Desnudu masculín na fotografía

La fotografía del desnudu masculín ye la representación fotográfica onde s'amuesa'l desnudu masculín. Tardó enforma tiempu en ser aceptada como una forma llexítima d'espresión artística na historia de la fotografía.

Fotografia artística d'un torso desnudu d'un home

Precedentes

Mientres el primer florecimientu de la fotografía, ente 1830 y 1840, la so función principal yera la de producir semeyes d'individuos. Lo qu'hasta'l momentu tuviera namái al algame de los nobles y la gran burguesía, estender por toles clases sociales.

Unu de los primeros desnudos masculinos, escontra 1856.

Los fotógrafos aína atalantaron que esistía un mercáu emerxente fuera de la semeya. Asina nació'l comerciu de fotografíes qu'amosaben oxetos, edificios, cais, paisaxes y, finalmente, desnudos. Según David Leddick, autor del llibru The male nude (1999), la sociedá impunxo primeramente la comercialización esclusiva de la fotografía de desnudos femeninos, anque con fines eróticos, so la sida de ser «artístiques». La mayoría de los homes nun-yos gustaba la vista d'homes desnudos y nengún creía qu'una muyer puede apreciar la guapura atopar nun desnudu masculín. Los homes que si apreciaben la guapura del desnudu masculín yeren una minoría.

La fotografía yera vista como una forma de reproducción mecánica de la realidá, una fotocopia» de la realidá, carente de la mediación artística de les formes d'arte más antiguu, como la pintura o la escultura. La capacidá de la fotografía d'amosar les coses tal como son» estelaba per una parte, pero por otra asustaba polo que se consideraba la so «crudeza», que nun dexaba los embellecimientos de les artes tradicionales.

Entamos difíciles

Dos homes desnudos lluchando, secuencia d'Eadweard Muybridge (1830-1904), de Animal locomotion (1887), placa 546.

Gaudenzio Marconi (1841-1885), Auguste Neyt, modelu de "La edá del bronce" de Rodin (1877).

Aplicada al desnudu, la fotografía amosó darréu la posibilidá d'apurrir modelos pa los artistes y diseñadores a un preciu escelente, pero criticó la crudeza de la representación, que taba constantemente raspiando la obscenidad y so barruntu de pornografía, inclusive cuando'l suxetu nun tenía intención explícitamente sexual. Esti peligru yera muncho más presente nel casu del home desnudu, yá que, como s'alegó pa xustificar el tabú, el so cuerpu tien los xenitales espuestos (por non dicir exhibíos), daqué que nun asocede nes muyeres.

Namái les fotografíes realizaes específicamente como modelos para artistes (de les que se caltienen munches imáxenes que tienen la so perfecta correspondencia en cuadros o estatues) y aquelles realizaes con fines científicos, como les destinaes a los médicos, consiguieron superar esta barrera. En dambos casos el desnudu yera presentáu como una necesidá».

Ente los fotógrafos que realizaben obres p'artistes, tien de mentase a Cavalas, a Jean Louis Marie Eugène Durieu (1800-1874) y a Gaudenzio Marconi (1841-1885). Dalgunes de les de Durieu realizáronse col encargu espresu d'Eugène Delacroix y Auguste Rodin realizó encargos a Marconi. Especialmente interesantes como documentu del pensamientu que vía'l desnudu masculín como «soporte tećnico» del artista, son les imáxenes del llibru Der act d'Otto Rieth y Max Koch (1894), nes que'l fotógrafu arrenuncia ostentosamente a cualquier elevación artística del suxetu. Los modelos son asitiaos al llau de epejos que multipliquen los puntos de vista de la imaxe, colgaos de trapecios, recostados sobre divanes sofitaos en vertical sobre parés (con un efeutu dacuando risible), buscando puramente maximizar la utilidá téunica de la imaxe, anque seya a cuenta de la guapura de la composición.

