Idioma cúmbricu
El cúmbrico, cumbrio, címbricu o cámbricu yera un idioma celta britónicu centráu en Cumbria, nel noroeste d'Inglaterra, que se falaba dende'l sur d'Escocia hasta'l Gran Manchester, esto ye, na rexón a la que los galeses llamen Yr Hen Ogledd, "El Vieyu Norte".
 | |
|---|---|
| Faláu en | Noroeste de  Inglaterrasuroeste de  Escocia
|
| Rexón | Cumbria (Gran Bretaña) |
| Falantes | llingua muerta dende'l sieglu XII d. C. |
| Familia | Indoeuropéu Celta |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | Nengún país |
| Reguláu por | Nun ta reguláu |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | nengún |
| ISO 639-2 | |
| ISO 639-3 | xcb
|
Nel sieglu VII la meyora de los invasores anglos escontra l'oeste de Gran Bretaña dende la mariña este dexó incomunicaes en dos rexones distintes a les comunidaes de llingua britónica, quedando al sur el galés y estremándose la zona norte en tres reinos: Gododdin, ente los ríos Forth y Tyne, con capital n'Edimburgu; Strathclyde, ocupando gran parte del suroeste d'Escocia, con capital en Dumbarton; y Rheged, na actual Cumbria y parte d'Escocia, con capital posiblemente en Carlisle. Nestos reinos y nesta zona, a unu y otru llau de la llende actual ente Escocia ya Inglaterra, na parte occidental, yera onde foi faláu'l cúmbrico.
El reinu de Gododdin cayó en poder de los anglos a mediaos del sieglu VII, magar desconocemos cuanto tiempu perduró'l cúmbrico na rexón.
Los otros dos reinos llograron sobrevivir mientres más tiempu a les incursiones, ocupaciones y rivalidaes ente los anglos, los escoceses y otros grupos procedentes d'Irlanda, d'orixe mistu irlandés y viquingu. Anque na actualidá'l términu 'Cumbria' refierse namái a la zona inglesa, esiste xustificación histórica por que pueda usase p'aludir a tola área, inclusive l'antiguu reinu de Strathclyde, de la mesma que podemos utilizar el términu 'cúmbrico' para referimos a la so llingua. Strathclyde pasó a formar parte del reinu d'Escocia nel sieglu X, pero caltuviéronse numberosos nomes de llugares en britónicu que llegaron hasta los nuesos díes: "Ochiltree" (cf. del galés uchel 'alto' y tref 'ciudadanía').
Onde paez haber más traces d'esta llingua ye na toponimia, asina "Lanark", por casu, corresponder col galés llannerch, 'claro'; "Ecclefechan" col galés eglwysfechan, 'pequeña ilesia', "Penrith" con en galés pen, 'fin' + rhyd, 'vau', esto ye, 'a la fin del vau'; o Carrock (Fell) col galés carreg, 'roca'.
Tamién conocemos tres pallabres dientro d'un testu llegal llatín datáu del sieglu XI, Leges inter Brettos et Scottos. Estos trés pallabres son galnys, 'indemnización por un homicidiu cometíu o bien la delda de sangre debío a él'; mercheta, 'fía; y kelkyn, 'círculu', que los sos equivalentes en galés mediu son galanes, merch y cylch (en bretón merc'h y kelc'h, nel casu de los dos últimes pallabres). Tamién hai nomes propios na Vida de San Kentigern.
Embaráxase que los bardos Taliesin y Aneurin del sieglu VI compunxeren les sos obres nesta llingua.
El destín de la llingua na Cumbria moderna ye, si cabo, más escuru. Acéptase xeneralmente la teoría de Keneth Jackson de que la llingua había práuticamente desapaecíu hasta que nel sieglu X foi de nuevu introducida procedente de Strathclyde. Sicasí, Phythian-Adams (1996) sostién que, siquier en delles partes de zona en cuestión, la llingua celta sobrevivió a la ocupación angla y que podría habese calteníu hasta'l sieglu XII.
A partir de les poques evidencies que nos llegaron deduzse que nun tenía de ser bien distinta del galés antiguu, llingua meyor conocida. Tampoco diferiría demasiáu de la llingua bretona falada nesa dómina. Na actualidá hai esfuercios de reconstruyila usando les poques pallabres y frases que sobreviven ente los falantes locales d'inglés.
Referencies
editarEnllaces esternos
editar
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Idioma cúmbricu.
Datos: Q35965
