu Uruguái, 298 km).
L'Alto Paraná
editarEl puntu clave nel cursu del Alto Paraná —nel que recibe, pela marxe izquierda, al postreru de los sos grandes tributarios, el Iguazú, que s'arrama nél dempués de percorrer 1320 km baxando dende la Sierra del Mar con aldu esti oeste, xunto'l Tieté— integra'l grupu de les grandes víes fluviales que dexaron la espansión de la colonización portuguesa por cuenta de los dominios hispánicos.
L'Alto Paraná ye un ríu de pandu que cuerre encajonado ente abruptas fuécares llabraes nes tendalaes de meláfiros (roques efusives permo-carboníferes) que dan orixe a la formación de rabiones, correderes y tabayones, ente les que se destacar les tabayones del Guayrá, allugaes 193 km agües enriba de l'arribación del Iguazú. Sobre la so marxe derecha alcuéntrase'l territoriu del Paraguay y sobre la so marxe izquierda alcuéntrense los territorios de Brasil primeru y Arxentina dempués.
Agües enriba de Corpus, onde'l llechu predresu topar a solu 5,50 m de fondura, l'Alto Paraná tien fondura abonda pa la navegación de regular caláu hasta Puerto Méndez, en Brasil. En Puerto Iguazú, el postreru de los puertos arxentinos, onde'l hidrómetro marca con frecuencia altures cimeros a los 20 m, l'afondadura del calce pol volume d'agües qu'abasna foi más intensu que'l de los sos afluentes, de cuenta que estos formen saltos de distinta magnitú antes de desaguar nél.
El casu más bultable ye'l del ríu Iguazú, pol enanche del calce agües arriba de los tabayones que lleven el so nome, pos estes son incapaces d'absorber al traviés de la Gargüelu del Diañu tol so caudal; d'esta manera, aníciase un hemiciclu de derrames de 2,7 km de llargor (de los cualos 2,1 correspuenden a Arxentina) qu'arramen escontra l'estrechu valle de non más de 100 m d'anchu pol que, al traviés d'un trayeutu de 28 km, el Iguazú entornar al Paraná. Esta ye la consecuencia de la erosión diferencial de cuatro tipos distintos de saltos, trés d'ellos salvaos por aciu dos gradies en basaltu bien resistente a la erosión, en tanto'l cuartu tipu, correspondiente al Salto Unión, presenta una escarpia basáltica d'un material menos compacto, esponxosu y per ende más desgastable, asitiada sobre arenisca triásica de Botuc, que facilita la erosión na base y l'efeutu retrocedente qu'allarga'l Gargüelu del Diañu, que la so estensión amontar acaldía.
La cayida d'agua forma dos bucles, unu que erosiona el pie del tabayón y otru que se pulveriza y alza en forma de nube, aniciando'l frecuente espectáculu del arcu iris cola lluz del sol. Esti gargüelu, enmarcada ente parés de más de 60 m d'altor y menos de 100 m d'anchu, solo ye navegable nos 20 km finales. Agües enriba de los tabayones el caudalosu Iguazú, qu'a lo llargo de 115 km ye frontera ente l'Arxentina y Brasil, ve atayada la so navegabilidad pola presencia de correderes y l'enanche del calce, que mengua la so fondura. Estes torgues fueron los qu'impulsaron a Álvar Núñez Cabeza de Vaca, el primeru qu'esploró esti ríu, a siguir el so trayeutu per tierra, afayando los tabayones en 1542.
El ríu Iguazú recibe un pequeñu tributariu, el San Antonio, ríu fronterizu que'l so cursu tropezosu puede siguise pol vivu contraste que presenta la ocupación humana a una y otra marxe: desmontada y densamente poblada la de Brasil, despoblada y col monte cuasi virxe la de l'Arxentina, onde nes estribaciones de la sierra de la Victoria desenvuélvese'l Parque Nacional Iguazú.
L'alta pluviosidá d'esta zona da orixe a incontables ríos y regueros de cursu meandroso, identificables solo nos casos en que'l desmonte facilitó la erosión hídrica, dexando al descubiertu los faldeos desnudos, pos el restu d'estos cursos d'agua queden ocultos sol trupu mantu de la selva desenvueltu nesti ambiente subtropical.
L'Alto Paraná y el Iguazú caracterizábense como ríos de pandu, pol tonu claru de les sos agües, pero la intensificación del desmonte, el frecuente derrompimientu de los suelos pola espansión agrícola y l'aceleramientu de la erosión contribuyeron a que tengan nel presente un color acentuadamente acoloratáu por cuenta de los materiales que lleven en suspensión. Oldeen, por casu, colos tonos más escuros de les decantaes agües del ríu Acaray, qu'en territoriu paraguayu fueron represadas a pocos quilómetros de la so desaguada nel Alto Paraná pa la producción d'enerxía hidroeléctrica que'l so principal mercáu, en 1973, yera la provincia de Misiones.