Ente les imáxenes científiques qu'entá son apreciaes pol so valor estéticu tán les del británicu Eadweard Muybridge, qu'estudió nos Estaos Xuníos el movimientu de los animales, incluyendo'l de los seres humanos (verdaderamente desnudos), tomando imáxenes en curtios intervalos con cámares ensin sincronizar, pa combinales más tarde creando secuencies d'imáxenes que teníen de dexar estudiar les fases del movimientu (cronofotografía). Los sos estudios fueron publicaos en 1887 y consiguieron, inclusive nos puritanos Estaos Xuníos, una primera, cobarde, respetabilidad «científica» al desnudu, abriendo la puerta a un artista como Thomas Eakins. Eadweard verdaderamente nun foi'l primeru en realizar semeyes de desnudos masculinos, yá que como se vio más arriba, fotografía de desnudos masculinos yá se llevaba realizando mientres dalgún deceniu antes n'Europa.

Diversificación y erotismu

Desnudu académicu masculín d'Emile Bayard (1837-1891), editáu nel llibru -y Nu esthétique. (1902).

Les posibilidaes abiertes pola fotografía nel campu del erotismu nun pasó desapercibíu: les primeres fotografíes de muyeres desnudes o semidesnudas fueron práuticamente contemporánees a la invención del nuevu preséu téunicu. La producción sicasí foi duramente escorrida poles autoridaes y confinada de cutiu a la producción casera» (que circulaben como orixinales fotográficos, realizaos ún por ún, y non reproducíos a baxu costu sobre llibros o revistes, como na actualidá), al espardimientu clandestín y, de cutiu, producida por y promocionada nos chamizues, nos que s'emplegaba pa describir al veceru de forma rápida y cómoda (y «ensin velos») el catálogu» de les prostitutes presentes.

Entá más rara y más escorrida foi la producción erótica de desnudos masculinos, que tenía un mercáu cuasi puramente homosexual, nun mundu nel que la homosexualidá yera un delitu en munchos países occidentales. Esta ye la razón de que la semeya del desnudu masculín fuera amenorgada a apaecer so actividaes aceptables pa la sociedá de la dómina.

La primer actividá so la que se dexaba realizar fotografíes de desnudos masculinos foi l'arte, del que yá se faló. Este permaneció como la primer coartada pa una producción llindao y aceptao de desnudu eróticu masculín. Imáxenes que se vendía por precios altos y que quedaben acutaos a una élite. Por cuenta de que la fotografía empezó a ser aceptada como un arte relativamente tarde, ello ye que nel sieglu XX inda s'aldericaba sobre la tema, una parte d'esta producción arrexuntar so la denominación «modelos p'artistes».

Pela contra, la fotografía científica (médica, antropométrica, criminológica, antropolóxica) nun foi usada pa fines artísticos, a pesar de que los institutos médicos y científicos emplegaron de cutiu fotógrafos que yeren artistes; les semeyes comisionadas teníen davezu un fin cuasi esclusivu de documentación, que nun dexaba un valor artísticu y muncho menos eróticu.

Esiste tamién una producción comercial «de chamizu», especialmente francesa, d'intención abiertamente pornográfica, que la so naturaleza y espardimientu inda ta esperando ser estudiada afechiscamente.

Fotografía antropolóxica

Semeya de Taber Photo (San Francisco) d'un guerreru samoanu d'escontra 1894.

Otra coartada foi la fotografía antorpológica o etnolóxica de pueblos consideraos como «non civilizaos» (y polo tanto «inmorales»), habitantes de zones nes que, debíu al clima, la desnudez yera común. Esta producción llegó inclusive a países non tan alloñaos, pero a los que'l turismu homosexual llevaba a los potenciales veceros: sobremanera Italia, pero tamién los países del norte d'África, con semeyes de mochachos semidesnudos o dafechu desnudos.

