Fariza
Fariza ye un conceyu y llocalidá española de la provincia de Zamora y de la comunidá autónoma de Castiella y Lleón.
 Fariza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Castiella y Lleón | ||||
| Provincia |  provincia de Zamora | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Fariza (es)  | Manuel Ramos Pascual | ||||
| Nome oficial | Fariza (es)[1] | ||||
| Códigu postal |
49213 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 41°25′05″N 6°16′00″W / 41.418055555556°N 6.2666666666667°O | ||||
  Fariza Fariza (España) | |||||
| Superficie | 90.21 km² | ||||
| Altitú | 701 m[2] | ||||
| Llenda con | Torregamones, Argañín, Luelmo, Bermiellu de Seyagu, Muga de Sayago, Villar del Buey y Miranda de l Douro | ||||
| Demografía | |||||
| Población |
494 hab. (2023) - 264 homes (2019) - 242 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe | 0% de provincia de Zamora | ||||
| Densidá | 5,48 hab/km² | ||||
| fariza.es | |||||
 | |||||
.svg){kind=small}
El conceyu constituyir les llocalidaes de Badilla, Cozcurrita, Fariza, Mámoles, Palazuelo de Sayago, Tudera y Safara, toes elles pertenecientes a la histórica y tradicional contorna de Sayago. Cuenta con una superficie de 90,45 km² y, según datos del padrón municipal 2017 del INE, cuenta con una población de 529 habitantes.
El territoriu d'esti conceyu cunta cola proteición derivada de ser parque natural, formando parte del denomináu parque natural d'Arribes del Duero, un espaciu natural protexíu pa la preservación de los sos valores naturales, de gran valor paisaxísticu y faunísticu que, na última década, adquirió un notable curiosu turísticu.[3] Amás, la marxe española del ríu Duero foi incluyida, cola denominación d'Arribes del Duero, ente los espacios protexíos de la Rede Natura 2000, dada la presencia d'especies d'ave como'l utre leonado, la cigüeña negra, el ferre pelegrín, l'alimoche, la chova piquirroja, l'uxu real, l'águila real y l'águila perdicera. Amás, la zona inclúi tamién la esistencia de delles colonies importantes d'esperteyos.[4]
Xeografía física
editarAllugamientu
editar
El conceyu de Fariza asítiase nel suroeste zamoranu, dixebráu de Portugal pel ríu Duero. Engloba les llocalidaes de Badilla, Cozcurrita, Fariza, Mámoles, Palazuelo de Sayago, Tudera y Safara, toes elles pertenecientes a la histórica y tradicional contorna de Sayago.
La capital municipal, Fariza, asítiase nel centru del conceyu, a una distancia que bazcuya ente los pocu más de 3 km que la dixebren de Cozcurrita o Palazuelo de Sayago y los 7 km de Tudera. Amás, asitiar a unos 15 km de Bermillo de Sayago, 20 km de Fermoselle, 22 km de Miranda de l Douro y 52 km de la ciudá de Zamora, la capital provincial.
| Noroeste: Cozcurrita | Norte: Badilla | Nordeste: Argañín |
| Oeste: Freixiosa (Portugal) | 
|
Este: Tudera |
| Suroeste: Mámoles | Sur: Palazuelo de Sayago | Sureste: Safara |
Orografía
editarEl términu municipal cuenta con un relieve onduláu propiu de la penillanura sayaguesa, polo que nun esisten alliniaciones montascoses relevantes, asitiándose l'altitú media de les zones más elevaes nos 750 m. La zona de penillanura conclúi al oeste col fondu encaxonamientu que produció'l ríu Duero nel so tramu internacional, y que nesta zona algama desniveles qu'algamen los 275 m per debaxo de la penillanura.
Hidrografía
editarEl Duero ye'l principal calce del conceyu, amás de frontera natural ente España y Portugal. Al so pasu por esti conceyu puede apreciase que'l so calce atópase fondamente encaxáu formando lo que los naturales de la zona denominen apuertes o apuertes que tán parcialmente ocultos pola embalsiadura del ríu. El restu de calces son d'escasa entidá, formáu por regueros y regatos de calter estacional.
Historia
editarEsisten evidencies de la presencia humana nel términu de Fariza dende la dómina prerromano y romano, como atestigüen terraces aluviales terciaries y cuaternaries a lo llargo del Duero, los restos arqueolóxicos próximos a Fariza como un hachu o les cazoletas prehistóriques, o un cercu romanu adosada al muriu de la ilesia. Coles mesmes, la ponte Grande, sobre'l ríu Pisón, sería d'orixe romanu anque de manufactura medieval.
De dómina prerromana sería l'antiguu castru vetón de la Virxe del Castiellu, sobre'l que darréu s'edificó la ermita qu'anguaño se caltién en dichu tesu, que se llevanta sobre un espolón y puexu escaváu al norte pola Rivera de Fariza-Cozcurrita que s'encaxó fondamente en pequeñes cascaes, y que pel oeste traducir nun cantil escontra'l Duero inaccesible. N'el so base topen la Falla del Figuereo y los Castrilluzos, un asentamientu anterior del tipu Cogotas I.