Dende 1973 el cursu del Alto Paraná foi esviáu por cuenta de la construcción de la presa brasilanu-paraguaya d'Itaipú, amontándose tamién en forma esplosiva la población de Foz de Iguazú. Esta obra provoca considerables cambeos nel réxime del ríu de resultes de les esixencies del funcionamientu de les turbinas de la central hidroeléctrica, lo qu'incide sobre los proyeutos téunicos ellaboraos pola Arxentina y Paraguay pa los aprovechamientos de Corpus y Yacyretá.
Tamién la vida del ríu podría ser alteriada si munchos de los sos peces nun atopen yá les condiciones aparentes pa la so esistencia, en tantu otros exemplares de la fauna fluvial podríen ver que s'amplía'l so hábitat, ente ellos el vector de la esquistosomiasis (qu'habita nes agües someres de lentu escurrimiento), flaxelu que yá aflixe al Brasil.
L'Alto Paraná tien un clima tropical con precipitaciones concentraes nos meses de branu, qu'establecen el réxime del ríu hasta'l so desaguadoriu nel ríu de La Plata, con predominiu de caudales de branu-seronda. Les agües de l'alta cuenca, que se producen d'avientu a abril, con un máximu en febreru, arramen los mayores montos nes nacientes del ríu Tieté, en Serrar do Mar, onde supera los 4000 mm añales. L'Alto Paraná escurre por un llechu trabancosu y d'anchu variable, que presenta los calteres d'un ríu de pandu, con variación d'amplitúes dende la angostura del gargüelu de Jupiá, hasta'l remanso que preciede a los saltos de Guayrá, onde'l llechu espandir a 4 km d'anchu.
Responsables en parte d'estes variaciones son los mantos de basaltu que favorecen nel llechu la formación de valles estrechos, rabiones y cascaes, ente les que descuellan les tabayones del Guayrá o Sete Quedes, afayaes por Irala y que sumieron pola construcción de la represa. Les sos cayíes estrueldoses provocaben la pulverización de l'agua, que formaba trupes borrines de la que llabraba por erosión retrocedente socesivos pasos de 40 m d'altor, na gran columna basáltica de la sierra de Amanbay que traviesa'l cursu cimeru del ríu, y aniciaben la profundización y l'estrechamientu del calce. En territoriu brasilanu'l Paraná recibe afluentes d'importancia que vienen de les sierres costeres: Tieté, Paraná Panema, Ivaí y Iguazú, qu'establez nel so tramu final la llende internacional arxentín-brasilanu, formando los tabayones homónimos unos 28 km antes de la so desaguada.
Desaguada del Iguazú nel Alto Paraná
editar
El Iguazú (vocablu que significa "agua grande") tien un llargor de 1320 km, y una cuenca d'alimentación de 62 000 km²; ye unu de los afluentes más llargos que tien el ríu Paraná en Brasil, al que pertenecen 1205 km. Naz nel planalto paranaense, a 900 msnm, y crucia una rexón tropical que recibe un permediu de 1900 mm añales de precipitaciones. Al desaguar nel ríu Paraná curtia por erosión retrocedente los derrames basálticos, formando un conxuntu de cascaes de gran magnitú, conocíes como Tabayones del Iguazú o Santa María, afayaes en 1542 pol Adelantado Álvar Núñez Cabeza de Vaca, nel so itinerariu dende Santa Catarina a Asunción. El llargor de la llinia de cresta de los saltos algama a 2700 m, de los cualos 600 m pertenecen al Brasil. El so orixe venceyar al llargu cañón llabráu pol ríu Paraná, fondamente encaxáu nos mantos de basaltu dende Posadas a Guayrá. La so intensa erosión retrocedente dexó al so afluentes, y ente ellos al Iguazú, corriendo a un nivel cimeru, obligándolos a entornar les sos agües al colector per mediu de saltos. Distintos tipos de cayíes d'agua tallen el perfil predresu, con ritmos más o menos rápidos, ente les que descuellan el Saltu Unión Americana por bastiar la máxima corriente del ríu al Gargüelu del Diañu, estremada en dos partes pola llende internacional.