Probablemente'l más conocíu dientro d'esti tipu de fotografía foi l'estudiu Lehnert & Landrock, qu'operaba nel norte d'África, proponiendo semeyes «antropolóxiques» y «exótiques» de desnudos femeninos integrales, xunto con semeyes de mochachos semivestidos de sensibilidá llixeramente pedófila. Tien de notase qu'estes fotografíes, que na actualidá seríen ensin dulda tachaes de pedófiles, fueron reproducíes na dómina como cartulines y vendíes en miles d'exemplares (y unviaes al traviés del serviciu de corréu normal). La mentalidá de la dómina yera, ello ye que la contraria a l'actual: el desnudu infantil yera menos inmoral que l'adultu. Les señales de la pubertá, l'apaición del vellu, especialmente'l púbicu, yeren consideraos na dómina como automáticamente «sexuales» y polo tanto «obscenes». Y viceversa, el desnudu preadolescente yera consideráu menos evocador de la sexualidá y polo tanto aceptáu con mayor facilidá. Esto naturalmente tamién yera válidu pa la fotografía de desnudos de neñes.

Fotografía deportiva

Fotografía del forzudu Eugen Sandow (1867-1925) realizada por Benjamin J. Falk en 1894.

La naciente fotografía deportiva constituyó otru campu nel que yera lícitu, o inclusive lóxicu, exhibir la guapura del cuerpu masculín desnudu, anque'l so usu pa satisfaer el mercáu d'imáxenes de desnudu masculín foi un fenómenu que namái se desenvolvió dempués de la II Guerra Mundial, sobremanera nos EE. XX..

Esti tipu de fotografía dirixióse sobremanera a aquel públicu que prefería'l cuerpu masculín adultu y viril, ente que la semeya d'arte tendía a preferir el cuerpu adolescente o del adultu con carauterístiques masculines non demasiáu pronunciaes. Cola escusa de lo «estatuesco» fueron producíes y comercializaes miles d'exemplares en cartulina con imáxenes de célebres lluchadores o llevantadores de pesos de la dómina.

Asimilable a la fotografía deportiva yera la fotografía circense, vendíes nes exhibiciones públiques de fuercia (nos circos, pero tamién nos teatros) que tuvieron enforma ésitu a finales del sieglu XIX y principios del XX, creando auténtiques «estrelles del músculu» que les sos semeyes, afechiscamente desvistíos, yeren producíes en masa pa ser vendíes ente los espectadores y fans.

Erotismu italianu

En más d'un casu, los fotógrafos qu'usaron l'arte como coartada yeren artistes de verdá, cosa sorprendente nuna dómina na que l'obturador inda nun fuera inventáu y el fotógrafu tenía de calcular a güeyu la esposición y por tanto la calidá de la lluz, dempués de lo que tenía de revelar la semeya y retocala a mano. Nun ye casualidá que munchos de los primeros fotógrafos fueren orixinalmente pintores.

La mayoría de los fotógrafos de cierta calidá que realizaben semeyes de desnudos trabayaben n'Italia. Ente los que trabayaron fora hai que mentar al estauxunidense Fred Holland Day. Day esforciar por dar dignidá artística a la semeya del desnudu masculín, atenuando lo qu'entós yera vistu como la crudeza» de la imaxe fotográfica, realizando puestes n'escena bien exactes y manipulaciones qu'anidiaben les contornes del cuerpu retratáu, dándo-yos un aire onírico.

Wilhelm von Gloeden

Wilhelm von Gloeden, Due ragazzi nudi sulla spiaggia (1856-1931)

Wilhelm von Gloeden (1856-1931) yera un noble alemán qu'estudiara pintura y que se treslladó a Sicilia por problemes de salú. Ellí tresformó la so afición a la fotografía n'oficiu en arruinándose, produciendo mientres trenta años imáxenes arcadias de mozos sicilianos vistíos de pastores neoclásicos.

Primeramente académicu y pintor, Gloeden supo inventar lliteralmente un mundu fantásticu, totalmente so, nel que'l desnudu yera alloñáu de la carga explícitamente erótica, permaneciendo aceptable pa la mentalidá de la dómina al traviés faciendo referencia a un clasicismu ideal, alloñáu de la realidá.

El calter homosexual de la so producción de desnudos masculinos, sicasí, taba claru pa los sos veceros, pero la coartada foi abonda pa dexar a Gloeden trabayar ensin problemes (anque non siempres se llibró del discutiniu y acusóse-y de faer «comerciu de carne humano») mientres tola so vida. Nos últimos años de la so actividá, el rapazu efébico preferíu por Gloeden pasó de moda, siendo reemplazáu pol desnudu masculín más retóricu, musculosu y adultu.