Na Edá Media, Fariza quedó integráu nel Reinu de Lleón, siendo repobláu polos sos monarques nel contestu de les repoblaciones llevaes a cabu en Sayago. Asina, la primer referencia documental caltenida de Fariza data del reináu d'Alfonsu IX de Lleón, nel añu 1221.[5]
Darréu, na Edá Moderna, Fariza tuvo integráu nel partíu de Sayago de la provincia de Zamora, tal que reflexaba en 1773 Tomás López en Mapa de la Provincia de Zamora. Asina, al reestructurase les provincies y crease les actuales en 1833, la llocalidá caltener na provincia zamorana, dientro de la Rexón Lleonesa,[6] integrándose en 1834 nel partíu xudicial de Bermillo de Sayago,[7] dependencia que s'enllargó hasta 1983, cuando foi suprimíu'l mesmu ya integráu nel Partíu Xudicial de Zamora.[8]
Patrimoniu
editar- Cruceru de piedra: El conceyu cunta con dellos cruceros como la pequeña cruz del camín de Palazuelo, con brazos cortaos nos estremos con ángulos reentrantes, lo que-y confier un orixinal curiosu, poques vegaes repitíu. D'especial interés ye tamién el cruceru cincelado allá pol 1771 y asitiáu frente a la puerta de la Ilesia, formada por una base cúbica sobre la que s'asitia una alta y delgada columna, que suxeta enriba una fina cruz. Esta cruz tien los brazos terminaos nuna especie de florones de cuatro grueses fueyes.
- Ermita de la Virxe del Castiellu: Santuariu asitiáu sobre un castru colgáu percima del fondu calce del ríu Duero.
- Pontes, molinos y fontes: La ponte Grande, sobre'l ríu Pisón, ye d'orixe romanu y de manufactura medieval. Amás d'ésti, la ponte de la Poza, los molinos y les fontes del Pozu de los Pollinos y de la Rodía tienen gran interés etnográficu.[9]
Cultura
editarFiestes
editarLa festividá principal ye la romería de los Viriatos o de Los Pendones, tradicionalmente realizada'l primer fin de selmana de xunu. Nella tamién alleguen los vecinos de los pueblos d'Argañín, Badilla, Cozcurrita, Mámoles, Palazuelo de Sayago, Tudera y Safara que colos sos pendones, "pendones" y les cruces procesionales de cada parroquia, salen a procesionar xuntos escontra la ermita de La nuesa Señora del Castiellu.
El pendón crear con un fuerte tueru de negrucu o llamera, del que ondean al vientu les teles níveas de los pendones colos bordaos carauterísticos de caúna de les ilesies. Ondes de lluz y color nun marcu irrepetible. Na copa lluz un ramillete de nidies formes arrondaes d'una planta llamada “rusco” o “carrasco del diañu”, de color verde intensu. Paez como si formoses llances apuntaren al azul del cielu, mientres, los nuesos pasos cansaos caminen envueltos n'arumes d'espliegu, tomillu, espín albar, candela... Un home robezu porta'l pendón, ayudáu de trés cordeleros y por fuertes corriones de cueru que se cinxen sobre'l so llombu. La virxe ye portada y acompañada con rezos d'un inmensu ensame que se dirixe a la ermita.
Demografía
editar| Gráfica d'evolución demográfica de Fariza ente 1900 y 2017 |
 |
| Fonte Institutu Nacional d'Estadística d'España - Ellaboración gráfica por Wikipedia. |
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ URL de la referencia: https://www.aemet.es/es/eltiempo/prediccion/municipios/fariza-fariza-de-sayago-id49064.
- ↑ «Llei 5/2002, de 11 d'abril, de Declaración del Parque Natural d'Arribes del Duero (Salamanca-Zamora)» (en castellanu). Boletín Oficial del Estáu. 2002. http://noticias.juridicas.com/base_datos/CCAA/cl-l5-2002.html. Consultáu'l 3 de marzu de 2011.
- ↑ http://rednatura.jcyl.es/natura2000/ZEPA/Formularios%20oficiales/PDF%20ZEPA%20resume/YE0000118.pdf YE0000118 Arribes del Duero
- ↑ Martín Viso, Iñaki (1996). Universidá de Salamanca (Studia historica. Historia medieval, Nᵘ14): Una contorna periférica na Edá Media. Sayago, de l'autonomía a la dependencia feudal, páx. 127.
- ↑ «Real Decretu de 30 de payares de 1833 sobre la división civil de territoriu español na Península ya islles axacentes en 49 provincies» (castellanu). Gaceta de Madrid.
- ↑ Subdivisión en partíos xudiciales de la nueva división territorial de la Península ya islles axacentes / aprobada por S. M. nel real decretu de 21 d'abril de 1834
- ↑ Real Decretu 529/1983, de 9 de marzu, pol que se determinen los Partíos Xudiciales de cada provincia, a considerar a efeutos de les eleiciones de Diputaos provinciales.
- ↑ Ministeriu de Mediu Ambiente y Mediu Rural Marín. Xunta de Castiella y Lleón. Panel informativu na ruta GR-14.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Fariza.- Conceyu de Fariza Archiváu 2013-06-01 en Wayback Machine
- Ficha de Fariza na páxina de la Diputación de Zamora (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