Otros afluentes del Alto Paraná
editarAgües embaxo de la so confluencia col ríu Iguazú el encajamiento llinial del ríu Paraná tamién anicia saltos nos sos afluentes misioneros. Ente ellos destácase pola so estensión el ríu Uruguái o Marambas y otros de menor llargor (Aguaray Guazú, Piray Guazú, Paranay Guazú, Cuñapirú, Yabebiry, etc.) y el Itaembé, que sirve de llende ente les provincies de Misiones y Corrientes. Esta carauterística de los ríos, que los sos llechos formen saltos rápidos y correderes, facer aptos pa la producción d'enerxía, anque llinda la so navegabilidad. Les obres realizaes por Brasil nel Alto Paraná comprometen la posibilidá d'otros aprovechamientos enerxéticos del ríu, yá que cualquier alteración artificial que se provoque nuna de les sos partes inflúi inexorablemente sobre'l restu del sistema, situación que se torna estratéxica por tratase d'un ríu de cursu socesivu y soberanía compartida.
Les grandes preses construyíes y proyeutaes per Brasil nel so territoriu (Jupiá, Ilha Solteria, Itaipú y otres) pueden exercer un papel beneficiosu como reguladores del fluxu d'agua mientres tol añu, pero la so contaminación amenacia provocar graves daños a les árees cercanes a "la desaguada de la Cuenca de la Plata", de resultes de que la gran cantidá d'enerxía hidroeléctrica producida destinar a numberosos proyeutos industriales pa la rexón centro sur d'esi país qu'han de xenerar fuertes concentraciones de población y afluentes urbanos ya industriales contaminantes; per otra parte, yá se detectaron residuos, principalmente pesticidas provenientes de la zona d'espansión de la frontera agropecuaria de Brasil.
Otru factor d'esmolición ye l'espardimientu, escontra tola área de la cuenca, de la esquistosomiasis, enfermedá tresmitida por ciertos cascoxos (caramujo) y peces (moncholos - Pimelodus albicans) qu'abonden, cuantimás, na agües lénticas, polo que les zones de lentu escurrimiento de les represas artificiales convertir nel so hábitat. Otru elementu de perturbación ye la intensificación del procesu d'acumuladura de sedimentos nos banzaos de capacidá llindada causada pola erosión hídrica y acentuáu pola perda de la masa montiego y les praderíes de l'alta cuenca, que calteníen les agües de los ríos estenes y ensin sedimentos.
El mantu de basaltos qu'apexó'l cursu del Alto Paraná dio orixe a los llamaos rápidos de Apipé, al empar que se formaben dellos brazos qu'arrodien les islles d'Ibicuy, Talavera, Apipé y otres, ente les que se destacar la de Yaciretá con 415 km², que remanez de les agües cubierta d'árboles y camperes graminosos con un altor que torga'l so hinchente. El proyeutu d'aprovechamientu múltiple por aciu les obres del complexu Apipé-Yaciretá alcordáu con Paraguay provoca un fuerte impacto sobre l'albardón riberanu, con gran espansión de la zona anubierta especialmente sobre la marxe paraguaya y entá sobre l'área de derrames del ríu nos Esteros del Iberá, al traviés de la cabiana de tresvasamientu de caudales de San Miguel, con obres de regulación que van dexar l'aprovechamientu de los caudales escedentes y la recuperación de cuasi tres millones d'hectárees aptes pa l'agricultura.
Les carauterístiques del Río Paraguay, tantu pol sópitu cambéu d'aldu como pola magnitú de los caudales qu'apurre, siendo estos colectados nuna cuenca apenes inferior a la del Paraná, a la que lleguen apurras dende los relieves andinos, otorgar carauterístiques que son trataes aparte.
El Paraná Mediu
editar
Hasta Diamante estiéndese'l Paraná Mediu a lo llargo d'aproximao 60 km, con diferencies estructurales en dambes márxenes; el valle ye más estrechu qu'agües abaxo y, poro, ta suxetu con mayor intensidá a los efeutos de les crecientes qu'invaden islles y terraces fluviales. Recibe escasos afluentes qu'arramen los sos caudales especialmente del llau correntino con aldu nordés-suroeste; los más importantes son los ríos Santa Lucía, Corrientes y Guayquiraró, esti postreru, llende natural ente les provincies de Corrientes y Entre Ríos.
Pola escasa fondura del llechu, la navegación d'esti tramu del Paraná tópase acutada a naves de cabotaxe, pero'l so desnivel de 34 m llevó a Agua y Enerxía Llétrica a formular el proyeutu d'aprovechamientu enerxéticu del Paraná Mediu, que la so construcción va modificar la dinámica hídrica al anubrir el valle na so totalidá produciendo un impautu ensin evaluar entá. Ente los beneficios secundarios que podrán llograse cunten los derivaos de la formación de los espeyos d'agua pola construcción de les represas, que van superar 1 300 000 hai, les que se van constituyir n'hábitat aparente pal desenvolvimientu de camalotales —plantes acuátiques que producen biomasa anovable apta pa la xeneración d'enerxía química en forma de gas metanu— y residuos semisólidos ricos en componentes nitrogenados aplicables nel acondicionamientu y fertilización de los suelos.