Na fotografía de Gloeden y de los sos contemporáneos la fotografía del desnudu desafiar de la pretensión de ser una ferramienta de la pintura y conviértese nuna razón en si mesma. Ello ye que nesti puntu la rellación ente la pintura y la fotografía inviértese: van ser dalgunes de los grabaos de Mariano Fortuny los que suxeran posar de delles de les fotografíes de Gloeden, ente que una se les sos imaǵenes más célebres, el Caín, nun ye a cencielles una copia Home nuevu desnudu sentáu de Flandrin (güei nel Louvre).

Wilhelm von Plüschow

Wilhelm von Plüschow, Numbero di catalogo: 10747. Timbrata. 1890

Un acercamientu distintu al de Gloeden foi'l del so primu Wilhelm von Plüschow (1852-1930), que s'estableció en Taormina. Menos dotáu dende'l puntu de vista artísticu que'l so pariente, pero paradóxicamente más modernu na so fotografía, el so interés yera principalmente comercial, un productu industrial amestáu a les esixencies d'un mercáu.

Plüschow empecipiar na fotografía con Gloeden, estableciendo primeramente en Nápoles y depués en Roma, produciendo desnudos tanto masculinos como femeninos a gran escala, ello ye que de forma industrial.

Nes sos obres, la coartada artística ye más tenue y bien de cutiu los mozos retrataos nun pretenden ser otra cosa que mochachos proletarios italianos, con señales de trabayu manual nel so cuerpu, bellos, coraxosos ya inclusive quiciabes «disponibles». Nun ye casual que l'actividá de Plüschow terminara catastróficamete con un procesu empecipiáu en 1907, nel qu'acabó condergáu por proxenetismu y espulsáu d'Italia en 1910. El fechu amuesa que, n'ausencia d'un mercáu explícitamente pornográficu (como nos nuesos díes), la semeya del desnudu podía cayer nun usu abiertamente eróticu y nun taba descomanadamente distante d'ámbitos non puramente artísticos (especialmente no que se refier al reclutamiento de modelos).

Vincenzo Galdi

Dende esti puntu de vista, la trayeutoria de Vincenzo Galdi (activu escontra 1895-1907) ye análoga. Galdi foi modelu y amigu de Plüschow en Nápoles y siguir a Roma como asistente, produciendo y comercializando finalmente los sos propios desnudos masculinos y (sobremanera) femeninos.

Galdi produció'l desnudu dende un puntu de vista dafechu (y demasiáu abondo ceo) «industrial»: al llau de semeyes d'arte con modelos posando, que demuestren un gustu apreciable y una capacidá téunica madura, atópase una producción abiertamente pornográfica, cualitativamente pocu cuidada, na qu'apaecen erección y na que la dimensión del miembru del modelu ye «puesta en valor».

Esto yera demasiáu pa la sociedá de la dómina: Galdi viose envolubráu nel escándalu de Plüschow y nun se supo más d'él hasta 1907; créese qu'abandonó la fotografía.

Frederick Rolfe

Otru estranxeru qu'optó per Italia pa fotografiar el desnudu masculín foi l'escritor inglés Frederick Rolfe (1860-1913). Les sos semeyes d'adolescentes italianos, anque con un bon nivel (hasta'l puntu de que dalguna foi publicada nes primeres revistes de fotografía), sicasí, nun van más allá del nivel d'un bon aficionáu.

Gaetano D'Agata

Finalmente, un siguidor de Gloeden italianu, el fotógrafu de paisaxes de Taormina Gaetano D'Agata (1883-1949), que trató de competir col so compatriota con semeyes de neños (bien nuevos) semidesnudos. Pero les sos imáxenes, a pesar de tener una bona calidá téunica, demostraron tener poca sensibilidá pa esti tipu de temes, principalmente por cuenta de la falta de cuidu na eleición de la puesta n'escena, a lo qu'emprestaba muncha atención el so competidor. La rareza de les sos semeyes na actualidá fai pensar que nel so momentu la respuesta del mercáu nun foi favorable.

