Zamora

Zamora
Seña Bermeja (es)	Escudo de Zamora (es)
Alministración
País	España
Autonomía	Castiella y Lleón
Provincia	provincia de Zamora
Partíu xudicial	Zamora
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Zamora	Francisco Guarido (es)
Nome oficial	Zamora (es)
Nome llocal	Zamora (es)
Códigu postal	49001–49028 y 49001
Xeografía
Coordenaes	41°30′12″N 5°45′20″W / 41.5033°N 5.7556°O
	Zamora Zamora (España)
Superficie	149.28 km²
Altitú	649 m
Llenda con	Valcabado, Monfarracinos, Coreses, Villaralbo, Arcenillas, Morales del Vino, Entrala, El Perdigón, Pereruela, Almaraz de Duero, Mueles del Pan, San Pedro de la Nave-Almendra, Palacios del Pan, Andavías, La Hiniesta y Roales
Demografía
Población	59 259 hab. (2023); - 28 524 homes (2019); - 32 882 muyeres (2019)
Porcentaxe	0% de provincia de Zamora
Densidá	396,97 hab/km²
Xentiliciu	zamoranu (masculín singular); zamorana (femenín singular); zamorano (xéneru neutru); zamoranos (masculín plural); zamoranes (femenín plural)
Más información
Prefixu telefónicu	980
Estaya horaria	UTC+01:00
Llocalidaes hermaniaes	Uviéu
	zamora.es

Zamora^[4] ye la capital de la provincia de Zamora (Castiella y Lleón, España). Allúgase al noroeste de la península Ibérica, cerca de la llende con Portugal. Percuérrela'l ríu Dueru.

Ye conocida pol arte románicu, estilu del que tien munches ilesies dientro'l so centru urbanu, y pola celebración de la Selmana Santa, fiesta llocal d'interés turísticu.

Historia de Zamora

Cuasi tola provincia de Zamora tuvo dientro de les fasteres nes qu'aniaben los astures, pueblu prerromanu. Tamién los vaceos que quiciabes pudieron fundar la ciudá, anque tamién pudieron ser los romanos quienes fundaren la villa poniéndo-y el nome llatín Occelum Durii (güeyín del ríu Dueru), na época de les griesques de Viriatu escontra la invasión de Roma.

Nos tiempos de dominación xermana, los visigodos conocen la ciudá col nome de Semure, talmente como apaez en dos monedes de Sisebutu. Los nomes árabes de la ciudá foron Azemur (acebache) y Semurah (ciudá de les turqueses). El nome d'anguaño, seique, remanez de la dómina xermana o de la musulmana, y ye conseñáu como tal nel Salmanticense como una de les places recuperaes por Alfonsu I a los moros.

Historia antigua

Vencíos los cartaxineses por Roma na figura d'Emiliu Escipión, la península ibérica (Hispania), pasu ente pasu foi conquistada polos romanos. Estos amestaron de miente pacífica o violenta (-180 a –121) los estremaos pueblos y tribus, quedando Zamora dientro de la provincia romana de Gallaecia con capital n'Asturica Augusta (l'actual Estorga). Munches pontes, fontes ya calzaes foron aniciadas naquella dómina.

Nel sieglu V vándalos, alanos ya suevos pasaron a Hispania quedando los suevos nel noroeste de la península incluyida cuasi tola la provincia zamorana. Más alantre'l reinu visigodu venció al suevu nel 585, tomando Toledo y aportando a alministrar la ciudá y la so contorna.

Nel añu 711 el rei godu Rodrigu perdió escontra los sarracenos nes batalles de Guadalete y Segoyuela (na Sierra de Francia de Salamanca) entamando entós la hispania musulmana.

Zamora ye prindada ya estrozada polos musulmanes al mandu del Emir Mohamed. Poco depués foi reconquistada polos cristianos nel reináu del rei Alfonsu II d'Asturies, el Castu, siendo de nuevu fortificada.

El rei Alfonsu III (866-910) tresllada la capital del reinu a Lleón entamando'l el Reinu de Lleón. La llinde será entós el ríu Dueru. El rei Alfonsu III repuebla Zamora con mozárabes toledanos nel 893, arrodiándola de muries ya aportándo-y palacios y baños, tornándose, pola so situación xeográfica y carauterístiques, na ciudá fortaleza más importante de los reinos cristianos. Zamora ye descrita polos cronistes árabes, como “la capital del reinu Galicia, arrodiada de siete recintos amurallaos y grandes fosos”. A mayores entama entós la dómina de mayor rellume políticu, económicu y arquiteutónicu. Siguiron los asedios árabes ensin llograr arrebatar la ciudá a los cristianos (salvo'l desaniciu que provocó Abu'Amir-Al Mansur "el victoriosu" en 981) hasta los caberos años del sieglu XI.

