Idioma mbunda

L'idioma mbunda, tamién conocíu como chimbunda o mbuunda, ye una llingua africana, falada n'Angola, Zambia Y Namibia. N'Angola ye considerada una llingua nacional y ye falada por 135.000 persones,^[1] na provincia de Moxico y na rexón suroeste.^[2]

Mbunda Chimbunda
Faláu en	Angola Zambia Namibia
Falantes	156000
Familia	Níxer-Congu Volta-Congu Benue-Kwa Benue-Congu Bantoide Bantoide S Bantú Central Chokwe-Luchazi Mbunda
Alfabetu	Llatín
Estatus oficial
Oficial en	Angola
Reguláu por	Resolvimientu nᵘ3/87
Códigos
ISO 639-1	nengún
ISO 639-2	`mck`
ISO 639-3	`mck`

Dispersión

Los mbunda (vambunda) emigraron de la rexón del Sudán mientres la expansión bantú y, nel sieglu XV, establecieron un reinu en Kola (actual República Democrática d'El Congu) que treslladaron a la desaguada del Kwilu nel ríu Kasai (tamién nel Congo actual). A partir del sieglu XVII la mayoría de los mbunda migraron a Angola. Los descendientes de los migrantes que s'asitiaron nel sieglu XVIII en Moxico falen l'idioma mbunda puramente dichu, ente que los descendientes de quien se quedaron nel Congo falen anguaño otra llingua, que s'estremó por cuenta de la separación, el pasu del tiempu y a la interacción col ruund y otros idiomes.^[3]

Dende'l sieglu XIX, mientres la resistencia contra la invasión portuguesa a cominzos del sieglu XX y más apocayá por causa da guerra civil, munchos mbunda emigraron y abellugar en Zambia y en menor escala en Namíbia. Anguaño casi la metá de los Mbunda vive en Zambia, y empieza a haber diferencies ente'l mbunda faláu en Zambia y el faláu n'Angola,^[3] onde se rexistren los dialeutos katavola, yauma, nkangala, mbalango, sango, ciyengele (Shamuka) y ndundu.

Nganguela

El 23 de mayu de 1987 foi aprobáu un alfabetu provisional bunda.^[4] Col fin de facilitar l'espardimientu de testos escritos, una llingua xeneral o estándar, nganguela, foi creada pol misioneru pol misioneru Emil Pearson, xuniendo'l mbunda, coles llingües luchazi, luvale y lwimbe, estrechamente rellacionaes ente sigo y que provienen de les migraciones y la dispersión de los mbunda.^[3]

Referencies

↑ Johnstone, Patrick & Jason Mandryk (2010) Operation world (n'inglés). [S.l.]: Waynesboro: Paternoster Lifestyle. ISBN 978-1850788621
↑ Lewis, M. Paul (2009) Mbunda; Ethnologue: Languages of the World (n'inglés). Sesta ed. [S.l.]: Dallas, Tex.: SIL International. ISBN 978-1-55671-216-6
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Robert Papstein org. (1994) The history and cultural life of the Mbunda speaking peoples. Lusaka: Cheke Cultural Writers Association.
↑ Resolução nᵘ3/ 87 de 23 de Maio Archiváu 2022-01-20 en Wayback Machine.

[1] Johnstone, Patrick & Jason Mandryk (2010) Operation world (n'inglés). [S.l.]: Waynesboro: Paternoster Lifestyle. ISBN 978-1850788621

[2] Lewis, M. Paul (2009) Mbunda; Ethnologue: Languages of the World (n'inglés). Sesta ed. [S.l.]: Dallas, Tex.: SIL International. ISBN 978-1-55671-216-6

[RP-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Robert Papstein org. (1994) The history and cultural life of the Mbunda speaking peoples. Lusaka: Cheke Cultural Writers Association.

[4] Resolução nᵘ3/ 87 de 23 de Maio Archiváu 2022-01-20 en Wayback Machine.

[1]

[2]

[3]

[4]