El cine afaya'l desnudu

La nacencia del cine, a empiezos del sieglu XX, creó un nuevu campu d'aplicación llexítimu» pal desnudu (non integral), tanto masculín como femenín: les semeyes reveladores de los dios de la gran pantalla, qu'empezaron a ser propuestos y vendíos como «símbolos sexuales». Dende la dómina de los dios del cine mudu esisten semeyes d'actores como Rodolfo Valentino o Ramón Novarro col torso desnudu o en traxe de bañu.

Estes semeyes yeren encargaes polos estudios que tenía so contratu a los actores y taben destinaes sobremanera a un públicu femenín de fans, davezu al traviés de revistes especializaes con un gran espardimientu y vendíes a baxu preciu, a niveles populares. Dende esti puntu de vista, el cine crea un desnudu masculín «popular», bien estendíu, pero sobremanera nunca integral.

El cultu al cuerpu

Rudolf Koppitz, Nel senu de la naturaleza (1923).

Hasta la II Guerra Mundial creció de forma sostenida la fotografía rellacionada col cultu a los movimientos corporales típicos de los comedores saludable y nudista» común en munchos países europeos, hasta llegar a convertise inclusive y fenómenu de mases. Esti fenómenu dexó la nacencia de les primeres revistes dedicaes a la «cultura física», ente elles la más famosa y llonxeva, la francesa La culture physique. Del términu «cultura física» provién el nome del culturismu. Obviamente, los editores dieron cuenta del potencial comercial d'esti productu, que podía ser consumíu por aquellos que nun frecuentaben los ximnasios, llevándolos a publicar imáxenes cada vez más sensuales y erótiques, pero siempres ensin amosar los xenitales desnudos. La fotografía más apreciada na actualidá, d'ente los que trabayaron nesta dómina, ye la de Kurt Reichert.

Les autoridaes de la Ilesia nun vieron con bonos güeyos el fenómenu que foi tacháu d'inmoral y que foi reglamentado y atrabancáu polos rexímenes autoritarios. En particular n'Italia, col fascismu, la producción del desnudu masculín cesó cuasi del tou hasta finales de la década de 1970. Sicasí, un reflexu d'esta tradición cultural puede rastrexase nel arte de los rexímenes totalitarios, que consideraron conveniente pa los sos propios fines la esaltación del cuerpu propuesta pol movimientu de la cultura física. Asina s'esplica porque dacuando puede atopase una sensibilidá homoerótica n'imáxenes fotográfiques oficiales producíes pol fascismu, el nazismu o inclusive na Xunión Soviética. Cola película Olympia de Leni Riefenstahl, considerada una obra maestra a pesar de que foi encargada espresamente pol réxime nazi, esta actitú cultural inclusive aterrizó nel cine. (Vease tamién: Historia de la homosexualidá n'Alemaña#Homoerotismu nel arte nazi)

En cuanto al desnudu integral, mientres tol periodu d'enteguerres, el comerciu de fotografíes d'esti tipu permaneció un fenómenu elitista, de cutiu clandestín, llindáu a ciertos países solamente, acutáu a fotografíes orixinales «artístiques», con consecuencies obvies sobre'l preciu y les cantidaes ufiertaes nel mercáu.

La Posguerra y el beefcake

Na Posguerra caltener n'Europa la tradicional producción de desnudu masculín amestáu al arte y al deporte. Exemplu son les semeyes de desnudos d'alta calidá artística d'atletes olímpicos y culturistas realizaes ente les décades de 1930 y 1960 pol Studio Arax en París. Sicasí, el gruesu de la producción mover a los Estaos Xuníos, a pesar de la paradoxa de que siguía siendo un país más puritanu que los europeos. El nuevu bienestar de les mases y la crecedera vertixinosa de la subcultura homosexual produxeren una esplosión de la demanda del desnudu masculín comercial. El zarru de les fronteres a les imáxenes consideraes obscenes llevó a los estauxunidenses a dotase finalmente d'una producción nacional.