Dende la confluencia col Paraguay, el Paraná controla'l so cursu al traviés d'una falla que'l so llabiu llevantáu correspuende a la marxe izquierda. El so permanente procesu d'erosión socava la base de la fuécara pola mor del enanche del calce riquíu pol procesu permanente del deltificación interna. El mapa d'islles de calter deltaico, enllantaes nel llechu del ríu, impulsa la formación de riachos llaterales —denominaos "saladillos"— qu'acompañen al cursu principal del ríu. Los procesos de sedimentación y erosión llateral del calce causen inconvenientes pa la navegación y pa les construcciones allugaes sobre les fuécares. Al norte de la ciudá de Santa Fe alcuéntrase una importante cuenca llacustre, de contorna irregular, que presenta tres sectores, les llagunes San Pedro, Lleis y Setúbal, a la cual alleguen los ríos Saladillo, Duce y Amargosu.
Na paraxa Los Cuatro Boques recibe les agües del ríu Saláu del Norte Saláu Norte (o: Pasaxe-Xuramentu-Saláu), de cursu interprovincial (1500 km), que la so cuenca cubre 247 000 km². Les sos agües constitúin un recursu de valor estratéxicu pa les provincies que traviesa. Los sos numberosos afluentes capten corrientes dende los nevaos del cantu de la Puna qu'integra'l ríu Les Conches Guachipas (Calchaquí-Santa María), que los sos percorríos reciben distintes denominaciones y presenten nos sos cursos socesivos fenómenos de captura per erosión retrocedente.
Esto da a la cuenca cimera del Saláu un raru diseñu, con pronunciaos cambeos d'aldu, como nel casu de la quebrada de Les Conches-Guachipas (nos Valles Calchaquíes), que la so confluencia col ríu Lerma da nacencia al cursu del Pasaxe o Xuramentu que, al entrar na provincia de Santiago del Estero, recibe finalmente'l nome de Saláu del Norte. Los sos caudales, amontaos col apurra de les precipitaciones, vense fuertemente menguaos polos usos económicos de l'agua pa regación y poles perda por evaporación ya infiltración, que determinen pronunciaes variaciones ente distintos tramos del so cursu. Asina, en L'Arenal rexístrase un caudal mediu de 20,8 m³/s ente que, en Suncho Corrolada, agües embaxo de los aprovechamientos del banzáu Los Figueroas, mengua a 15,73 m³/s.
El Baxu Paraná
editar
Numberosos esteros y bañaos jalonan el so cursu (Pellegrini, Figueroa, Añatuya), cegáu polos materiales enfollagaos que'l ríu abasna mientres les crecientes y que la so acumuladura nel llechu provocó los desplazamientos horizontales del cursu en busca d'una mayor pendiente.
El segundu afluente d'importancia a esti tramu ye'l ríu Carcarañá, formáu pelos ríos Terceru y Cuartu, provenientes de la zona montascosa (Sierres de Córdoba) y que la so cuenca imbrífera toma aproximao 48.000 km². El ríu Terceru naz na sierra de Comechingones y na so cuenca cimera recibe numberosos afluentes que se nutren de les precipitaciones d'área montascosa (600 a 1000 mm añales), otorgándo-y al cursu principal grandes volumes d'agua disponible —con un caudal mediu de 27,17 m³/s— pa propósitos múltiples (enerxía, riego y control de crecientes). Los ríos San Miguel, Santa Rosa, Grande, de la Cruz y otros drenan agües clares escontra'l ríu Terceru, que corta con cursu antecedente'l gordón de la Sierra Chica.
El ríu Cuartu entorna al Terceru les agües d'un conxuntu de drenaxes que baxen de la sierra de Comechingones, tresformándose nun ríu d'llanura al norte de la ciudá de Río Cuarto, aniciando una zona de bañaos na proximidá de La Carlota na que les sos agües se salinizan tomando'l nome de Saladillo.
Nel so tramu Inferior el ríu Paraná escurre estremáu en dellos brazos anastomosados ente sigo hasta'l so confluencia col ríu Uruguái. El Delta del Paraná, con 14.000 km², estender a partir de la ciudá de Diamante. Con un llargor de 320 km y un anchu variable —18 km frente a Baradero y más de 60 km ente los ríos Luján y Gutiérrez— representa la más colosal manifestación del acarretu de sedimentos de la cuenca. Tópase fondamente influyíu poles crecíes desfasaes del ríu Uruguái, el réxime mareológico y, particularmente, polos procesos atmosféricos de sudestada, que provoquen grandes hinchentes sobre'l Baxu Delta.