"Zamora la bien allendada" llamóla Fernandu I de Castiella y rei consorte de Lleón, que foi quien la reconstruyó. Repoblóla con montañeses y amurallóla de nuevu. En morriendo Fernandu, ye Alfonsu VI (1065-1109) quien se convierte en rei de Lleón. Ye entós que la independencia del reinu lleonés ye amenazada pola campaña militar de Sanchu de Castiella.

Zamora a la muerte de Fernándu I pasará como herencia a so fía Doña Urraca. Tando Sanchu II nuno de los cercos a la ciudá (perconocida fazaña épica pañada nel romanceru español) esti muerre cuando intentaba tomar la ciudá gobernada pola so hermana Doña Urraca (seique ante los güeyos d'El Cid). La bravura de la cuidá durante l'asediu del exércitu de Sanchu ficiera afamáu el dichu: Nun se ganó Zamora nuna hora.

Otru fechu importante de la ciudá foi la conferencia de paz ente'l rei Alfonsu VII de Lleón “imperator” y el so hermanu Alfonsu Herriques de Portugal. Como resultáu el 5 d'ochobre de 1143 foi reconocida la independencia del nuevu reinu que quedó conseñada nel Tratáu de Zamora y que marca de miente oficial la nacencia de Portugal. Alfonsu Henriques, tres algamar Lisboa col gabitu de los cruzaos, foi reconocíu rei pol papa Alexandru III (1179).

Depués del so puxu nel sieglu XII y a midida que se desplazaba hacia'l sur la llinde de la conquista de la península polos reis cristianos, Zamora foi perdiendo importancia estratéxica y económica.

Fernandu II y Alfonsu IX, reis exclusivos del Reinu de Lleón, averaron la llinde colos musulmanes hasta'l Guadiana (Mérida-Badayoz).

Ye perafamáu Alfonsu IX (zamoranu de nacencia) por aconceyar nel primer añu del so reináu (1188) les primeres Cortes “democrátiques” d'Europa nes que participaron representantes del tercer estamentu: los representantes de les ciudades, o burguesía -Zamora ente ellas-. La vida zamorana siguió dientro del Reinu de Lleón afitando rellaciones fondes con Asturies y Estremadura per aciu del camín mozárabe a Santiagu de Compostela, la Ruta la Plata y les cañaes ganaderes d'orientación norte-sur; exes perimportantes estos de la cultura, vezos y folklor de les rexones que pertenecieron a la corona lleonesa.

La edá moderna. L'antiguu réxime

Dempués del descubrimientu d'América, munchos zamoranos viéronse obligaos pola probeza económica a emigrar al continente, n'especial hacia América del Sur onde fundaron delles ciudaes col so mesmu nome.

Nos sieglos XVI, XVII y XVIII, Zamora alcuéntrase dientru del llamáu Reinu de Lleón, primero los Austries hasta Carlos II ya dempués los Borbones nun van a privlilexar a Zamora de mou especial.

La edá contemporánea

El sieglu XIX principia n'España cola collaboración con Francia que darréu torgóse na invasión francesa ya nuna guerra d'independencia onde va sufrir muncho despreciu la provincia y Zamora.

Nel 1833, añu nel que muerre Fernandu VII, cola división de los reinos d'España se forma la actual provincia de Zamora que, xunto a Salamanca y Lleón, constituyíen les tierres del Reinu de Lleón. El decretu del ministru Javier de Burgos tien llugar na rexencia de María Cristina , ma de Sabela II que cuntaba tres años d'edá.

Zamora según esti decretu de 1833, inda vixente^{[ensin referencies]}, pertenez al Reinu de Lleón. Cola llegada de la democracia, la provincia foi amestada a la comunidá autónoma de Castiella y Lleón en 1983, sol gobiernu de Calvo Sotelo, pese les denuncies de partíos políticos, intelectuales, persones particulares y asociaciones rexonalistes.

Ya nel sieglu XX la emigración canalizóse hacia otres provincies y rexones más prósperes como'l País Vascu, Cataluña, Madrid o Valladolid principalmente.

El sieglu XXI

No que cinca al momentu sieglu XXI, Zamora, como tamién tol noroeste peninsular, retrocede rápidamente tanto poblacional como económicamente.

Escudu de Zamora

Nel escudu de la ciudá tán representaos el brazu Viriatu cola seña bermeya; ya la puente de la ciudá de Mérida (Estremadura), la cuala foi reconquistada pol rei Alfonsu IX, onde se destacaron les tropes del conceyu de Zamora.

De siempres perteneció Zamora ciudá, ya la provincia de la cuala ye capital, al Reinu de Lleón o Rexón Lleonesa. Como toles provincies d'España nació cola división pol decretu nel 1833 del Ministru Javier de Burgos.