Propaganda d'un métodu de musculación na revista Atomic War! nᵘ 4 (1953) con una estética que recuerda al beefcake.

Non ensin problemes, arrestos y confiscaciones, un nucleu de fotógrafos dio vida a la llamada fotografia beefcake («pastel de carne»), aprovechando l'enorme ésitu del culturismu pa xustificar les semeyes d'homes con taparrabos cada vez más escasos sol mantu de la cultura física». Trátase d'una auténtica producción en masa, vendida direutamente o per correspondencia al traviés de revistes de culturismu, que s'ocupaben bien pocu del culturismu y sicasí enforma de los culturistas.

Ente los nomes más conocíos ta ensin dulda el de Bob Mizer de l'Athletic Model Guild y Bruce Belles («Bruce of Los Angeles»). D'elevada calidá artística yeren les semeyes, anque comerciales, de Lon of New York. Otros nomes fueron Douglas of Detroit, Milo of Los Angeles, Chuck Renslow (Kris of Chicago), de la Western Photography Guild. James Bidgood creó un universu oníricu, nel que'l kitsch convertir n'arte, inspirando a fotógrafos posteriores como Pierre et Gilles. Otros menos notables fueron Demi-Dieux, David of London, Vince of London, el francés Jacques Ferrero y l'italianu Peppino di Torino, un fotógrafu inda por estudiar.

Esti tipu de producción aína tuvo ésitu fora de los Estaos Xuníos, facilitada pol fechu de que dalgunos de los culturistas favoritos d'estes revistes, como por casu Steve Reeves, convertir n'estrelles de cine a nivel mundial gracies a les películes de gladiadores de Hollywood.

Tien De notase que col fenómenu beefcake les llendes de la semeya de desnudu artística y la semeya comercial erótica fueron confundíes deliberadamente mientres dos o tres decenio: fotógrafos de gran talentu artístico trabayaron nel sector comercial con semeyes eróticamente alusives pa la dómina, ente que n'otres ocasiones les semeyes puramente artístiques. o con pretensiones de selo, revelábense menos coraxoses y más conservadores que les comerciales.

Ente los fotógrafos d'arte hai que señalar pola so orixinalidá al estauxunidense George Platt Lynes, de gran elegancia clásica, dacuando surreal, que vendía les sos imáxenes so seudónimu a les revistes homófilas europees. El tamién norteamericanu Carl Van Vechten tenía una particular predilección poles semeyes d'homes negros, cosa rara na dómina n'Estaos Xuníos. Otros fueron el francés Raymond Voinquel, refináu, cultu y bien «clásicu»; l'alemán Herbert List, d'inspiración clasicista»; y el tamién alemán Herbert Tobias, abiertu a rellatar la historia de la naciente comunidá gai de París y Berlín de la década de 1950.

La nacencia de la fotografía pornográfica

En 1968 la revista beefcake Grecian Guild Pictorial gana un recursu a la Corte Suprema de los EE.XX. que finalmente abre la posibilidá de que'l desnudu masculín, inclusive l'integral, seya consideráu como arte. Foi l'apertura que dexó l'apaición d'una infinidá de revistes, toes «artístiques», que presentaben el desnudu masculín. El fenómenu llueu forzó les llendes del sentíu común del pudor» de la dómina, lo qu'abrió la puerta a la producción de pornografía auténtica y mesma, sobremanera, teniendo en cuenta la revuelta que se taba produciendo nel mundu gai.

El mundu del beefcake nun sobrevivió esti cambéu munchos años. Namái dellos estudios, como Champion o'l Athletic model Guild, consiguieron sobrevivir dellos años convirtiéndose al soft-porn, nel que s'amuesen erección, pero non actos sexuales esplícitos.

La situación actual

En pareya (2007) de Giovanni Dall'Orto.

Cola nacencia de la fotografía esplícita, l'ambigüedá del mundu beefcake sume. Dixébrense per un sitiu la producción pornográfica, qu'inclusive puede cuntar con fotógrafos de gran nivel artísticu, como Jim French, pero que'l so oxetivu de fechu nun ye l'arte, y, por otra, una creciente producción de desnudu artísticu, se que mueve na so mayor parte nel mercáu gai, que, tres l'apaición del movimientu de lliberación gai, creció de forma tumultuosa.