Al altor del puertu de Baradero el ríu Paraná estremar en dos cursos, el Paraná de les Palmes al oeste y el Paraná Guazú al Este, qu'abracen la rede anastomósica de canales. El sistema de falles d'aldu norte-sur que traviesen la provincia d'Entre Ríos controla la direición de los principales ríos qu'entornen nel cursu inferior del Paraná — Nogoyá, Gualeguay y Paranacito —, los qu'entamen una complexa rede hídrica que les sos agües, suxetes a crecientes estraordinaries de graves consecuencies pa la población, son aprovechaes con tajamares qu'aseguren el so atroxu na dómina braniza. Pela marxe derecha'l Paraná recibe nel ámbitu de la provincia de Buenos Aires una serie de ríos y regueros que desaguan la pampa ondulada: son el Ramallo, el Balta, el Petones, l'Areco y el Luján.
Cuenca del ríu Paraguay
editar
Les cabeceres
editar
El ríu Paraguay tien les sos cabeceres nel pandu de Mato Grosso, al sur de la Chapada de Parecis, a 3000 msnm, y percuerre 2600 km antes de desaguar nel Paraná. Ye la principal vía d'accesu pa los países mediterráneos del sistema de la Plata (Bolivia y Paraguái) y ocupa una vasta cuenca de 1 095 000 km². Con esclusión de les sos cabeceres, el so cursu traviesa una vasta llanura d'escasa rimada, con grandes planos d'hinchente, ente los que se destacar pola so magnitú ya influencia nel réxime de la cuenca la estensa depresión del Pantanal de Xarayes (60 000 km²), que retién mientres dos o tres meses les agües de les crecientes, provocaes nel so cursu altu poles abondosu agües branices. D'esta miente, la onda de creciente llega al tramu inferior del Paraguay ente mayu y xunu. Precisamente la presencia de los bañaos asegura'l so réxime permanente, carauterizáu pola regularidá, con máximos caudales pel hibiernu y estiaje branizu y un caudal mediu añal de 5000 m³/s. Nos sos tramos mediu ya inferior el ríu Paraguay estrema dos rexones morfolóxicamente estremaes: al este la zona montascosa —que constitúi'l reborde oriental de la pandu de Brasilia— y al oeste la llanura chaqueña —derrota per ríos de caudal marcadamente estacional d'orixe local, sacante'l Pilcomayo y el Bermejo, que-y apurren gran cantidá de sedimentos, cuantimás el segundu, que tresporta añalmente 100 millones de tonelaes de sólidos en suspensión—, provenientes del Cordal de los Andes.
La desaguada nel ríu Paraná
editarAl desaguar nel Paraná, el Río Paraguay produz un "remanso", causáu pol movimientu de héliz o voluta de les agües del Paraná, y arrama les sos agües por trés brazos, Humaitá, Atayu y Pasu de la Patria, onde s'alvierte'l contraste de color ente les agües clares del altu Paraná y les acolorataes del Paraguay productu de la descarga de sedimentos del ríu Bermejo, que ponen n'evidencia la significativa importancia de la erosión hídrica na cuenca qu'amenacia la productividá de los suelos y desencadena procesos de sedimentación que faen apeligrar los aprovechamientos hidroeléctricos y les víes de comunicación fluvial. L'ampliación de la frontera agrícola por cuenta de monte y la falta de práutiques conservacionistas faciliten la erosión hídrica.
Los afluentes del ríu Paraguay
editarEl ríu Pilcomayo
editar
El nome del ríu Pilcomayo ye d'orixe quechua (pisku - mayu) y significa: pisku= páxaros, mayu= ríu " ye dicir "ríu de los páxaros". El so cursu compartíu por trés países (Arxentina, Bolivia y Paraguay) ye inconstante, suxetu a les grandes variaciones de caudal que dilataron la dilucidación de les cuestiones fronterices ente Arxentina y Paraguái. Naz nes estribaciones de la cordal de los Flaires (Bolivia) y capta los derrames d'un ampliu frente andín alimentáu pol destemple. El llargor del so cursu algama los 1.070 km, nél pueden estremase cuatro seiciones:
- La Cuenca d'Altu Monte tien les sos fonte más austral nel ríu San Juan na Arxentina, pero la mayor parte d'él desenvuélvese en territoriu de Bolivia, onde coleuta la mayoría de los caudales y drena una vasta zona que recibe nevaes y agües d'alredor de 700 mm añales.