Ente los fotógrafos más notables de la Posguerra, puede citase a Tom Bianchi, Will McBride, Tony Patrioli, Herb Ritts, Arthur Tress, Bruce Weber, esti postreru quiciabes el más conocíu y asonsañáu nel mundu, y munchos otros.

En 1972 el fotógrafu norteamericanu Roy Blakey publicó una monografía compuesta puramente por desnudos masculinos, que tituló He. Esta obra ta considerada un finxu dientro del xéneru.

A partir de la década de 1980, empezar a poner en dulda la distinción ente fotografía pornográfica y d'arte nel desnudu masculín, principalmente al traviés de la provocatible obra de Robert Mapplethorpe y, en menor midida, d'Arthur Tress. Dambos realicen cites apostaes a poses y situaciones típiques de la fotografía pornográfica. Artistes como Bruce LaBruce producen na actualidá entemeces intencionales de semeyes artístiques y pornográfiques. A pesar d'ello, dambos xéneros caltiénense bien estremaos na actualidá, anque namái seya pol so destín y el so costu, que difieren notablemente.

Bibliografía

• Allen Ellenzweig, The homoerotic photograph: male images, Delacroix to Mapplethorpe, Columbia Universtiy Press, 1992, ISBN 0-231-07536-7.
• David Leddick, The male nude, Taschen, New York 1999.
• David Leddick, Male nude now.
• David Leddick, Naked men.
• David Leddick, Naked men too.
• Michelle Olley (a cura di), Uomo. Capolavori della fotografia erotica, 2000. ISBN 88-8030-226-4.
• Peter Weiermair (a cura di), Il nuedu maschile nella fotografía del XIX y del XX secolo, Essegi, Ravenna 1987.
• Giovanbattista Brambilla, Champion studio, "Pride", Aprile 2005.
• Giovanbattista Brambilla, Bruce Weber: un linguaggio particolare, "Babilonia" n. 85, gennaio 1991.
• Giovanbattista Brambilla, Anima y corpo: Elli Souyioultzoglou-Seraìdari (1899-1998), "Pride", agostu de 2005.
• Giovanbattista Brambilla, Robert Mapplethorpe: lo sguardo che uccide, "Pride", avientu de 2005.
• Giovanbattista Brambilla, Intervista a Giorgia Fiorio, "Pride", giugno 2006.
• Alessandro Bertolotti, Nuedu. I libri fotografici dal 1895 a oggi, Oldeo, 2007. ISBN 978-88-6965-087-1

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Desnudu masculín na fotografía.
• Gonzales-Day, Ken. «Photography: Gay Male, Pre-Stonewall» (inglés). glbtq.com. Archiváu dende l'orixinal, el 3 d'ochobre de 2009. Consultáu'l 10 d'ochobre de 2009.
• Gonzales-Day, Ken. «Photography: Gay Male, Post-Stonewall» (inglés). glbtq.com. Archiváu dende l'orixinal, el 3 d'ochobre de 2009. Consultáu'l 10 d'ochobre de 2009.
• Dynes, Wayne R.. «Photography» (inglés). Encyclopedia of Homosexuality. Archiváu dende l'orixinal, el 2009-11-23. Consultáu'l 10 d'ochobre de 2009.
• «Recensiones sobre llibros de desnudos masculinos» (italianu). Culturagay.it. Consultáu'l 10 d'ochobre de 2009.
• «Recensiones sobre llibros de desnudos masculinos» (italianu). Culturagay.it. Consultáu'l 10 d'ochobre de 2009.
• Foto di nuedu maschile: una selezione di link italiani (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
• «Páxina principal» (francés). Male physique vintage. Archiváu dende l'orixinal, el 9 de xunu de 2009. Consultáu'l 10 d'ochobre de 2009. «Fotografia beefcake de los años 1945 a 1970.»
• 5 aspeutos imprescindibles pa la fotografía de desnudu (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).

• Datos: Q3879282
• Multimedia: Photographs of nude male humans