- El Tramu Cimeru recibe precipitaciones menores, ye de calter alóctono ya intérnase escontra'l sureste na llanura chaqueña con un calce bien definíu, pero con grandes variaciones d'anchu y altor de les fuécares que la cinxen.
- El Pilcomayo Mediu ye un ríu divagante y conflictivu qu'alimenta numberosos esteros y bañaos como'l Bañáu la Estrella na Provincia de Formosa. Cuenta con diversos afluentes temporarios; unu d'ellos ye'l ríu Confusu, pol qu'en 1927 corría la mayor parte del caudal y que na actualidá presenta les cabeceres desecadas.
- L'Abanicu Deltaico, de calces cambiantes que s'estiende hasta la desaguada nel Paraguay, sangrando parte del caudal escontra'l ríu Negru al traviés d'El Arreventón, cola subsiguiente imposibilidá d'aprovechamientu pa la navegación agües abaxo y con perxuiciu pa poblaciones como Clorinda.
Les crecientes del Pilcomayo prodúcense pel branu y el estiaje a fines d'iviernu y principios de primavera, como correspuende al so réxime d'alimentación pluvial. Los caudales varien en forma apreciable a lo llargo del so cursu, cuantimás nel so tramu inferior, agostiáu pola perda nos bañaos por evaporación ya infiltración, resultando'l módulu mediu de 200 m³/s (1941-1956: Hemiciclu Secu).
El ríu Bermejo
editarEl ríu Bermejo —llamáu asina pol color acoloratáu de la so agües por cuenta de la gran cantidá de sedimentu qu'estes lleven— (1.450 km) ye unu de los ríos interiores de mayor potencialidá de l'Arxentina, con una cuenca de 133.000 km². Los sos nacientes axunten les corrientes que baxen de los contrafuertes de la cordal Oriental.
L'alta cuenca del Bermejo presenta exemplos de procesos erosivos de dimensiones estraordinaries, como'l qu'esiste nel valle de Tarija que, a la inestabilidá xeolóxica de los depósitos cuaternarios y al réxime pluviométricu, suma una cuasi absoluta ausencia de tapiz vexetal y caracterízase pol desaparente usu agru pastoril del suelu. Aproximao'l 34% de la so superficie total tópase afeutada. En Cabiana del Tigre, el ríu Bermejo tresporta un eleváu monto de material en suspensión —un permediu de 64 millones de t/añu ente 1945/6 y 1962/3— lo qu'afecta la estabilidá de los llechos fluviales, embanca les canales y apina abondo ceo los banzaos artificiales, obligando a costoses obres de dragáu nel restu del sistema fluvial platense.
Dende Bolivia, onde drena la sierra de Santa Victoria, onde naz el ríu Santa Rosa y la confluencia d'este, hasta les Xuntes de San Antonio , onde recibe al Grande de Tarija, el Bermejo lleva la frontera internacional. Yá en territoriu arxentín recibe dellos tributarios. Pel so marxe derecha recibe'l Iruya, col so afluente'l Pexe, el Blanco o Zenta, gran colector de les agües del cantu de la Puna de Atacama. El Iruya apúrre-y más del 70% del material sólido que'l ríu tresporta en suspensión agües abaxo, productu de la potencia erosiva del so calce, que socava les altes fuécares d'arenisques blandes, que la so coloración xustifica'l so nome. La estacionalidad ya intensidá de les precipitaciones na alta cuenca (900 mm añales), que concreta pel branu la disponibilidad d'agua p'alimentar el so trayeutu alóctono, tamién inflúin sobre'l grau d'erosión, cuantimás onde los suelos desprovistos de vexetación quedando espuestos a la corriente. A estos ríos nesa zona sumir n'importancia'l Pilaya, l'Itiyuro y el Baritú.
Cuenca del ríu Uruguái
editar
El ríu Uruguái, exa de circulación y frontera natural de l'Arxentina col Uruguái y el Brasil, ye'l segundu n'importancia dientro del sistema de la Plata, cola so amplia cuenca imbrífera que cubre aproximao 365 000 km². El so cursu percuerre 1600 km, dende'l so naciente nes sierres Del Mar y Xeneral hasta la so desaguada na confluencia col Paraná Bravo.
La so amplia cuenca d'alimentación alcontrar en zones que reciben 2000 mm añales d'agües nos meses d'iviernu y primavera, y que provoquen crecientes retardaes n'unu a dos meses. Anque'l réxime del ríu ye bien irregular, pueden identificase dos crecientes dixebraes polos estiajes de xineru y agostu. El caudal mediu añal en Concordia ye d'aproximao 4000 m³/s, anque se rexistraron caudales máximos de 17 720 m³/s (1965). Nel so cursu son frecuentes los derrames basálticos que crean rápidos, saltos y restingas tallaes pola erosión hídrica. Precisamente, 15 km al norte de Concordia la rotura de rimada de Reblincu (afloramientu de meláfiros), que marca una llende pa la navegación agües arriba, aprovechóse pa llevar a cabu'l proyeutu hidroeléctricu homónimu.
La obra del complexu Reblincu afecta'l escurrimiento y los procesos erosivos agües embaxo, regulando los caudales. Motivó la formación d'un gran llagu de banzáu y l'hinchente y treslláu de poblaciones.
Les mariñes del ríu Uruguái son distintos. Sobre la marxe izquierda tien altes fuécares —lo que tamién se repara na zona de Misiones, onde forma los saltos del Moconá— pero na zona de Corrientes y Entre Ríos son xeneralmente baxes. Los sos principales afluentes son l'Aguapey, Miriñay, Mocoretá y Gualeguaychú na Arxentina, y el ríu Negru n'Uruguái.
Cuenca del Ríu de la Plata
editarEl Paraná finalmente desagua nel Ríu de la Plata. Non bien lloñe de la so desaguada atopa la isla Martín García, un puexu predresu de solu 2 km² de superficie, formada por un afloramientu del basamento cristalín.
El ríu Uruguái ye arrequexáu contra la banda oriental pol avolumáu apurra sedimentariu tresportáu pol Paraná, que non solo forma un espaciosu delta qu'avanza a razón de 70 a 90 m per añu sinón tamién la Sablera Honda o Prestar de les Palmes.
El Ríu de la Plata ocupa una amplia cubeta enmarcada peles llinia de falla del Uruguái, el Paraná Guazú y el Paraná de les Palmes, que constituyó por enforma tiempu la principal vía navegable na que se fundaron puertos como los de Campana y Zárate, esti postreru d'importancia crucial por constituyir la cabeza de ponte del ferrobarco que venceyaba a la mariña pampeana con Puertu Ibicuy, en Entre Ríos. Nel añu 1973 el calce taba práuticamente obliterado polos sedimentu y el tránsitu d'ultramar yera deriváu al Paraná Bravo. Na actualidá'l dragáu de la canal Mitre reactivó'l tránsitu pol Paraná de les Palmes y la ponte Zárate-Brazu Llargu relevó al vieyu ferrobarco. El Ríu de la Plata carauterizar pola esistencia d'un delta fluvial (Delta del Paraná), probablemente frutu d'un delta degolláu mientres la ingresión marina del Querandinense.
El Ríu de La Plata tien una superficie de 35 000 km²; naz de la confluencia del brazu principal del ríu Paraná col ríu Uruguái, y desagua nel mar formando un ampliu estuariu, que desagota l'estraordinariu caudal de la so vasta cuenca (ente 16 000 y 23 000 m³/s). Ye compartíu pola República Arxentina y la República Oriental del Uruguái. El so llargor hasta la llinia imaxinaria que xune la punta Norte del Cabo San Antonio (Arxentina) con Punta del Este (Uruguái) ye de 275 km, presentando un anchu variable qu'algama 40 km, ente Buenos Aires y Colonia del Sacramento, y más de 270 km na so desaguada.
El réxime del ríu ta influyíu polos caudales de los sos dos principales tributarios y pola aición de les marees y la participación de les típiques situaciones del tiempu: sudestaes y pamperos qu'emburrien les sos agües respeutivamente escontra la mariña arxentina o uruguaya.
Pola marxe derecha recibe una serie d'afluentes — Regueru del Mediu, Luján, Reconquista, Matanza o Regatu, Maldonado, Santiago, Samborombón ente munchos otros regueros y ríos— ente los que se destacar pol so mayor estensión el Saláu. Pela marxe izquierda'l principal afluente ye'l río Santa Lucía.
El Saláu del Sur, típicu ríu d'llanura, traza gran cantidá de meandros qu'ocupen el so valle planu y bien ampliu con numberoses llagunes: Chañar, La Picasa, Mar Chiquita de Junín, Gómez, del Carpincho, Encadenaes del este, y munches más. Tres un percorríu de 650 km, con aldu noroeste-sureste pola provincia de Buenos Aires, desagua na badea de Samborombón, oficiando dificultosamente de desaguadoriu pa una cuenca cercana a los 40 000 km². Nel pasáu xeolóxicu, el so cursu topábase xuníu al ríu Quintu —como atestigüen la serie de cañaes y depresiones que los conecten— pero anguaño constitúi un emisariu lacunar que la so escasa rimada y fondura provoquen frecuentes hinchentes y enchas n'ocasión d'agües bayuroses, siendo un ríu non aptu para riego, navegación o, xeneración d'enerxía hidroeléctrica, nin siquier como colector eficiente d'apurrir que recibe principalmente pel so marxe derecha —Vallimanca-Saladillo, Las Flores y Gualicho—. Una serie d'obres de defensa pa evitar los episódicos hinchentes, principalmente canales, articulen el drenaxe d'otros cursos que desaguan na badea de Samborombón (regueros de los Güesos y Langueyú), anque nun demostraron la so eficacia. En mayu de 1980 l'hinchente movió cuasi 30 000 millones de tonelaes d'agua a tou lo ancho de la cuenca del Saláu (7 000 000 ha), anubriendo centros poblaos y campos, que'l so llaváu y posterior salinización, y la perda del pacional destináu a la cría d'animales provocó ingentes daños a la población.
Problemática ambiental
editarLos problemes coles especies exótiques
editar
Una especie exótica puede interactuar de distintes maneres col ambiente nel qu'ingresa. Nel meyor de los casos, afacer al nuevu mediu y termina en relativu equilibriu cola comunidá presistente, ensin alteriala de manera apreciable. Sicasí, cuando se caracteriza por tener alta tasa de crecedera, gran enerxía reproductivu-adaptativa, fuerte capacidá de dispersión y, amás, por escarecer d'enemigos naturales nel nuevu ecosistema, yá fueren depredadores o competidores polos recursos, espándese rápido y ocupa de manera efeutiva'l territoriu. Ésti ye'l comportamientu típicu de les especies invasores, que pueden producir alteraciones importantes nel ambiente qu'invaden, yá seya esti natural o humanu.
Al ríu llegó una especie d'exótica de bivalvos d'agua duce, Limnoperna fortunei,[1] que per esta vía aportó a tol continente americanu, según dos especies más de la familia Corbiculidae: Corbicula largillierti[2] y C. fluminea.[3]
La distribución y manera de vida de los bivalvos exóticos llegaos al Ríu de la Plata —C. fluminea y L. fortunei— considérense especies invasores porque, amás de ser exótiques, carauterizar por una temprana maduración sexual, una gran capacidá reproductora y un considerable poder d'adaptación a los ambientes que colonicen, yá sían naturales o creaos pol home.
Los procedimientos usaos con moluscos n'otros países son bien variaos; inclúin descargues llétriques, tratamientu de les agües con cloru (o cloración), venenos bien tóxicos, electromagnetismu, altes temperatures y ultrasoníu. Munchos son caros y, nel casu de los venenos, hai que considerar los riesgos de la so toxicidá residual.
Güei la presencia d'estes nueves especies non solo rexístrase nel área propia del ríu sinón, tamién, en munchos otros sitios de la so cuenca mayor, como los ríos Carcarañá, Paraná y Uruguái, igual que cuerpos d'agua que-yos tán coneutaos o-yos son axacentes, lo cual inclúi a les provincies arxentines de Córdoba, Santa Fe, Entre Ríos, Corrientes, Misiones y Chaco.
La sedimentación nel Ríu de la Plata
editarEl so llechu ta ocupáu por bancos d'arena y magre qu'obliguen a la so permanente dragáu pa faer posible la navegación. Dichu métodu nun suprime les causes de la potente sedimentación sinón que solamente atenúa los sos efeutos, reflexu de procesos d'erosión hídrica qu'asoceden a miles de quilómetros de distancia. Dellos signos reproducen espectacularmente el so impautu sobre les economíes venceyaes a los puertos de los ríos Paraguay, Paraná y de la Plata, qu'esporten aproximao 20 millones de m³
Ver tamién
editarReferencies
editarEnllaces esternos
editar- Tratáu de la Cuenca de la Plata
- Comité Intergubernamental Coordinador de los Países de la Cuenca de la Plata (CIC)
- FONPLATA - Fondu Financieru pal Desarrollu de la Cuenca de la Plata
- OEA: Cuenca de la Plata - Estudio pa la so Planificación y Desenvuelvo - República Arxentina - Cuenca del Ríu Bermejo II - Cuenca Inferior
- OEA: Coordinación d'Aiciones Locales pal Futuru Sostenible de la Cuenca de la Plata (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- Mapa de la cuenca de la Plata y la Hidrovía Paraguay-Paraná
- La cuenca de la Plata, en riesgu
- Mapa de la Cuenca de la Plata
- Crean grupu sobre güelgues de la Cuenca de la Plata nel marcu de la Convención Ramsar
Datos: Q2362283
Multimedia: Paraná Basin
